Putjeszolen, pitted keratolysis: symptomen en behandeling

Putjeszolen of pitted keratolysis is een veel voorkomende huidaandoening, die wordt gekenmerkt door kratervormige putjes van 1-5 mm in de huid van de voet, vooral op die plekken waar de druk het grootst is en de eeltlaag dik is. De oorzaak van de putjes is een oppervlakkige bacteriële huidinfectie. De voetaandoening komt vaak voor, vooral in de tropen maar ook bij sporters (atleten) en in bepaalde beroepen (bijvoorbeeld bij militairen). De aandoening kan worden behandeld met het tweemaal daags aanbrengen van een lokaal antibioticum. Door het nemen van beschermende maatregelen kun je voorkomen dat de huidaandoening weer de kop opsteekt. Putjeszolen is niet ernstig en de aandoening is ook niet besmettelijk. De medische naam van putjeszolen is 'keratoma plantare sulcatum'.

• Putjeszolen: kernpunten
• Wat is putjeszolen?
• Medische benaming
• Vóórkomen pitted keratolysis
• Risicogroepen
• Risicofactoren
• Oorzaak van pitted keratolysis oorzaak
• Zweetvoeten
• Huidbacteriën
• Symptomen van putjeszolen
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van putjeszolen
• Preventie
• Prognose
• Complicaties

Putjeszolen: kernpunten

• Putjeszolen wordt gekenmerkt door kratervormige putjes van 1-5 mm in de huid van de (onderkant van de) voet.
• Het komt vooral voor op die plekken van de voet waar de druk het grootst is en de eeltlaag dik is.
• De oorzaak is een oppervlakkige bacteriële huidinfectie.
• Behandeling bestaat uit het tweemaal daags aanbrengen van een lokaal antibioticum.
• Door het nemen van beschermende maatregelen kun je een recidief voorkomen.

Wat is putjeszolen?

Putjeszolen (pitted keratolysis) is een huidaandoening die gekenmerkt wordt door kratervormige putjes in de huid van de voet, vooral op die plekken waar de druk het grootst is en de eeltlaag dik is. De oorzaak van de putjes is een oppervlakkige bacteriële huidinfectie. Het is een courante aandoening, die iets vaker bij mannen voorkomt.

Medische benaming

De medische naam voor putjeszolen is 'keratoma plantare sulcatum'.

Vóórkomen pitted keratolysis

Pitted keratolysis komt wereldwijd voor. Deze huidaandoening kan in zowel tropische als gematigde klimaten voorkomen en het kan verband houden met beroep of sportactiviteit. Uit een studie van 142 dakloze mannen in Boston, een stad in de Verenigde Staten, bleek dat 20,4% van de 142 onderzochte patiënten putjeszolen had.¹ In een tropische militaire omgeving, waar warmte, vochtigheid en laarzen tezamen een ideale ​​micro-omgeving produceren voor putjeszolen, komt deze aandoening frequent voor. Zowel mannen als vrouwen kunnen de aandoening krijgen, maar in geschreven caserapporten of studies worden vooral mannelijke patiënten besproken. Putjeszolen kan mensen van elke leeftijd beïnvloeden, ook kinderen.

Risicogroepen

Putjeszolen komt veel vaker voor bij mannen dan bij vrouwen. Beroepsgroepen waarbij je meer risico loopt op deze voetaandoening, zijn:

• Boeren;
• Atleten;
• Zeelieden of vissers;
• Industriële werknemers;
• Militair personeel.

Risicofactoren

Factoren die leiden tot de ontwikkeling van putjeszolen, zijn:

• Warm, vochtig weer;
• Occlusief schoeisel, zoals rubberen laarzen of vinyl schoenen;
• Overmatig zweten van handen en voeten (hyperhidrose);
• Dikke huid van palmen en zolen (keratoderma);
• Diabetes;
• Oudere leeftijd;
• Verminderde afweer.

Oorzaak van pitted keratolysis oorzaak

Zweetvoeten

Putjeszolen is een oppervlakkige infectie van de hoornlaag van de voetzolen en wordt geassocieerd met zweetvoeten, overmatig zweten (hyperhidrosis), langdurig dragen van slecht ventilerende schoenen, vochtige sokken en slechte hygiëne.

