Astma bij kinderen: oorzaken, symptomen, behandeling

Astma is een chronische aandoening van de luchtwegen en veroorzaakt een gevoel van ademnood en verstikking. Bij astma is er sprake van een overgevoeligheid van de luchtwegen, de longen reageren overmatig op bepaalde prikkels. In Nederland is astma de meest voorkomende chronische aandoening bij kinderen. Wat zijn de oorzaken en symptomen van astma, hoe kan de aandoening behandeld worden en hoe is de prognose? Welke sporten zijn geschikt voor kinderen met astma?

Inhoud artikel

• Luchtwegen
• Astma
• Oorzaken astma
• Symptomen astma
• Complicaties astma
• Diagnose astma
• Behandeling astma
• Prognose astma
• Het beperken van een astma-aanval bij kinderen
• Sporten als je astma hebt
• Een vaccin tegen astma (toekomst)

Luchtwegen

De luchtwegen zijn de natuurlijke wegen waarlangs lucht in en uit de longen stroomt tijdens de ademhaling. Tot de luchtwegen behoren de neus, de neus-keelholte, de luchtpijn en de bronchiën.

Astma

Een kind met astma heeft tijdens een aanval last van ademnood, hoesten en er kan een piepende ademhaling optreden. Het komt door een vernauwing van de luchtwegen. Astma komt bij veel kinderen voor, ongeveer bij tien procent. Vaker bij jongens dan bij meisjes en het kan ook in de familie zitten. De luchtwegen zijn gevoelig voor bepaalde prikkels en als reactie op de prikkels trekken de spieren rond de luchtwegen samen. Het slijmvlies langs de binnenkant van de luchtwegen zal veranderen, het zal zwellen en er zal meer slijm worden aangemaakt. Hierdoor worden de luchtwegen nauwer. Steeds meer kinderen krijgen last van astma, mogelijk komt het door allergie en andere milieufactoren.

Oorzaken astma

Erfelijkheid speelt een rol, hebben beide ouders astma dan heeft het kind een grotere kans op astma. Andere ademhalingsziekten verhogen het risico dat een kind later astma-achtige klachten krijgt. Dan moet je met name denken aan ademhalingsziekten bij een premature geboorte. Een reactie van de luchtwegen kan ook ontstaan als een kind vaak in een omgeving is waar gerookt wordt. Bij kinderen onder de vijf jaar zie je vaak dat aanvallen worden opgeroepen door een virusinfectie. Bij oudere kinderen kan dit ook het geval zijn, maar het kan ook komen door allergische reacties op bijvoorbeeld pollen, schimmels, huismijt, schilvers van huisdieren. Lichamelijke inspanning kan ook de oorzaak zijn, met name koude en droge lucht kan een aanval op gang brengen. Het komt niet vaak voor, maar voedsel kan ook de boosdoener zijn, bijvoorbeeld melk, eieren of noten. Er zijn nog meer mogelijke oorzaken te noemen: emoties, bepaalde medicijnen (antibiotica, NSAID's, aspirine).

Symptomen astma

• Een fluitende of piepende ademhaling, dit kan plotseling beginnen. Het kan 's nachts erger worden, maar ook als het koud is, of als het kind zich inspant.
• Een droge hoest die erger is in de nacht.
• Kortademigheid.
• Een benauwd gevoel ter hoogte van de borst.
• Bij een aanval die ernstig is kan er een snelle ademhaling optreden, de borstwand kan intrekken en praten zal dan moeilijker gaan. Als er sprake is van een laag zuurstofgehalte in het bloed dan kunnen de tong en de lippen blauw worden. Dit wordt ook wel cyanose genoemd. Bel bij zo'n zware aanval de huisarts of 112. Een ernstige aanval van astma kan levensbedreigend zijn.

Hele jonge kinderen kunnen alleen last hebben van een droge hoest en verder geen symptomen. Oudere kinderen kunnen zich heel moe voelen omdat ze ’s nachts niet goed slapen. Kinderen met astma hebben vaak last van andere allergische aandoeningen zoals eczeem en hooikoorts.

Complicaties astma

• Als er lucht achterblijft in de longblaasjes dan kunnen deze uitrekken. De elasticiteit van de longen zal verminderen (emfyseem).
• Iemand met astma heeft vaker last van bronchitis of een longontsteking dan andere mensen.
• Het gebeurt niet vaak, maar door het vele hoesten kunnen er scheurtjes ontstaan in het borstvlies (rond de long). Er komt lucht tussen de borstvliezen (pneumothorax).

Diagnose astma

De huisarts zal met een stethoscoop naar de borst van het kind luisteren. Een ouder kind zal waarschijnlijk op een piekstroommeter moeten blazen om een schatting van de longfunctie te maken. De arts zal mogelijk een luchtwegverwijdend medicijn voorschrijven. Als de klachten worden veroorzaakt door astma dan kunnen die na het gebruiken van de medicatie sterk verbeteren. Na het vaststellen van de diagnose kan er via bloedonderzoek een allergietest worden gedaan om te kijken of er allergieën zin die de aanvallen van astma op gang brengen.

