Whiplash: symptomen, oorzaken, herstel, beloop & behandeling

Whiplash symptomen bestaan onder meer uit nekklachten, hoofdpijn, duizeligheid, stijfheid van de nek (verminderde mobiliteit), overgevoeligheid voor licht en geluid, concentratieproblemen en moeheid. Whiplash is een vorm van wervelkolomletsel, wat kan leiden tot verschillende symptomen en klachten. Vooral de achteraanrijding, waarbij het hoofd met grote snelheid naar achteren en daarna naar voren zwiept, is de belangrijkste oorzaak van het whiplashtrauma. Daarnaast zijn sportongevallen en duikongelukken een veelvuldige oorzaak van nekletsel. Deze extreme bewegingen zorgen ervoor dat de bindweefselbanden en spieren van de nek overrekt worden. Hierbij is het ruggenmerg niet beschadigd. De klachten die optreden als gevolg van een whiplash zijn over het algemeen pijn, evenwichtsstoornissen en concentratiestoornissen. Een whiplash kan op verschillende manieren worden behandeld; er bestaat geen algemeen aanvaarde behandelingsmethode. Het herstel varieert.

• Wat is een whiplash?
• Oorzaken van een whiplash
• Een verrekking van de nekspier
• Auto-ongelukken
• Fysiek geweld of mishandeling
• Contactsporten
• Whiplash symptomen en klachten
• Symptomen direct na het ongeval
• Symptomen whiplash die later kunnen optreden
• Complicaties
• Whiplash herstel en beloop
• Onderzoek en diagnose
• Anamnese en vragenlijst
• Lichamelijk onderzoek
• Beeldvormend onderzoek
• Whiplash behandeling
• Halskraag bij een whiplash
• Ontstekingsremmers
• Fysiotherapie
• Prognose
• Preventie

Wat is een whiplash?

Een whiplash is een nekletsel als gevolg van een plotselinge gebeurtenis, waarbij het hoofd krachtig voor en achteruit bewogen wordt. Dit lijkt op de beweging van het uiteinde van een zweep, vandaar de benaming whiplash (zweepslag). Whiplash gebeurt meestal tijdens een kop-staartbotsing, maar de schade kan ook het gevolg zijn van een sportongeluk, mishandeling of ander trauma.

Oorzaken van een whiplash

Een verrekking van de nekspier

Whiplash gebeurt meestal wanneer je hoofd plotseling krachtig voor en achteruit bewogen wordt. Eerst wordt het hoofd naar achteren en dan naar voren geslingerd. Deze beweging veroorzaakt een verrekking van de nekspier, een tijdelijke kwetsing van het steunweefsel, bindweefsel en/of de spieren van de nek. Dit soort verwondingen kunnen ontstaan door:

Auto-ongelukken

Kop-staartbotsingen zijn de meest voorkomende oorzaak van een whiplash.

Fysiek geweld of mishandeling

Whiplash kan ook het gevolg zijn van incidenten waarbij je wordt geslagen of door elkaar wordt geschud. Whiplash is een van de verwondingen bij het shaken baby syndroom (letterlijk: syndroom van de door elkaar geschudde baby).

Contactsporten

Tackles bij voetbal en andere sportgerelateerde botsingen kunnen soms leiden tot een whiplash.

Whiplash symptomen en klachten

De gevolgen van een whiplash variëren van persoon tot persoon en zijn zeer uiteenlopend. Zo kan de ene persoon geen enkele last ervaren, terwijl de andere persoon gedurende een aantal weken klachten heeft en weer een ander persoon kan blijvend last van klachten houden, welke kunnen leiden tot disfunctioneren en problemen op werk en sport. Het is nog niet precies duidelijk wat de oorzaken van deze verschillen zijn.

Symptomen direct na het ongeval

Direct na het ongeval zijn de meest voorkomende symptomen:

• nekpijn;
• een verminderde mobiliteit van de nek;
• hoofdpijn.

Symptomen whiplash die later kunnen optreden

Hieronder staan de symptomen opgesomd die direct (< 4 weken) en zes maanden na het ongeval gerapporteerd worden (bron: KNGF richtlijn whiplash).


(*) Wat zich soms, maar zeker niet altijd, ontwikkelt tot een depressie.

Complicaties

De meeste mensen die een whiplash hebben, herstellen binnen een paar maanden. Sommige mensen hebben echter maanden of jaren later nog steeds pijn. Het is moeilijk om de uitkomst te voorspellen, maar in het algemeen treedt chronische pijn vaak op bij mensen die al snel na het incident pijn hebben en ernstige nekpijn, hoofdpijn en pijn die uitstraalt naar de armen ervaren.

Whiplash herstel en beloop

De literatuur is niet eenduidig over het beloop van whiplash, maar over het algemeen is de prognose na een whiplash gunstig. Grofweg een kwart van de personen herstelt binnen twee weken, de helft houdt gedurende langere tijd milde klachten en ongeveer 15% houdt er flinke klachten aan over zonder werkverzuim en 10% heeft last van blijvende klachten met arbeidsongeschiktheid en verminderde belastbaarheid.