Huidbacteriën

De aandoening wordt veroorzaakt door bepaalde huidbacteriën, die onder bepaalde omstandigheden -transpireren, broeierige omgeving- enzymen produceren die de opgeweekte eeltlaag gebruiken als voedingsbodem. Als gevolg hiervan ontstaan de kenmerkende huidafwijkingen en de typische geur.

Symptomen van putjeszolen

Bij pitjeszolen of pitted keratolysis is een deel van de eeltlaag van de voetzolen wit verkleurd en er zijn oppervlakkige, kratervormige putjes zichtbaar van 1-5 mm. Dit gaat gepaard met een onaangename geur (van zweetvoeten). Je kan ook last hebben van irritatie, jeuk of zelfs pijn. Deze klachten treden vooral op als aangetaste huid loslaat. De voorkeurslocaties zijn de drukplaatsen van de voet:

• de onderkant van de tenen;
• de bal van de voet; en
• de hiel.

Een enkele keer komen de afwijkingen ook voor aan de handpalmen. Dit kan aanleiding geven tot oppervlakkige schilfering.

Onderzoek en diagnose

Putjeszolen wordt meestal gediagnosticeerd op basis van de klinische verschijning. Een biopsie (weefselonderzoek onder de microscoop) is vaak niet nodig. Om de boosdoener te identificeren kan een kweekje nodig zijn. Om schimmel uit te sluiten schraapt je arts een hoeveelheid schilfers af van het aangedane huidgebied en bekijkt deze na een eenvoudige bewerking onder de microscoop.

Behandeling van putjeszolen

De aandoening pitted keratolysis of putjeszolen kan worden behandeld met het toepassen van een lokaal antibioticum. Het gaat dan om een lotion of gel met een antibioticum. Tweemaal daags een lotion of gel met erytromycine of clindamycine smeren is effectief gebleken. Ook zal de oorzaak moeten worden behandeld. Verder is het noodzakelijk om preventieve maatregelen toe te passen (zie onder).

Preventie

Je kunt verschillende beschermende maatregelen nemen om te voorkomen dat de huidaandoening pitted keratolysis weer de kop opsteekt:

• Draag ventilerend schoeisel, bij voorkeur zijn dat schoenen van leer;
• Draag sokken die transpiratievocht goed kunnen absorberen en trek vaak schone sokken aan;
• Het gebruik van een goede deodorant waarin een aluminiumzout is verwerkt kan het zweten verminderen;
• Houd je voeten goed schoon en droog, was ze regelmatig, dep ze daarna goed droog, trek altijd schone sokken en droge schoenen aan en wissel elke dag van schoen
• Loop zo veel mogelijk op blote voeten.

Prognose

Putjeszolen of pitted keratolysis kan gemakkelijk genezen bij adequate behandeling en preventieve maatregelen, en heeft een uitstekende prognose. De vieze geur die van je voeten afkomt, kan schaamte teweegbrengen. Putjeszolen kan symptomatisch zijn; het kan gepaard gaan met secundaire pijnlijke voeten, die de functie kunnen beperken.

Complicaties

De vieze voetgeur en het uiterlijk van putjeszolen kan psychosociale problemen geven. Dit kan de kwaliteit van leven van vooral kinderen en tieners behoorlijk aantasten.

Noot:

1. Stratigos AJ, Stern R, González E, Johnson RA, O'Connell J, Dover JS. Prevalence of skin disease in a cohort of shelter-based homeless men. J Am Acad Dermatol. 1999 Aug;41(2 Pt 1):197-202.

Lees verder

• Voetwratten: symptomen en behandeling wratten onder de voet
• Blaren op voet en hand: oorzaken van blaasjes en blaren
• Eelt, eeltknobbels en eeltkloven: behandeling en verwijderen
• Voetschimmel (tinea pedis): symptomen, oorzaak & behandeling
• Huidaandoeningen A-Z: symptomen, oorzaak en behandeling