Galstenen en gezonde voeding

Noten, koffie, alcohol zijn geen medicijnen toch kunnen zij preventief en soms zelfs curatief er voor zorgen dat mensen minder last hebben van galstenen. Waarschijnlijk zijn er nog meer voedingsmiddelen die de aanmaak van galstenen kunnen afremmen of juist bevorderen.

Noten en galstenen

Noten hebben een gunstig effect op de cholesterol- en lipo-proteïnenspiegels in bloed. De enkelvoudige en meervoudig onverzadigde vetten in noten helpen de vorming van cholesterolstenen te verhinderen. Het type noot dat wordt gegeten maakt niet uit, vermoedelijk omdat noten qua samenstelling sterk op elkaar lijken.
De Nurses’ Health Study' (80.718 vrouwen) laat zien, dat vrouwen die vijf keer of vaker per week een handje noten (30 gram) eten, 25% minder kans hebben om op de operatietafel te belanden vanwege galstenen. Mannen die vijf keer per week of vaker noten eten hebben 30% minder kans op galstenen.
Noten bevatten verschillende bestanddelen die bescherming kunnen bieden tegen galstenen: onverzadigde vetten, vezels, fytosterolen, flavonoïden, luteoline, tocotriënolen en magnesium. Vezels in noten kunnen de recirculatie van secundaire galzuren (enterohepatische kringloop) remmen en de insulinegevoeligheid verbeteren. Fytosterolen remmen de opname van cholesterol vanuit de darmen. Magnesium kan insulineresistentie verbeteren en daarmee de kans op galstenen verkleinen.

Peulvruchten en galstenen

Peulvruchten bevatten een hoog gehalte aan sapogeninen (zeepstoffen), plantaardige steroïden die de uitscheiding van cholesterol met de gal sterk verhogen. Misschien bevorderen peulvruchten om die reden galsteenvorming; daar staat tegenover dat peulvruchten ook een hoog gehalte aan vezels hebben. Er lijkt een verband te zijn tussen peulvruchten en galstenen: Pima indianen hebben uitzonderlijk vaak galstenen en consumeren grote hoeveelheden bonen. Mensen die aanleg hebben voor galstenen, doen er wellicht goed aan niet te veel peulvruchten te eten.

Koffie en alcohol tegen galstenen

Matige alcoholconsumptie helpt blijkbaar bij de preventie van galstenen. Dit beschermend effect kan worden toegeschreven aan het verlagen van cholesterol in de gal, verhoging van de synthese van galzuren, stijging van de HDL-cholesterolspiegel en wijziging van het type galzuren in de enterohepatische kringloop. Een te hoge alcoholconsumptie echter kan leiden tot levercirrose en (pigment)galstenen.

Koffie heeft mogelijk ook een beschermende invloed. Onderzoek bij 46.000 mannen tussen 40 en 75 jaar oud suggereert, dat diegenen die 2 of 3 koppen koffie per dag drinken een kleinere kans op galstenen hebben, onafhankelijk van de manier waarop de koffie wordt bereid. Koffie waar de cafeïne uit was gehaald had echter geen effect. In een grote prospectieve studie is aangetoond dat koffie het risico van symptomatische galstenen bij vrouwen (34-59 jaar) verlaagt, maar niet bij mannen. Het drinken van meer dan 4 koppen koffie per dag verlaagde het risico met meer dan 25%. Verschillende stofwisselingsstudies suggereren dat koffie de vorming van galstenen kan verhinderen: koffie stimuleert de afgifte van cholecystokinine en daarmee de galblaascontractie, remt de heropname van galvloeistof, vermindert cholesterolkristallisatie in gal, stimuleert de darmperistaltiek, remt mogelijk lever LDL-receptoren (diterpenen in koffie).
In verschillende epidemiologische studies werd een verband gevonden tussen het drinken van koffie en de verminderde kans op galstenen. Consumptie van 800 mg cafeïne per dag geeft de beste daling van de kans op galstenen. Alhoewel cafeïne wordt gezien als de belangrijkste galsteenremmende stof zijn vermoedelijk ook andere verbindingen in koffie belangrijk.