Slaapwandelen: oorzaak en behandeling

Bij kinderen is de kans op slaapwandelen groter dan bij volwassenen. Er kunnen vreemde dingen gebeuren als je een slaapwandelaar in huis hebt. Zo kan een slaapwandelaar ergens anders wakker worden en hij weet vaak niet wat er gebeurd is. Op zich kan het geen kwaad als iemand slaapwandelt, zolang hij maar geen gevaarlijke dingen doet. Hoe kan het dat iemand gaat slaapwandelen en wat kun je eraan doen?

Een slaapwandelaar in huis

Er kunnen vreemde dingen gebeuren als je een slaapwandelaar in huis hebt. Handdoeken kunnen ineens uitgestald liggen over de bank, of er is ineens voedsel verdwenen uit de koelkast. Voor de slaapwandelaar zelf kan het ook vreemd zijn: hij kan ergens anders wakker worden dan waar hij in slaap viel. Ongeveer 10 tot 15 procent van ons heeft ooit een keer geslaapwandeld. De kans dat je dit als kind deed is dan groot. Het komt bij mannen net zo vaak voor als bij vrouwen.

Herken slaapwandelen

De slaapwandelaar stapt uit bed en begint vaak op een robotachtige wijze te lopen. Zo kan hij zich gaan aankleden of naar de keuken gaan om een boterham te smeren. Op zich kan het geen kwaad om te slaapwandelen, zolang er maar geen gevaarlijke dingen gebeuren. Als de slaapwandelaar naar buiten gaat of een apparaat aanzet, kan het gevaarlijk zijn. Meestal kan de slaapwandelaar zich de volgende dag niets herinneren van het nachtelijke uitstapje.

Oorzaak

Slaapwandelen ontstaat als delen van de hersenen slapen en andere delen die over de fysieke activiteiten gaan op de een of andere manier niet slapen. Mensen denken dat je gaat slaapwandelen tijdens de droomfase (REM-fase) van je slaap, maar meestal komt het voor tijdens de zeer diepe slaap die meestal plaats vindt in de eerste helft van de nacht. Het deel van de hersenen dat het denken en waakzaamheid regelt, is dan in slaap. Op het moment dat je in de droomslaap zit, is je lichaam verlamd en daardoor zul je niet in staat zijn je dromen uit te beelden. Er bestaat een ziekte die REM-sleep behavior disorder wordt genoemd waardoor je wel tijdens je dromen kunt bewegen, maar dat is een andere aandoening.

Maatregelen treffen

Wanneer je een gezinslid slaapwandelend aantreft, kun je hem gewoon voorzichtig terug naar bed loodsen. Vaak hoeft dit niet en zal hij zelf weer in bed gaan liggen. Als je een slaapwandelaar wakker maakt, kan hij van streek raken en vervolgens weer moeilijk in slaap vallen. Als het om een gevaarlijke situatie gaat, moet je veiligheidsmaatregelen nemen, met name als de slaapwandelaar een kind is. Houd daarom deuren en ramen gesloten, vooral wanneer je in een flat of op een etage woont.

Risicofactoren

De kans dat je gaat slaapwandelen is groter als je door een slaaptekort sneller dan anders in een diepe slaap valt. Ook kunnen hormonale schommelingen tijdens de puberteit, een zwangerschap en zelfs de menstruatie invloed hebben op het slaapwandelen. Daarnaast schijnen stress en het drinken van alcohol de kans op slaapwandelen te vergroten. Waarschijnlijk omdat je lichaam dan moeite heeft om tot rust te komen. Een slaapwandeling kan variëren van enkele minuten tot soms wel een uur.

Kinderen en slaapwandelen

Omdat kinderen een groter deel van de nacht in een diepe slaap zijn, komt slaapwandelen bij hen vaker voor. Als je kind slaapwandelt, is de kans groot dat jij of een ander familielid dat als kind ook heeft gedaan. In de meeste gevallen groeit het kind er overheen. Als het kind er na de leeftijd van negen jaar pas mee begint, is de kans groot dat ze als volwassene blijven slaapwandelen.

Risico’s voor volwassenen

Een volwassenen die slaapwandelt loopt meer risico’s om gewond te raken. Uit onderzoek blijkt dat maar liefst een op de vijf slaapwandelaars zich wel eens heeft verwond tijdens het rondzwerven in de slaap. Zo word je in de Verenigde Staten niet in het leger toegelaten als je slaapwandelt, deels vanwege het gevaar waaraan je jezelf en anderen kunt blootstellen in geval je toegang hebt tot wapens.

Als je wilt weten of je slaapwandelt

Mensen die alleen slapen of alleen wonen, kunnen twijfels hebben of ze slaapwandelen. Als je wilt weten of je slaapwandelt, let dan op onverklaarbare blauwe plekken, spullen in huis die op vreemde plekken liggen en of je vermoeid bent overdag. Bij twijfel kun je iemand vragen een nacht de wacht te laten houden of een camera plaatsen. Je kunt je ook door de huisarts naar een slaapkliniek laten verwijzen.

Behandeling

Als het slaapwandelen verder geen problemen geeft en af en toe een keertje voorkomt, hoef je er niets aan te doen. Als het problemen geeft en jijzelf of je omgeving er last van heeft, moet je de oorzaak aanpassen. Zo moet je de alcohol na 10 uur ’s avonds laten staan als dat de oorzaak is van je nachtelijke wandelingen. Als de oorzaak ligt bij slapeloosheidklachten en/of stress, kun je dit aanpakken. Meestal houdt het slaapwandelen weer op als je weer zorgeloos en voldoende slaapt. Er zijn mensen die baat hebben bij hypnotherapie. Als laatste redmiddel kun je de huisarts vragen om middelen zoals benzodiazepines, die spieren ontspannen en beweging voorkomen.

Lees verder

• Slapeloosheidsklachten door piekeren in bed
• Fabels over slapen
• Hoe je slaap verandert bij het ouder worden