De vele gezichten van autisme

Autisme, een sociale handicap met vele verschillen en gradaties. De ene heeft het al wat lastiger dan de andere. Wat is autisme precies en hoe merk je het op?

Wat is autisme?

Autisme is pervasieve ontwikkelingsstoornis. De stoornis kenmerkt zich doordat de persoon de persoon informatie anders verwerkt, beperkingen heeft in het sociale leven en communicatie, en in zijn/haar herhaaldelijk/gestructureerd gedrag. Autisten hebben ook een andere manier van denken. Die valt meer op in verbaal en non-verbale communicatie, in de sociale ontwikkeling, in de reacties, in het omgaan met mensen, omgeving en situaties. Er bestaan ook verschillende gradaties, dus niet elke vorm is even ernstig. Autisme kan wel degelijk erfelijk zijn, het zit in de bloedlijn. Daarvoor moet je nog niet volledig autistisch zijn, je kunt evengoed een autismespectrum hebben. De handicap kan zeer verwarrend zijn, omdat mensen met autisme er vrij gewoon uitzien en je het dus niet meteen opmerkt. Ook is autisme bij elke persoon verschillend. Autisme is vanaf je geboorte aanwezig, maar het is nooit meteen duidelijk zichtbaar. Sommige ouders, artsen of omstanders ontdekken dit nadat het kind drie jaar is geworden. Voor sommige mensen wordt het pas duidelijk dat ze autistisch zijn op veel latere leeftijd. Autisme heeft ook niet altijd te maken met hoogbegaafdheid. Er zijn wel degelijk autisten die hoogbegaafd zijn, maar die eigenschap hebben ze niet allemaal. Iemand die een ernstige vorm van autisme heeft kan jammer genoeg geen zelfstandig leven leiden. Helaas is autisme niet te genezen.

Verschillende soorten autisme

• Syndroom van Kanner (of het klassieke autisme)
• Aspergersyndroom
• PDD-NOS
• Syndroom van Rett
• Multiplex Developmental Disorder

Signalen

Baby's en peuters

• Tonen geen interesse om uit de wieg te komen.
• Baby's lachen of spartelen weinig als je tegen hen praat en kijken je ook niet aan.
• Bootsen nooit iets na.
• Ze hechten zich aan één specifiek voorwerp en hebben geen interesse in ander speelgoed.
• Lang huilen zonder aanwijsbare reden, ze reageren dan ook niet als je ze troost.
• Ze lijken nooit iets nodig te hebben en zijn over het algemeen heel rustig.

Kleuters

• Ze hebben weinig tot geen fantasie in het spelen. Of ze zullen andere kinderen nabootsen.
• Op groepsinstructies reageren kleuters niet.
• Sommigen hebben weinig interesse om met andere kinderen te spelen, en spelen het liefst alleen.
• Anderen spelen dan weer wel met andere kinderen, maar dan gedragen ze zich heel dominant en willen alles onder controle hebben.
• Ze kunnen onhandelbaar zijn, stampen tegen alles of proberen zichzelf te kwetsen.
• Ook kunnen ze enorm stil en amper actief zijn dan andere kinderen. Ze lopen bijvoorbeeld maar gewoon rond of zitten ergens.

Kinderen en jongeren

Communicatie

• Ze weten niet hoe op een degelijke manier om hulp te vragen.
• Hun gezichtsuitdrukking stemt niet overeen met wat ze op die moment zeggen.
• Subtiele signalen die anderen uitzenden via lichaamstaal niet opmerken.
• Ze gebruiken een verkeerde stem intonatie.
• Hun woordenschat is beperkter en vreemder.
• Ze hebben meer moeite om taal verstaanbaar te maken voor iedereen.

Sociaal en omgang

• Afzijdig blijven bij activiteiten die in groep plaatsvinden.
• Ze hebben moeite om met complexe vriendschapsrelaties om te gaan.
• Maken geen of vluchtig oogcontact of kijken net vreemd.
• Geven andere mensen bijna geen aandacht of reageren er niet op.
• Ze zijn vooral geïnteresseerd in feitelijke gegevens van mensen en niet in hun sociaal leven.
• Hebben weinig inzicht op bedoelingen of gevoelens van anderen.

