Nierpijn: oorzaken pijn aan de nieren, nierstreek en rugpijn

Nierpijn of pijn aan de nieren duidt vaak op pijn in de nierstreek of pijn in één van beide flanken. Een mens heeft twee nieren, die te beschouwen zijn als filters die non-stop het bloed zuiveren. De nieren zijn in feite afvalverwijderaars; de nieren zijn onze belangrijkste uitscheidingsorganen. De nieren verwerken dagelijks zo'n 1.750 liter bloed en verwijderen afval en overtollig water. Het product dat zo ontstaat, wordt 'urine' genoemd. Dit wordt verscheidene malen per dag uitgescheiden door te plassen. De nieren zijn boonvormig, hebben ongeveer de grootte van een vuist, zijn 12 cm lang, 7 cm breed en 3 cm dik. De nieren bevinden zich aan de rugzijde boven de taillelijn. Nierpijn kan zowel links als rechts of aan beide zijden worden gevoeld. Nierpijn kent meerdere mogelijke oorzaken, zoals nierstenen, nierletsel, nierbekkenontsteking of een nierbloeding. raadpleeg bij aanhoudende pijnlijke nieren de huisarts, zodat uitgezocht kan worden wat de oorzaak is en behandeling kan volgen.

• Nierpijn of pijn aan de nieren
• Nierpijn symptomen
• Plek van de nierpijn
• Verschijnselen
• Verslechtering van de nierfunctie
• Oorzaken pijn aan de nieren, nierstreek en rugpijn
• Nierletsel na val of slag
• Nierbekkenontsteking
• Nierbloeding
• Nierstenen
• Ziekte van Fabry
• Nierkanker
• Andere oorzaken
• Nierpijn tijdens zwangerschap
• Nierpijn na operatie
• Arts raadplegen bij pijn aan de nieren
• Onderzoek en diagnose
• Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
• Beeldvormend onderzoek
• Behandeling van pijnlijke nieren
• Invloed van alcohol op de nieren
• Diabetes kan de nieren schaden

Nierpijn of pijn aan de nieren

De nieren hebben niet alleen een zeer goed aanpassingsvermogen, maar ook een enorme (verwerkings)capaciteit. Een mens kan ook met één nier goed functioneren. Vaak ontstaan er pas klachten als de capaciteit van de nieren nog maar zo’n dertig procent is. Dit gaat vaak gepaard met andere symptomen, zoals bloed bij het plassen en vochtophoping.

Als mensen denken dat ze last hebben van nierpijn, dan duidt dit vaak op pijn in de nierstreek of pijn in één van beide flanken, wat wijst op pijn in de rug ofwel het gebied tussen de onderste ribben en de billen. Pijn in de flank betekent niet noodzakelijkerwijs dat het afkomstig is van de nier. Andere oorzaken van pijn in de flank omvatten spierspanning, degeneratieve ziekten van de lumbale wervelkolom, een breuk of fractuur van een wervel of infectie van de wervelkolom, gordelroos en problemen aan de achterkant van het bekken. (Pijn in de omgeving van het bekken of bekkenpijn is een courante klacht gedurende de zwangerschap.) De meest voorkomende oorzaken van pijn aan de nieren zijn urineweginfecties en nierstenen.

Nierpijn symptomen

Nierpijn is constant aanwezig of met tussenpozen. De pijn kan dof, stekend of zeurend aanvoelen. Nierpijn kun je herkennen aan een aantal symptomen en klachten.

Plek van de nierpijn

Nierpijn voel je in de rug, onder de ribbenkast aan weerszijden van de wervelkolom. Vaak gaat het om een doffe pijn die afkomstig lijkt te zijn van diep in het lichaam. Je kunt nierpijn ervaren aan één of beide zijden van het lichaam, afhankelijk of één nier of beide nieren zijn getroffen. Nierpijn straalt soms ook uit naar andere lichaamsdelen zoals de zij, de buik (buikpijn), de lies (liespijn) en/of de dij. Dit staat bekend als 'uitstralingspijn'.

Verschijnselen

Nierpijn en rugpijn zijn vaak moeilijk van elkaar te onderscheiden, maar nierpijn wordt meestal dieper en hoger in de rug (en onder de ribben) gevoeld, terwijl rugpijn meestal meer in de onderrug gevoeld wordt. Nierpijn kan gepaard gaan met de volgende symptomen:

• koorts;
• pijn bij het plassen;
• pijn in de ribben;
• bloed in de urine;
• duizeligheid;
• obstipatie of diarree;
• huiduitslag;
• vermoeidheid en algehele malaise;
• koude rillingen;
• misselijkheid en braken.

