Hepatische encefalopathie: stoornissen door leverziekten

Indien de lever slecht tot niet werkt, dan zal in het lichaam het bloedammoniakgehalte snel stijgen. Ammoniak is voor de mens een gifstof, waardoor uiteenlopende geestelijke en fysieke problemen worden veroorzaakt. In vergevorderde fase kan het tot het verlies van cognitieve hersenactiviteit leiden, waarbij de persoon in coma geraakt. Wat houdt hepatische encefalopathie in en welke verschillende gradaties kan het hebben?

Hepatische encefalopathie

• Functie van de lever
• Aantasting zenuwen en cognitiviteit
• Ammoniak opbouw
• Gradaties hepatische encefalopathie
• Behandeling

Functie van de lever

De lever is verantwoordelijk voor vele processen in het lichaam. Het bevat een belangrijke voorraad aan bloed met ijzer en zorgt ervoor dat meerdere stoffen worden aangemaakt. In de lever komen nog niet rijpe rode bloedcellen verder tot ontwikkeling. Een ander meest essentiële functie is het zuiveren van bloed. Daarbij worden oude bloeddeeltjes omgezet in bilirubine en worden tezamen met gal aan de verteringswegen afgegeven. Aanvullend is de lever verantwoordelijk voor uiteenlopende stofwisselingsprocessen. Daarbij gaat het om vet, eiwitten en koolhydraten in het lichaam. Ook regelt het de afbraak van alcohol en hormonen.

Aantasting zenuwen en cognitiviteit

Indien de lever is aangetast door chronische aandoeningen of ziekten, dan zal in enige of verhoogde mate HE optreden. Het houdt in dat enkele of een combinatie van voorgaande functies op een progressieve wijze verslechteren, waardoor uiteenlopende lichamelijke klachten worden veroorzaakt. Het gaat daarbij voornamelijk om klachten gerelateerd aan de werking van zenuwen en geestelijke capaciteiten. De verminderde werking van de lever kan komen door levercirrose, -ontsteking of andere chronische leveraandoeningen. Daarnaast kunnen ook operatieve ingrepen complicaties aan de lever veroorzaken met HE als resultaat.

Ammoniak opbouw

Zowel geestelijke als zenuw gerelateerde problemen worden bij leverziekten veroorzaakt door ammoniak. Indien deze afvalstof niet of minder goed wordt afgebroken, resulteert het in toenemende problemen. Deze stof breekt andere stoffen zoals natrium af, waarmee natriumamide wordt aangemaakt. Natrium en kalium wordt uit zenuwbanen onttrokken, waardoor in toenemende mate elektrische signalen minder goed worden overgedragen. Aanvullend probleem is dat ammoniak in de hersenen de werking van breinactiviteit aantast, waarbij bijvoorbeeld in de voorhoofdskwabben de cognitiviteit afneemt. Ook de energiebalans in de hersenen wijzigt, waardoor processen negatief worden beïnvloed. Veel ammoniak in het lichaam (vergiftiging) heeft dus vergaande consequenties, waarbij klachten progressief verslechteren. Bij hepatische encefalopathie zijn verschillende stadia van toepassing.

Gradaties hepatische encefalopathie

HE door toedoen van nierfalen of leverziekten leidt tot een geleidelijke verslechtering van de lichamelijke, fysieke en geestelijke omstandigheid. Daartoe zijn een aantal kenmerkende gradaties te onderscheiden.

Eerste klachten

Door aantasting van de hersenstam worden primaire handelingen aangetast. De persoon heeft veel problemen om in slaap te komen, terwijl men wel ernstige vermoeidheid ondervindt. De aantasting van de voorhoofdskwabben resulteert in excessief gedrag, enorme blijdschap of manische depressiviteit. Wegens aangetaste zenuwen nemen trillingen, vreemde bewegingen en abnormale spierhandelingen toe. Oftewel de motoriek wordt op verschillende vlakken beïnvloed. De huid zal bij transpireren een stinkende zweetgeur afgeven.

Structurele verslechtering

De persoon zal niet kunnen slapen, waarnaast geestelijke afwezigheid toeneemt. Men kan zich niet concentreren, waarnaast het kortetermijngeheugen wordt aangetast. De persoon kan steeds minder goed nadenken, waarbij geestelijke vaardigheden zoals rekenen afnemen. Ook desoriëntatie, angsten en emotieloosheid nemen toe. Het functioneren van de spieren neemt verder af, waardoor spraak-, bewegings- en evenwichtsproblemen voordoen.

Verwardheid en bewusteloosheid

De verwardheid neemt toe, waarbij totaal besef van plaats en tijd is verdwenen. Door onwetendheid treedt vaak het godotsyndroom op, waardoor men in continue angst leeft en obsessies heeft. Dit kan met agressie en afwijkend gedrag gepaard gaan. Voorgenoemde klachten doen zich in ernstige mate voor. Dit eindigt met de uitval van zenuwreacties, waarbij de persoon nauwelijks tot niet reageert. De cognitiviteit is verdwenen, waarbij men in continue bewusteloosheid leeft.

Behandeling

Is geconstateerd dat de patiënt een leveraandoening heeft gecombineerd met enkele van voorgaande klachten, dan dient stelselmatig het ammoniakgehalte te worden gereduceerd. Meest belangrijke is het tijdelijk reduceren van eiwit-inname, omdat eiwitverbranding juist ammoniakvorming veroorzaakt. Dit moet tot een minimum worden beperkt. Toch zijn eiwitten ook belangrijk, omdat het noodzakelijke aminozuren geeft. Een eiwitloos dieet zal kortdurend zijn. Er zal lactulose in hoge concentraties worden toegediend, aangezien het bloedammoniakgehalte stevig laat dalen door vorming van ammoniumzout (afscheiding via ontlasting en plas). Daarnaast wordt de ammoniakaanmaak door de darmflora verlaagd. Bovendien zorgt het voor meer weerstand tussen de darmen en het bloed, zodat er minder ammoniak wordt opgenomen. De combinatie van deze factoren laat het bloedammoniakgehalte stevig dalen, waardoor de klachten afnemen. Men kan dus weer bij bewustzijn komen, waarna spieractiviteit kan herstellen. Omdat er sprake is van een leverziekte zal bij een geschikte donor een levertransplantatie noodzakelijk zijn.

Laat u verder informeren door de arts omtrent de verdere behandeling en medicatie.

Lees verder

• Invloed slecht werkende bloedzuiveraars (lever en milt)
• Ziekte van Wilson: hepatitis, levercirrose, groene oogkring