Verbeelding

• Herhalen steeds dezelfde vragen of onderwerpen om over te praten.
• Activiteiten altijd volgens dezelfde structuur of net heel chaotisch uitvoeren.
• Sommige activiteiten altijd maar met één bepaald iemand doen.
• Een absolute voorkeur aan specifieke merken.
• Hebben het moeilijk met plotse, onverwachte veranderingen.
• Reageren met paniek of zijn boos als hun structuur verstoord wordt.

Volwassenen

• Een job uitoefenen lukt niet al te best.
• Ze ondervinden moeilijkheden bij het organiseren van hun huishouden en dagelijks leven.
• Fysiek overgevoelig zijn aan horen, zien, ruiken voelen en proeven.
• Ze hebben moeite met het onderhouden van hun sociale relaties.
• Beslissingen nemen is ofwel een lastige taak of kiezen net stereotiep.
• Hebben moeilijkheden met zich staande te houden in het complexe leven.

Diagnose

Een diagnose kan nog het best worden vastgesteld door een team van specialisten. In dit team zitten een pedagoog of psycholoog, een logopedist, een medicus en maatschappelijk werker. Op basis van observaties en gesprekken met de ouders en/of de persoon zelf kan een diagnose worden gevormd. Die observaties kunnen zowel in het dagelijks leven van de persoon gebeuren of in een testomgeving. Eveneens moet er ook een genetisch en/of medisch onderzoek gedaan worden van het bloed, de urine en het gehoor. Jij of mensen in je nabije omgeving kunnen ook vooraf al helpen door de activiteiten en handelingen gedetailleerd te noteren. Deze worden dan overlopen tijdens het gesprek. Als het onderzoek loopt wordt een uitgebreid gedetailleerde inventaris bijgehouden over de ontwikkeling en gedrag en de problemen die zich daarin stellen. Het is verder ook belangrijk om ook eens de aandacht op zwakke en sterke punten van het functioneren van die persoon te vestigen. Daar worden onder andere test- en observatie instrumenten en vragenlijsten voor gebruikt. Er wordt (2015) onderzocht of autisme ook kan worden vastgesteld door middel van een hersenscan via een MRI.

Omgaan met autisme

Omgaan met autisme is een zware taak die vele inspanningen vergt. Je moet er onder andere voor zorgen dat iemand met autisme structuur behoudt en zich veilig kan voelen. Je eigen manier van informatie overbrengen pas je best aan. Dit is makkelijker en autisten zullen beter verstaan wat je net wil bedoelen. Probeer hen ook te begrijpen. Let op als je een grapje vertelt, mensen met autisme nemen deze letterlijk op. Vertel er dus bij dat je een grapje hebt gemaakt. Mensen met autisme hebben het moeilijk met fysiek contact en oogcontact. Laat hem/haar alles zelf doen en probeer ze ook niet te dwingen tot aanraken. Autisten raken van streek als er onmiddellijk iets moet gedaan worden, zij hebben tijd nodig om informatie te verwerken. Zoals eerder vermeld kunnen autisten niet goed omgaan met veranderingen. Indien er iets gaat veranderen in zijn/haar leven, vertel het dan ruim op voorhand zodat hij/zij min of meer voorbereid is. Als je een autist iets wil aanleren, houd het dan kort, duidelijk en bondig. Schenk extra aandacht of hij/zij het wel begrepen heeft en herhaal indien nodig. Sociaal omgaan met anderen moet hen aangeleerd worden. Hiervoor dienen spelregels, omgangsregels en specifiek regels over macht en autoriteit opgemaakt en herhaald te worden. Ook proberen autisten hun uiterste best om sociaal wél in de smaak te vallen en erbij te horen. Dit lukt echter nooit helemaal. Probeer je daarom in te leven en te begrijpen dat dit eenzaam is en hen ook veel energie en moeite kost. Voor sommige activiteiten hebben ze veel meer tijd nodig, zowel in aanleren als uitvoeren. Heb hier geduld voor en wees zeker dat ze het begrepen hebben. Respecteer hun behoefte aan privacy en alleen zijn. Het dagelijks leven kost hen zo al veel moeite. Sommige mensen met autisme hebben bepaalde handelingen die ze herhaaldelijk uitvoeren. Voor omstaanders lijken dit meestal vreemde dingen, maar dit is voor hen een manier van leren omgaan met hun angst. Laat hen dan ook doen, maar wat nog beter is, is de oorzaak van de angst aan te pakken.