Verslechtering van de nierfunctie

Andere symptomen die kunnen optreden als de nierfunctie steeds meer aangetast is, zijn:

• metaalachtige smaak in de mond;
• slechte adem;
• zwelling en kortademigheid.

Oorzaken pijn aan de nieren, nierstreek en rugpijn

Hieronder bespreken we de meest voorkomende oorzaken van nierpijn. De lijst van mogelijke oorzaken is niet uitputtend.

Nierletsel na val of slag

De nier kan pijnlijk zijn als gevolg van nierletsel. Nierletsel wordt dikwijls veroorzaakt door stomp geweld door een ongeval met een motorvoertuig, een val of een ongeval tijdens het sporten. Een schot- of steekwond kan voor diep nierletsel zorgen.

Nierbekkenontsteking

De nier kan pijnlijk zijn als gevolg van een infectie. Een acute nierbekkenontsteking wordt 'acute pyelonefritis' genoemd. Het nierbekken is de holte in de nieren waarin de urine terechtkomt. Een nierbekkenontsteking wordt vaak veroorzaakt door bacteriën die opstijgen vanuit de blaas en meestal ligt er een niet opgemerkte of verwaarloosde blaasontsteking aan ten grondslag. Veel voorkomende symptomen van een nierbekkenontsteking zijn pijn aan één of beide zijden van de rug, wat vaak uitstraalt naar de geslachtsorganen en onderrug, (hoge) koorts en rillingen en algehele malaise.

Nierbloeding

Een nierbloeding kan verschillende oorzaken hebben, zoals:

• iatrogeen (dat wil zeggen veroorzaakt door medische handelingen), door bijvoorbeeld een nierbiopsie (een medisch onderzoek waarbij met een dunne naald wat weefsel uit de nier wordt gehaald), door plaatsing van een PCN (percutane nefrostomie drain) na niertransplantatie;
• stollingsstoornis;
• trauma (zie boven); of
• maligniteit.

Nierstenen

Nierstenen vormt een andere veel voorkomende oorzaak van pijn in de flank, maar door nierstenen veroorzaakte pijn doet zich meestal niet voor in de nier. Integendeel, de pijn van nierstenen ontstaat meestal doordat de niersteen een deel van de urinewegen blokkeert. Vaak betreft dat de ureter die de nier met de blaas verbindt. Er ontstaat dan koliekpijn, dat is een krampende pijn van wisselende intensiteit die zich aanvalsgewijs manifesteert in de rug en kan uitstralen naar onderbuik, de zijkant van de buik en lies. Deze pijn gaat gepaard met bewegingsdrang. Misselijkheid en braken komen ook vaak voor. Bloed in de urine en frequent en pijnlijk urineren zijn andere symptomen die kunnen duiden op nierstenen.

Ziekte van Fabry

De ziekte van Fabry is een erfelijke en geslachtsgebonden ziekte. De oorzaak is een tekort (of een defect) aan het enzym Galactosidase A. Het gevolg is dat bepaalde stoffen (glycolipiden) niet worden afgebroken en er een stapeling optreedt van vetachtige stoffen in de cellen van de vaatwand, spieren en zenuwen. Die stapeling leidt tot problemen met bepaalde organen, zoals de huid, lever, hart, oog, zenuwstelsel, hersenen, maag-darmkanaal, maar ook de nieren. De schade aan nieren kan zulke ernstige vormen aannemen dat deze niet goed of zelfs helemaal niet meer functioneren (nierinsufficiëntie of nierfalen).

De eerste ziekteverschijnselen die Fabry-patiënten vaak merken zijn pijnklachten in handen en voeten (acroparesthesieën). Deze klachten treden meestal op bij koorts en soms bij inspanning (bijvoorbeeld bij sporten). Vaak worden ze uitgelokt door warm weer of stress, maar ze kunnen ook spontaan optreden. Vroege klachten van de ziekte van Fabry kunnen ook klachten aan maag en darmen zijn, variërend van mild tot zeer ernstig. De klachten doen zich onder meer voor in de vorm van pijn na het eten, diarree, misselijkheid en braken.