Onderzoek en diagnose

Anamnese en vragenlijst

Vragen over je klachten en over het voorval wat de klachten heeft veroorzaak, is de eerste stap voor het stellen van een diagnose. Er kan ook aan je worden gevraagd om een vragenlijst in te vullen om meer zicht te krijgen op de frequentie en de ernst van de symptomen, evenals je vermogen om normale dagelijkse taken uit te voeren. Geneeskundige Maarten Schmitt van het Universitair Medisch Centrum Utrecht (UMCU) heeft een vragenlijst ontwikkeld, aan de hand waarmee artsen het werkelijke functioneren van mensen met whiplash kunnen vaststellen. De vragenlijst geeft inzicht in je activiteitenniveau.

Lichamelijk onderzoek

Voorts is lichamelijk onderzoek nodig. Hierbij zal je arts zich richten op je hoofd, nek en armen. Hij zal vragen om bepaalde bewegingen te maken en eenvoudige taken uit te voeren. Dit onderzoek helpt je arts om de volgende zaken te bepalen:

• Het bereik van de beweging in je nek en schouders;
• Of de mate van beweging pijn of een toename van pijn veroorzaakt;
• Gevoeligheid in de nek, schouders of rug; en
• Reflexen, kracht en gevoel in je ledematen.

Beeldvormend onderzoek

De arts zal waarschijnlijk één of meerde beeldvormende onderzoek doen ten behoeve van de diagnostiek, teneinde andere aandoeningen die nekpijn kunnen veroorzaken uit te sluiten. Het gaat hierbij om de volgende onderzoeken:

• Röntgenonderzoek van de nek;
• Gecomputeriseerde tomografie (CT); en
• Magnetic resonance imaging (MRI).

Whiplash behandeling

Een standaardbehandeling of algemeen aanvaarde behandeling voor whiplash is er tot op heden nog niet. Het doel van de behandeling is tweeledig:

• het zoveel mogelijk activeren van de patiënt binnen diens grenzen; en
• de duur van de klachten beperken.

Halskraag bij een whiplash

Soms wordt bij hevige klachten voor de eerste dagen een halskraag geadviseerd, in combinatie met een rustperiode van drie tot vier dagen. De huidige aanpak bestaat uit een vroegtijdige actieve benadering en niet meer uit het langdurig thuis houden van de patiënt met veel rust en gedoseerde gymnastiek, zoals vroeger het geval was.

Ontstekingsremmers

Ontstekingsremmende medicijnen kunnen helpen tegen de pijn en de zwelling van het weefsel verlichten.

Fysiotherapie

Een fysiotherapeut kan de patiënt adviseren bij het herstellen van een whiplash, zodat je niet te veel, maar ook weer niet te weinig beweegt om goed te herstellen van een whiplash. Fysiotherapie wordt de eerste week na het ongeval afgeraden.

Prognose

In de meeste gevallen duurt het herstel van een whiplash ongeveer drie maanden. Symptomen die zich onmiddellijk ontwikkelen na het incident kunnen een ernstiger letsel aanduiden welke kan leiden tot complicaties op lange termijn (bijvoorbeeld chronische nekpijn) en een slechte prognose. Uit de literatuur blijkt dat binnen twee jaar na een whiplash vier op de vijf patiënten klachtenvrij zijn. De andere patiënten hebben in meer of mindere mate blijvend last van de whiplash. Wanneer de klachten langer dan zes maanden aanhouden, wordt gesproken van een ‘chronische whiplash’. Begin pas weer met het uitoefenen van contactsporten wanneer de klachten volledig verdwenen zijn. Chronische nekpijn en blijvende schade aan de nek zijn kunnen optreden als je te snel weer aanvangt met sporten.

Preventie

Hoe verklein je de kans op whiplash? Er worden twee hoofdgroepen maatregelen onderscheiden om whiplash te voorkomen, te weten primaire en secundaire verkeersveiligheidsmaatregelen. Primaire maatregelen zijn erop gericht om achteraanrijdingen te voorkomen. De volgende maatregelen kunnen hieraan bijdragen:

• Het plaatsen van een derde remlicht op personenauto's en bestelauto's, zodat het achterliggend verkeer beter gewaarschuwd is dat er geremd wordt.
• Het tegengaan van bumperkleven; de stelregel is ten minste twee seconden tussenafstand aan te houden. In meters uitgedrukt gaat het bij een snelheid van 100 km/uur om 56 meter, bij 120 km/uur om 70 meter.
• Filedetectie- en -waarschuwingssystemen. Automobilisten worden via een Dynamisch Route-informatiepaneel of DRIP gewaarschuwd en krijgen waar nodig een lagere maximumsnelheid opgelegd.
• ACC (Advanced Cruise Control) voor toepassing in individuele voertuigen.
• De belangrijkste secundaire maatregel is de hoofdsteun, waarbij deze op de juiste hoogte staat en de horizontale afstand tussen hoofd en hoofdsteun moet zo klein mogelijk zijn.

Lees verder

• Nekpijn: oorzaken nekpijn, pijn in schouder en nekklachten
• Spanningshoofdpijn: symptomen, behandeling en voorkomen
• Hersenschudding: symptomen, oorzaak, behandeling en herstel