Bloeddruk, wat is dat eigenlijk?

Wil het bloed alle organen en ook de kleinste haarvaten kunnen bereiken, dan moet het bloed met een bepaalde druk vanuit het hart worden rondgepompt. Elke keer dat het hart samentrekt, perst het bloed in de slagaders en de bloeddruk stijgt. Uw bloeddruk wijzigt dus voortdurend. Rent u de trap op, dan is uw bloeddruk hoger dan wanneer u rustig de krant leest. Trekt uw hart samen, dan perst het bloed in het lichaam. De druk in uw bloedvaten is dan maximaal. We noemen dat de bovendruk. Ontspant het hart vervolgens weer, dan is er sprake van onderdruk.

Bovendruk en onderdruk

Wanneer het hart maximaal is samengetrokken, wordt de hoogste bloeddrukwaarde bereikt. Men noemt dat de bovendruk, de systolische bloeddruk. Daarna ontspant het hart en pompt het bloed meer in de slagaders. Hierdoor keert de bloeddruk weer terug naar de laagste waarde. Deze lagere waarde heet onderdruk of diastolische bloeddruk. Dat maakt duidelijk waarom de bloeddrukmeting altijd met twee waarden wordt aangeduid, bijvoorbeeld 120-80. De eenheid is mmHg, uitgesproken als "millimeter kwik".

• 120 = systolische bloeddruk = bovendruk
• 80 = diastolische bloeddruk = onderdruk

Hoe wordt de bloeddruk gemeten?

• het meten van de bloeddruk vormt de basis voor elke bloeddrukbehandeling. Een bloeddrukmeter bestaat uit een opblaasbaar manchet en een manometer, het eigenlijke meetapparaat;
• de manchet wordt op de bovenarm aangebracht. Als men er lucht inpompt, stijgt de druk in de manchet. Die zet uit en drukt steeds meer op de bovenarm, tot er geen bloed meer door de slagader van de bovenarm naar de onderarm stroomt;
• vervolgens wordt de lucht in de manchet geleidelijk weer verlaagd tot een drukniveau waarbij het bloed weer door de slagader kan stromen. Deze drukgolven kan de arts met zijn stethoscoop bij de elleboog als luide kloppen horen. De manometer toont op het moment dat de klopgeluiden optreden en het bloed net weer in de onderarm stroomt, de bovendruk of systolische bloeddruk;
• de lucht wordt verder verminderd, totdat het bloed ook bij deze lage druk weer in de onderarm kan stromen. Het luide kloppen in de stethoscoop verdwijnt. Op dat moment wordt de onderdruk of diastolische bloeddruk op de meter weergegeven.

Hoe kunt u de bloeddruk zelf meten?

Zelf meten van de bloeddruk wordt aanbevolen als nuttige aanvulling op meting door de arts. Voor het zelf meten van de bloeddruk kunt u kiezen uit verschillende apparaten. Bij voorkeur worden bloeddrukmeters gebruikt die de meting semi- of volautomatisch uitvoeren. Lees voor een juiste werking van uw apparaat de instructies van de fabrikant goed. Het is ook aan te bevelen om een meting uit te voeren samen met uw arts of apotheker.

Waarop letten bij een bloeddrukmeting?

• meet de bloeddruk indien mogelijk regelmatig en op vaste tijden en altijd aan dezelfde arm. Vraag uw huisarts op welk tijdstip en hoe vaak men wordt verondersteld te meten;
• vóór de meting moet u zich een paar minuten zittend ontspannen waardoor u fysiek en mentaal tot rust komt;
• houd tijdens het meten van de bloeddruk het meetpunt (bijvoorbeeld de pols of bovenarm) ongeveer ter hoogte van het hart;
• wacht minstens 30 seconden voordat u een meting herhaalt;
• noteer alle bloeddrukwaarden in een bloeddrukpas.

Is de bloeddruk altijd constant?

De bloeddruk is niet altijd hetzelfde maar is onderhevig aan schommelingen gedurende de dag. Zo treden de hoogste bloeddrukwaarden overdag op tijdens lichamelijke of geestelijke belasting (bijvoorbeeld stress). Tijdens de slaap daalt de bloeddruk tot de laagste waarde en het hart kan zich in deze fase herstellen. Om die reden zal uw huisarts meerdere metingen op verschillende dagen en op verschillende tijdstippen uitvoeren voordat hij de diagnose verhoogde bloeddruk stelt. Misschien besluit hij ook tot een 24-uurs-meting om te achterhalen hoe uw bloeddruk zich gedurende de dag gedraagt. Daarvoor krijgt u een apparaat dat op het lichaam wordt gedragen en dat de bloeddruk automatisch met vaste tijdsintervallen meet.