Nierkanker

Een tumor in de nieren of nierkanker geeft aanvankelijk vaak geen klachten. In een wat later stadium ontstaan er meestal klachten zoals:

• bloed in de urine
• pijn in de nierstreek of nierpijn
• nachtzweten
• gevoel van lusteloosheid en moeheid
• gebrek aan eetlust
• onverklaard gewichtsverlies

Andere oorzaken

Andere mogelijke, maar minder vaak voorkomende, oorzaken van nierpijn zijn onder meer:

• polycystische nierziekte, waarbij zich in één of (meestal) beide nieren vele cysten vormen
• hoefijzernier (een aangeboren afwijking van de nier, die ontstaat tijdens de zwangerschap wanneer de foetus zich ontwikkelt)
• renale hypertensie, waarbij de bloeddruk is verhoogd doordat de nieren minder goed functioneren
• artritis of gewrichtsontsteking
• goedaardige prostaatvergroting
• blaasstenen
• bloedstolsels in de nieren of nierveneuze trombose
• langdurige katheterisatie
• een neurogene blaas
• nieradenomen
• een probleem met de galblaas of alvleesklier (pancreas)
• ribblessure of gebroken rib
• spier- of ruggengraatletsel
• zwangerschap (zie onder)
• kanker:
• nierkanker (zie boven)
• blaaskanker
• baarmoederhalskanker
• darmkanker
• prostaatkanker
• baarmoederkanker
• spijsverteringsproblemen (maag en darmen)
• uitdroging
• vesico-ureterale reflux (hierbij vloeit urine terug van de blaas naar de nieren)

Nierpijn tijdens zwangerschap

Tijdens de zwangerschap loop je sneller een blaasontsteking op. Dit kan leiden tot een nierbekkenontsteking met onder meer nierpijn als gevolg. Bovendien kan de groeiende baarmoeder de urineleiders afsluiten, waardoor nierstuwing of hydronefrose ontstaat. Hierbij kan er pijn aan de nieren optreden. Dit kan eenzijdig of aan beiden nieren voorkomen.

Nierpijn na operatie

Pijn na een operatie waarbij de nieren (gedeeltelijk) zijn verwijderd is normaal. Met de voorgeschreven medicatie zal je de pijn goed kunnen verdragen. Een goede pijnbestrijding zorgt voor normaal gesproken een beter herstel.

Arts raadplegen bij pijn aan de nieren

Als je pijn in de flank ervaart wat gepaard gaat met koorts of bloed in de urine, is het belangrijk om onverwijld medische hulp in te schakelen. Je moet ook een arts raadplegen als de pijn in de flank ernstig is of persisteert, of als je symptomen hebt die wijzen op een urineweginfectie zonder pijn in de flank. Als je zwanger bent en pijn ervaart aan de nieren, moet je direct contact opnemen met je huisarts.

Onderzoek en diagnose

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek

De arts zal bij nierpijn meestal een anamnese (vraaggesprek) en lichamelijk onderzoek doen. Vaak zal de arts ook bloedonderzoek en urineonderzoek laten verrichten. Een gescheurde nier kan worden vermoed als je een traumatisch letsel aan de onderrug hebt meegemaakt.

Beeldvormend onderzoek

Bij beeldvormend onderzoek van de nieren wordt een plaatje van de nieren gemaakt. Voorbeelden van beeldvormend onderzoek zijn:

• Een echo, gemaakt met geluidsgolven;
• Een CT-scan met contrastmiddel (CT-scan IVP);
• Een nierscintigrafie, waarbij je een kleine hoeveelheid radioactieve stof via een injectie in de arm krijgt toegediend hetgeen de nieren zichtbaar maakt op speciale foto's;
• Een mictiecystogram, waarbij foto's worden gemaakt van de blaas en de urinewegen tijdens het plassen.

Als nierstenen worden vermoed, wordt bijvoorbeeld een CT-scan gemaakt. Met een röntgenfoto van de buik en een echo van de nieren is het soms ook mogelijk om te bepalen waar de nierstenen zich precies bevinden.

Behandeling van pijnlijke nieren

De behandeling van nierpijn of het oplossen van pijnlijke nieren is afhankelijk van de onderliggende oorzaak van de pijn. Nierstenen die pijn veroorzaken, worden vaak behandeld met pijnstillers. Deze middelen verlichten de pijn en niet de onderliggende oorzaak van pijn. Als een niersteen niet spontaan uitgeplast wordt, zal deze verwijderd moeten worden. In dat geval zal de uroloog bepalen welke techniek daarvoor het meest geschikt is. Infecties, zoals urineweginfecties en nierbekkenontsteking, vereisen meestal een behandeling met antibiotica in aanvulling op pijnstillers.

Andere oorzaken van pijn in de flank kunnen soms ook behandeld worden met pijnmedicatie en zo nodig andere medicatie. In ernstige gevallen is nierdialyse nodig, wanneer je nieren zelf niet meer in staat zijn om je bloed goed schoon te filteren.

Lees verder

• Nieren: functie, ligging, anatomie en werking van de nieren
• Nierfalen: symptomen en oorzaken van nierinsufficiëntie
• Nierkanker: symptomen, oorzaak, behandeling en prognose
• Pijn aan de nieren: oorzaken en symptomen van nierpijn
• Cystenieren (cysten in de nieren): symptomen en behandeling