Behandeling astma

Het is belangrijk dat een kind een zo normaal mogelijk leven kan leiden, daar is de behandeling dan ook op gericht. Er zal informatie worden gegeven aan de ouders, onder andere over medicijnen, wat je moet doen als een kind een aanval krijgt. Maar ook het kind zelf moet de nodige informatie krijgen. Er zal ook moeten worden bekeken welke aanpassingen er in de omgeving nodig zijn om aanvallen te voorkomen. Wat betreft de medicatie, er zijn twee typen medicijnen: preventieve en snelwerkende. De preventieve medicijnen verhinderen de aanmaak van stoffen die allergische reacties oproepen, ze gaan de ontstekingsreactie tegen en ze verlagen de de aanmaak van slijm. De snelwerkende medicijnen zijn het effectiefst, ze verwijden de luchtwegen meteen en meestal voor lange tijd. Ze moeten gebruikt worden zodra de verschijnselen waargenomen worden. Om een astma-aanval te bestrijden moet het kind of iemand die het kind begeleidt, altijd een inhalator met een luchtwegverwijder bij zich hebben. Ook op school moet het kind een inhalator in de buurt hebben. Als de inhalator geen goed resultaat geeft dan moet er contact worden opgenomen met de huisarts of eerste hulp. Het is van groot belang om altijd rustig te blijven, dit heeft ook een goede invloed op het kind. Als een kind een ernstige aanval doormaakt dan kan een ziekenhuisopname nodig zijn.

Prognose astma

Een kind met astma kan een relatief gewoon leven leiden. Belangrijk is het wel om zorgvuldig om te gaan met medicijnen en factoren te vermijden die een aanval kunnen veroorzaken. Bij bijna de helft van de kinderen verdwijnen de astmaklachten voor of rond de puberteit. De klachten kunnen wel op latere leeftijd weer terugkeren. Per jaar sterven er in Nederland enkele kinderen ten gevolge van astma, met name hele jonge kinderen. Meestal omdat de verschijnselen niet goed onderkend worden en de behandeling te laat wordt gestart. Het kan ook zijn dat een aanval zich zo snel ontwikkelt dat men te laat in het ziekenhuis arriveert.

Het beperken van een astma-aanval bij kinderen

• Niet roken in huis.
• Gebruik als bedekking van vloeren: zeil, parket, laminaat, tegels.
• Voorkomen van vocht in huis.
• Geen harige dieren als huisdier nemen als het kind daar allergisch voor is.
• Geen vogels in huis nemen als het kind daar niet tegen kan.
• Afstoffen met een iets vochtige doek.
• Gebruik geen sterk geurende producten gebruiken zoals luchtverfrissers, parfum.
• Gebruik synthetische dekbedden, kussens en matrassen.
• Als een kind gevoelig is voor stuifmeel dan de ramen gesloten houden.

Sporten als je astma hebt

• Beweging is belangrijk voor iedereen, dus ook diegenen die astma hebben. Behalve duiken met zuurstofflessen kan een kind met astma elke sport beoefenen. Wel is de ene sport geschikter dan de andere.
• Atletiek, voetbal en basketbal zijn sporten die de meeste problemen kunnen veroorzaken.
• Geschikter zijn: zwemmen in een overdekt en verwarmd zwembad, gymnastiek, fietsen op een vlak terrein, wandelen en golf.
• Tennis en volleybal zijn ook geschikt, er wordt veel gerend, maar de inspanningen vinden plaats met tussenpozen.
• Vechtsporten als judo, karate en taekwondo zijn heel geschikt, net als schermen.
• Duiken met flessen wordt niet aangeraden omdat de drukveranderingen die optreden en op zekere diepte kun je niets doen tegen een astma-aanval. Als je last hebt van ademnood dan is het erg moeilijk om de handelingen voor decompressie uit te voeren.
• Bij bergsporten als langlaufen en skiën krijg je te maken met koude en droge lucht, dit kan een probleem vormen.

Een vaccin tegen astma (toekomst)

Bij allergisch astma volgt een heftige reactie op bepaalde prikkels. Men probeert een vaccin te ontwikkelen waarmee allergisch astma te voorkomen is. Dendritische cellen spelen een belangrijke rol bij allergisch astma, deze cellen bevinden zich in de longen en zijn de poortwachters van het lichaam. Ze zoeken indringers en waarschuwen ons afweersysteem. Bij gezonde mensen doet het afweersysteem niets als het gaat om onschuldige stoffen, maar heb je allergisch astma dan reageert het afweersysteem wel. Je krijgt dan last van hoesten, snotteren, een piepende ademhaling, jeukende ogen, benauwdheid en niezen. Het lijkt erop dat als je in je eerste levensjaren in contact komt met onschuldige indringers, je later beschermd bent tegen allergieën. Kinderen die opgroeien op een boerderij en in de stallen komen als kind, krijgen bijna nooit allergisch astma. Ook kinderen die leven in tropische gebieden krijgen bijna nooit allergisch astma. Het is ook gebleken dat als dendritische cellen in aanraking komen met allergische stoffen en op hetzelfde moment met stoffen van onschuldige indringers, het afweersysteem rustig blijft. Er ontstaat geen allergische reactie. Deze kennis kan gebruikt worden om op zoek te gaan naar een vaccin (inenting) die allergisch astma kan voorkomen bij kinderen. Er is nog een lange weg te gaan voordat er een vaccin gereed is voor allergisch astma.