Een eenmaal verhoogde bloeddruk betekent dus nog lang niet dat u ziek bent. Slechts een permanent verhoogde bloeddruk kan gevaarlijk zijn en moet worden behandeld.

Wanneer spreken we van hoge bloeddruk?

Een bloeddrukwaarde onder 120 mmHg systolisch en 80 mmHg diastolisch, wordt bij een volwassene als optimaal beschouwd. Van hoge bloeddruk (hypertensie) spreken artsen eerst wanneer de bloeddrukwaarden over een langere periode een bovendruk van 140 mmHg en een onderdruk van 90 mmHg overschrijden. Houd er wel rekening mee dat met het stijgen der jaren de bloeddrukwaarden kunnen stijgen zonder dat er sprake hoeft te zijn van problematische hypertensie.

Een classificatie van verschillende gradaties van hypertensie volgens de aanbevelingen van de World Health Organisation (WHO) zijn te vinden in de onderstaande tabel.

Merkt u dat u hoge bloeddruk hebt?

Hoge bloeddruk veroorzaakt geen pijn en doorgaans treden er ook geen klachten op die ons op tijd waarschuwen. Integendeel, hoge bloeddruk is dikwijls een "stille dreiging" omdat veel mensen zich ondanks die hoge bloeddruk nog jarenlang gezond en vitaal voelen. Om die reden blijft hoge bloeddruk vaak lang onopgemerkt en wordt die eerst bij toeval tijdens een routineonderzoek ontdekt.

Wat veroorzaakt hoge bloeddruk?

Slechts bij ongeveer 5 procent van alle mensen met hoge bloeddruk, is er een aanwijsbare oorzaak bekend zoals bijvoorbeeld een nierziekte, een hartziekte of storingen in de hormoonhuishouding. In de meeste gevallen echter kent men de reden voor de hoge bloeddruk niet en spreekt men van een primaire of essentiële hypertensie.

Een veelvoud van factoren kan de ontwikkeling van hoge bloeddruk in de hand werken. Naast factoren die men niet veranderen kan, zoals genetische aanleg, leeftijd en ziekten zoals diabetes en stofwisselingsstoornissen, zijn er ook veel factoren die de patiënt wel kan beïnvloeden. Daartoe behoren voornamelijk:

• roken;
• overgewicht;
• te veel zout in het eten;
• gebrek aan beweging;
• hoge alcoholconsumptie;
• overmatige stress.

Waarom is hoge bloeddruk zo gevaarlijk?

Bij een te hoge bloeddruk wordt het hele stelsel van bloedvaten te zwaar belast, omdat dit een hogere druk moet weerstaan. Dat kan resulteren in kleine scheurtjes aan de binnenkant van de vaten. Op de beschadigde plekken komt het dan door een reeks stofwisselingsprocessen tot verdikking en verharding van die vaatwanden. Artsen spreken dan van de vorming van atherosclerose, algemeen bekend als aderverkalking. Hoge bloeddruk is de belangrijkste risicofactor voor de ontwikkeling van atherosclerose.

Hoe hoge bloeddruk behandelen?

Het doel van elke behandeling tegen hoge bloeddruk is een betrouwbare en langdurige verlaging van de bloeddruk tot onder 140/90 mmHg. Bij sommige patiënten kunnen deze waarden alleen worden bereikt door een verandering van levensstijl. Men kan de bloeddruk door middel van de volgende maatregelen positief beïnvloeden:

• gewichtsverlies bij overgewicht;
• stoppen met roken;
• verminderen alcoholgebruik;
• bevordering van de lichamelijke activiteit;
• verminderen van de zoutconsumptie;
• stressreductie.

Welke medicijnen tegen hoge bloeddruk zijn er?

Kan de bloeddruk met deze maatregelen niet tot een normaal niveau worden teruggebracht, dan is een behandeling met medicijnen onvermijdelijk. De meest ingezette medicijnen zijn:

• ACE-remmers;
• diuretica (plastabletten);
• bètablokkers;
• calciumantagonisten.

De arts zal beslissen welk medicijn voor u persoonlijk het meest geschikt is.