Speekselklierkanker: symptomen, behandeling, prognose

Hoofd-halskanker is een verzamelnaam voor verschillende typen kanker, waaronder speekselklierkanker. Het is van groot belang dat een tumor op tijd wordt ontdekt. Mensen moeten weten wat de klachten/symptomen zijn in de beginfase. Hoe wordt de diagnose gesteld, hoe kan speekselklierkanker behandeld worden en wat is de prognose? In Rotterdam is een speekselkliercentrum opgericht. Wat is het syndroom van Frey?

Inhoud artikel

• Speekselklieren
• Speekselsteen
• Speekselkliertumoren
• Oorzaken speekselkliertumor
• Symptomen speekselkliertumor
• Complicaties speekselkliertumor
• Behandeling speekselkliertumor
• Prognose speekselkliertumor
• Syndroom van Frey
• Speekselkliercentrum
• Karl Vannieuwkerke (sportverslaggever, presentator)

Speekselklieren

Speekselklieren zijn klieren rond de mondholte. Ze scheiden via een afvoerbuis speeksel af in de mond. Er zijn drie paar grote speekselklieren en een stuk of wat kleine speekselklieren. De oorspeekselklier (glandula parotis) ligt vlak voor het oor. De onderkaakspeekselklier (glandula sibmandibularis) en de ondertongspeekselklier (glandula sublingualis) bevinden zich in de mondbodem, onder de tong. Het slijmvlies van de wang bevat verschillende kleine speekselklieren. Aandoeningen die veel voorkomen bij de speekselklieren zijn ontstekingen en vorming van een speekselsteen. Bij een ontsteking spreekt men van parotitis, een speekselklierontsteking is erg pijnlijk. Een ontsteking kan ontstaan door het bofvirus, maar ook andere virussen of bacteriën kunnen zorgen voor een ontstoken speekselklier. Soms komen er kwaadaardige gezwellen voor in de speekselklieren, met name in de oorspeekselklier.

Speekselsteen

Een ander woord voor speekselsteen is sialoliet. Het is een steen in de speekselklier of een afvoergang van de speekselklier. De steen is opgebouwd uit calciumzouten en daarom kun je deze vaak goed zien op röntgenfoto’s. Als een steen de uitvoergang afsluit dan ontwikkelt zich een pijnlijke zwelling van de speekselklier. De zwelling ontstaat tijdens de maaltijden, als er speeksel wordt aangemaakt en dit kan niet weg. De zwelling verdwijnt daarna vanzelf weer. Soms komt het steentje vanzelf naar buiten, dan is behandeling is niet nodig. Komt het steentje echter niet naar buiten, dan wordt er een kleine ingreep onder plaatselijke verdoving uitgevoerd. Heel soms, maar dat komt bijna nooit voor, moet de hele speekselklier verwijderd worden. Speekselstenen komen meestal voor bij mensen boven de veertig jaar en tweemaal zo vaak bij mannen. Speekselstenen kunnen na behandeling terugkomen.

Speekselkliertumoren

Speekselkliertumoren zijn niet-kwaadaardige of kwaadaardige tumoren in de speekselklieren. Het komt vaker voor bij mensen boven de vijfenveertig jaar. Geslacht, erfelijkheid en wijze van leven zijn geen factoren van betekenis. Tumoren aan de speekselklieren komen niet vaak voor. Driekwart van de gezwellen komt voor in de twee oorspeekselklieren. Deze bevinden zich achter de kaakhoeken. Maar één op de vijf speekselkliertumoren is kwaadaardig.

Oorzaken speekselkliertumor

Over de oorzaken van speekselklierkanker is nog niet veel bekend.

Symptomen speekselkliertumor

Welke verschijnselen er optreden bij een speekselkliertumor hangt af van of het gaat om een kwaadaardige of een goedaardige tumor. Wel is er altijd sprake van een zwelling, deze kun je voelen in je mond of buiten de mond.

