Onderkoeling bij baby en volwassene

Onderkoeling heet ook wel hypothermie. De lichaamstemperatuur bedraagt normaal rond de 37 graden Celsius. Een lichte verlaging van de lichaamstemperatuur is nog geen onderkoeling. Zodra de temperatuur zakt onder de 35 graden is er wel sprake van onderkoeling. Vooral baby's, ouderen, zieken en mensen die in het water hebben gelegen kunnen snel onderkoeld raken.

35 en 36 graden is geen onderkoeling

Een iets lagere lichaamstemperatuur komt vaak voor zonder dat we ons daar bewust van zijn. Zo kan de lichaamstemperatuur gedurende de dag sterk schommelen. In de ochtend is de temperatuur het laagst, dit heet de basale lichaamstemperatuur. De meeste mensen hebben een normale(overdag gemeten) lichaamstemperatuur van 37 graden, maar sommigen hebben van nature een wat lagere lichaamstemperatuur van 36.6 graden. Ook 36 graden komt soms voor, hoewel dit zeldzamer is. In de hersenen wordt de lichaamstemperatuur geregeld. Bij afkoeling zullen eerst de extremiteiten afgekoeld worden, doordat het lichaam warmte binnen in de kern vast probeert te houden. De handen, voeten en neus worden koud en soms ook gevoelloos. De lichaamstemperatuur kan hierbij al iets gedaald zijn. Zolang deze niet onder de 35 graden uitkomt, is er niet veel aan de hand.

Baby met een lichaamstemperatuur van minder dan 35 graden

Vooral pasgeborene en jonge baby's zijn gevoelig voor onderkoeling. Het komt wel eens voor dat een pasgeboren baby of te vroeg geboren baby's direct na de geboorte een lagere lichaamstemperatuur heeft, of in de eerste week daarna. Dit komt omdat een baby nog moeite heeft zijn eigen lichaamstemperatuur te regelen. Vaak betreft het alleen de eerste tien dagen: daarna is een baby veel meer in staat zijn eigen lichaamstemperatuur te regelen. Het is belangrijk om meerdere malen per dag de temperatuur op te meten. Doe dit bij voorkeur met een zogenaamde koortsthermometer die je rectaal inbrengt. Een oorthermometer of een thermometer onder de oksel meet minder nauwkeurig. Een mutsje en een warme kruik houdt de baby op lichaamstemperatuur. Wanneer de temperatuur van de baby te laag is, kan je hem of haar ontbloot tegen je eigen blote huid aanleggen (huid-op-huidcontact). Ga met de baby in bed liggen onder de deken en houdt de baby op deze manier op temperatuur. Wanneer de temperatuur onder de 36 graden uitkomt spreken we bij baby's van onderkoeling. Wanneer deze onder de 35 graden uitkomt, is dit reden om te bellen met de huisarts.

Wanneer is onderkoeling dodelijk?

Een temperatuur van 28 graden of lager is in de meeste gevallen echt dodelijk. Onderkoeling kent verschillende fasen. Wanneer de lichaamstemperatuur onder de 35 graden zakt, gaat het lichaam ongecontroleerd rillen. Dit heeft een nuttige functie: iedereen weet dat spieren warmte produceren. Ga maar eens flink aan de slag met je spieren (springen, rennen, sporten) en je merkt al gauw dat je het vreselijk warm krijgt. Bij onderkoeling zet het lichaam de spieren in beweging: het rillen. Dit zijn korte spiertrekkingen. Door deze spiertrekkingen wordt er warmte geproduceerd. Op deze manier wordt getracht de lichaamstemperatuur omhoog te brengen. Ook wordt de stofwisseling trager, zodat de organen minder zuurstof nodig hebben.

Onder de 34 graden stopt het lichaam met rillen. Zowel de hartslag als de ademhaling worden onregelmatig. Wanneer de lichaamstemperatuur nu nog verder zakt tot onder de 30 graden treedt er bewusteloosheid op. Nu is snelle hulp echt va levensbelang. Onder de 28 graden stopt het hart en is de patiënt schijndood of hersendood. Bij schijndood kan er binnen enkele minuten nog hulp worden geboden, met soms wel blijvende schade. Bij hersendood is er geen hulp meer mogelijk, de patiënt is definitief overleden.

Eerste hulp

Iemand die in het koude water terecht komt, heeft sneller last van onderkoeling. Gemiddeld gaat de onderkoeling dertig maal sneller in het water dan normaal het geval zou zijn. Wanneer het slachtoffer zich beweegt, gaat de onderkoeling sneller dan wanneer hij stil blijft liggen. Dit heeft een bepaalde reden: door de eigen lichaamstemperatuur warmt het water om het lichaam heen zich op. Wie beweegt, duwt dit warme water aan de kant waardoor en vers koud water naar het lichaam toestroomt.

• Laat de persoon te water absoluut stil liggen.
• Haal het slachtoffer zo snel mogelijk uit het koude water.
• Breng het slachtoffer naar een droge en warme omgeving.
• Natte kleding uitdoen en het slachtoffer toedekken met een warmtedeken of aluminiumfolie.
• Slachtoffer toedekken met dekens. Liefs voor elk ledemaat apart een deken, strak eromheen wikkelen.

• Zet een onderkoeld slachtoffer nooit in een warm bad! Een te snelle opwarming is levensgevaarlijk.
• Warm een onderkoeld persoon weer op door huid-op-huidcontact toe te passen. Dit werkt alleen wanneer de ander een normale lichaamstemperatuur heeft.
• Personen die onderkoeld zijn moeten lauwe drank drinken aangevuld met suiker. Suiker geeft het lichaam de nodige energie om weer op temperatuur te komen.
• Bel altijd de hulpdienst bij ernstige onderkoeling.