Droge mond: wat kun je hier zelf aan doen?

Een droge mond is iets dat iedereen wel eens heeft gehad. Na bijvoorbeeld lang achter elkaar te hebben gesproken of weinig te hebben gedronken kan het voorkomen. Er zijn ook mensen die er vaak of langdurig last van hebben of dat de droge mond zelfs blijvend is. Er wordt te weinig speeksel aangemaakt of te snel verbruikt. Dit geeft een onaangenaam gevoel en er kunnen pijnlijke plekken in de mond ontstaan. Hoe ontstaat een droge mond en wat kun je eraan doen?

Wat is een droge mond?

Iedereen heeft weleens tijdelijk last van een droge mond, bijvoorbeeld na langdurig spreken tijdens een vergadering, bij koorts of diarree. Sommige mensen krijgen een droge mond als ze zenuwachtig zijn. Er zijn ook mensen bij wie deze aandoening langdurig of zelfs blijvend is. Er is te weinig speeksel aanwezig en dat geeft een onaangenaam en soms zelfs pijnlijk gevoel. Hierdoor wordt het spreken lastiger en maakt dit het slikken moeilijker. Vaak wordt de smaak minder en ontstaan er pijnlijke kloofjes in de lippen.

De functie van speeksel

Het speeksel beschermt je tanden en tandvlees tegen zure stoffen in de voeding en remt de groei van bacteriën en schimmels in de mond. Speeksel speelt een belangrijke rol bij het voorkomen van de vorming van tandplak. Op den duur zal een droge mond het gebit en tandvlees aantasten. Het kan zelfs uiteindelijk het kaakbot aantasten, waardoor er pijnlijke ontstekingen kunnen ontstaan. Als de tong te droog wordt, kan er een vervelende schimmelinfectie ontstaan.

Oorzaken

Een droge mond kan ontstaan doordat er te weinig speeksel wordt gevormd of doordat het te snel wordt verbruikt doordat iemand bijvoorbeeld door de mond moet ademen als gevolg van een neusverkoudheid. Als de speekselklieren niet meer goed werken, wordt er ook te weinig speeksel gevormd. Dit kan het geval zijn als gevolg van een onjuiste bloeddruk of diabetes (suikerziekte). Ouderen hebben ook regelmatig last van een droge mond. Dit komt waarschijnlijk omdat zij vaker ziek zijn en meer geneesmiddelen moeten gebruiken die een droge mond kunnen veroorzaken.

Verder kan een langdurige droge mond ontstaan als gevolg van psychische oorzaken, zoals depressie of grote stress. Daarnaast kunnen speekselklieren onherstelbaar beschadigen als gevolg van bestraling bij keel- of mondkanker. Een ernstige oorzaak van een droge mond is het zogenaamde syndroom van Sjögren, waarbij meestal ook sprake is van droge ogen en gewrichtsklachten. Kijk voor meer informatie over deze aandoening op: Syndroom van Sjögren: chronische ontstekingen van de klieren.

Geneesmiddelen

Er zijn vele soorten geneesmiddelen die een droge mond kunnen veroorzaken. Dit geld bijvoorbeeld voor middelen tegen een hoge bloeddruk, zoals plastabletten, sterkte pijnstillers (morfine), middelen bij psychische ziektes zoals kalmerende middelen, antidepressiva, middelen tegen allergieën en geneesmiddelen bij kanker.

Wat je tegen een droge mond kunt doen

Zorg ervoor dat je minstens 1,5 tot 2 liter per dag drinkt. Neem regelmatig een slokje water. Als je rookt, probeer hier mee te stoppen omdat de rook een droge mond kan veroorzaken. Zwarte thee, koffie en alcohol kunnen een remmend effect hebben op de vorming van speeksel. Als je last hebt van een verminderde speekselproductie, kun je dit stimuleren door voedsel te eten waar je goed op moet kauwen, zoals rauwkost en volkorenbrood. De afgifte van speeksel wordt ook versterkt door lichtzuur voedsel zoals fruit of komkommer. IJs (blokjes) kunnen verfrissend werken. Pas op dat je niet teveel koude fruitsappen drinkt, omdat dit zuren bevat die het tandglazuur kunnen aantasten.

Extra mondverzorging

Verder kun je nog aanwezige speekselproductie stimuleren door te kauwen op suikervrije kauwgom. Suikervrije kauwgom dat xylitol bevat geeft bovendien mogelijk enige bescherming tegen tandplak. Wanneer je last hebt van een droge mond, is het extra belangrijk om het gebit goed te reinigen, omdat er sneller gaatjes en tandvleesproblemen kunnen ontstaan. Vermijd daarom ook zoveel mogelijk het gebruik van suiker. Poets je tanden minstens twee maal per dag met een fluoride bevattende tandpasta. In geval van ernstig zieke mensen moet de verzorger de mond goed verzorgen en vochtig houden.

De middelen

Als de speekselklieren niet of nauwelijks meer werken, zoals na bestraling of in geval van de ziekte van Sjögren, kan de speekselafgifte niet meer worden gestimuleerd. Een zogenaamde speekselvervanger kan dan de klachten wat verlichten. Zo'n speekselvervanger wordt met een spray of gel in de mond aangebracht. Meestal werkt dit niet langer dan een paar uur. Sommige middelen bevatten vooral verdikkingsmiddelen en slijmstoffen zoals die soms ook in het speeksel voorkomen, zoals mucine. Andere middelen bevatten enzymen die de werking van het speeksel zou nabootsen. Bij ernstig zieke mensen kan de mond vochtig worden gehouden met citroenglycerol of een soort wattenstokjes met citroensmaak (Lemon Swabs). Gebruik altijd een mondspoeling of tandpasta met een verhoogd fluoridengehalte. Advies hierover kan gevraagd worden bij je tandarts.

Mondspoeling

Een mondspoeling kan verfrissend werken. Desinfecterende mondspoelingen kunnen bij een droge mond gauw leiden tot irritatie van de tong en het tandvlees. Gebruik een desinfecterende mondspoeling met bijvoorbeeld chloorhexidine of hexetidine daarom alleen op advies van de tandarts.

Wanneer naar de huisarts

Als je langer dan twee weken last hebt van een droge mond en geen voldoende effect hebt van eerder genoemde maatregelen, kun je de huisarts raadplegen. Mensen met een verminderde speekselproductie doen er verstandig aan om de tandarts of mondhygiënist wat vaker te bezoeken omdat het gebit meer risico’s loopt om aangetast te worden. Een halfjaarlijks bezoek kan niet toereikend zijn. Wanneer je vermoedt dat de oorzaak van een droge mond in het gebruik van bepaalde medicijnen, moet je je huisarts of apotheker raadplegen. Als je last krijgt van witte plekken in de mond (spruw), kun je ook contact opnemen met je huisarts.

Lees verder

• Spruw: wat kun je er zelf aan doen?