• Niet-kwaadaardige gezwellen doen meestal geen pijn, ze voelen aan als rubber en je kunt ze laten bewegen met je vingers. De gezwellen groeien heel gestaag en het kan zijn dat ze jaren dezelfde afmeting houden.
• Kwaadaardige tumoren in de speekselklieren groeien meestal snel, voelen stevig aan, soms doen ze pijn. Als de tumor groeit dan kan dit zorgen voor aantasting van de aangezichtszenuw, wat tot aangezichtsverlamming kan leiden.

Complicaties speekselkliertumor

Als speekselklierkanker niet behandeld wordt dan kan deze zich verspreiden naar lymfklieren in de hals, maar ook naar andere lichaamsdelen zoals de lever.

Behandeling speekselkliertumor

• Als er sprake is van een niet-kwaadaardig gezwel, zal het aangedane deel van de klier middels een operatie worden weggehaald. Bij deze operatie bestaat het gevaar dat de aangezichtszenuw wordt aangeraakt. Dit kan leiden tot een mondhoek die gaat hangen. Soms geneest de zenuw weer, maar het letsel kan ook voor altijd zijn.
• Bij een kwaadaardige tumor wordt de aangedane klier in zijn totaliteit weggehaald. Als de lymfklieren in de hals al zijn aangedaan dan kan de behandelaar deze weghalen. Om echt alle kankercellen te vernietigen kan het nodig zijn om na een operatie te bestralen.

Prognose speekselkliertumor

• Niet-kwaadaardige tumoren kunnen meestal goed worden aangepakt, ze kunnen wel terugkomen. Wordt er niet behandeld dan kan een niet-kwaadaardige tumor zich ontwikkelen tot een kwaadaardige tumor. Behandeling is dus van groot belang.
• Bij een kwaadaardig gezwel: hoe eerder de tumor wordt opgemerkt, hoe groter de kans is dat het goed afloopt. Bij een verspreiding naar gebieden buiten de speekselklieren is de prognose niet rooskleurig.

Syndroom van Frey

Een operatie van de oorspeekselklier kan syndroom van Frey tot gevolg hebben. Het treedt op bij nagenoeg alle patiënten (enige weken tot maanden nadat de operatie heeft plaatsgevonden), maar veelal merkt iemand er niets van. Verschijnselen: de huid in het gebied waar geopereerd is ziet er rood en zweterig uit als de persoon eet of eten ziet of ruikt. Het komt door de operatie: bij verwijdering van de oorspeekselklier of een gedeelte ervan, worden zenuwtakjes aangetast die van belang zijn voor de aanmaak van speeksel. Na de operatieve ingreep vergroeien de zenuwtakjes met de zenuwuiteinden van zweetklieren die zich in de wang bevinden. Dit leidt tot een reactie: de prikkel die leidt tot het produceren van speeksel (bijvoorbeeld eten of denken aan eten) zorgt ervoor dat er zweet wordt geproduceerd bij de wang aan de kant van het gelaat dat geopereerd is. Plaatselijke injecties met Botox kunnen het probleem verhelpen.

Speekselkliercentrum

In Rotterdam is een speekselkliercentrum opgericht in verband met de zeldzaamheid van de diverse aandoeningen, de diagnostiek die erg gecompliceerd is en alle apparatuur die nodig is. Kennis wordt bij elkaar gebracht (met name van de cytologie), de geavanceerde beeldvorming en de aanwezigheid van apparatuur voor sialoendoscopie en vergruizing, hebben de behandeling van en het onderzoek naar speekselklierafwijkingen een belangrijke prikkel gegeven.

Karl Vannieuwkerke (sportverslaggever, presentator)

In oktober 2014 werd bij Karl Vannieuwkerke een tumor op de speekselklier weggehaald, het bleek een kwaadaardig gezwel te zijn. Gelukkig is de tumor in een vroeg stadium ontdekt en is er geen sprake van uitzaaiingen. In de loop van november 2014 werd gestart met nabehandeling in de vorm van radiotherapie. Eind 2021 kreeg Karl te horen dat hij niet meer jaarlijks op controle hoeft te komen. Hij is genezen verklaard van de speekselklierkanker.