Reminisceer over de zomer met dementerende ouderen

Ouderen met dementie hebben 'veel vroeger' en weinig 'nu': veel herinneringen aan warme zomers met vakantie-uitstapjes, picknicken in het park, buiten tikkertje spelen zolang het licht is, ranja met een rietje en de ijscoman... Ouderen, ook degene die dementeren t.g.v. bijvoorbeeld Alzheimer, hebben behoefte aan het terugkijken op en het evalueren van hun leven. Dat gaat meestal het best, al pratende, als er maar een luisterend oor is. Georganiseerd positieve herinneringen ophalen over de zomers van hun jonge jaren, is daarom een activiteit die goed bij hun behoeften aansluit. Maar hoe pakt u dat op een methodische manier aan?

Reminisceren over de zomer met cliënten met dementie

Voor u gaat reminisceren met ouderen met dementie, is het goed voor uzelf te bepalen in welke jaren de ouderen met wie u herinneringen ophaalt, jong waren. Jong: laten we zeggen tussen de 10 en 30 jaar. Ongetwijfeld is niet iedere oudere met bijvoorbeeld Alzheimer uit uw gespreksgroep even oud. De jongste gespreksdeelnemer kan 70 zijn en de oudste deelnemer misschien wel 96... Toch kan het verstandig zijn even uit te rekenen wanneer deze ouderen hun 'beste' zomers hadden. Want de tijden zijn veranderd. Ging bijvoorbeeld een grootmoeder hooguit een keer per jaar een dagje naar het strand in Hoek van Holland met een boemeltje, de volgende generatie reed misschien al met een Dafje naar de Veluwe om daar een tent op te zetten op een camping. Nog een generatie later misschien een vakantie in een zonnige badplaats in Frankrijk. Of ging de generatie met wie u herinneringen ophaalt al met een vliegtuig naar Indonesië om daar de vertrouwde plekken uit hun jeugd in Nederlands Indië terug te zien?

Welke herinneringen hebben mensen met dementie aan de zomer?

Het kan handig zijn herinneringen los te maken door samen met de ouderen even te 'brainstormen' over wat er bij de zomer hoort; zoals bijvoorbeeld:

• Weer: warmte, zon, hittegolven, onweer
• Natuur: bloemen, begroeide akkers, dieren in de wei, volle bomen
• Vakantie: schoolvakantie en dus buiten spelen, geen werk en wellicht op vakantie gaan
• Kleding: jurken, rokjes, korte broeken, badpakken en bikini's, bloesjes met korte mouwen, poloshirtjes en zonder jas naar buiten
• Eten: volop verse groentes, aardbeien, radijsjes, ijsjes
• Bezigheden: buiten spelen, tuinieren, boek lezen in de tuin, zwemmen, fietsen, wandelen, een ritje met de auto

Uitgebreid reminisceren over een (sub)thema van de zomer

Al die deel-thema's zijn ongetwijfeld te veel voor een gesprek met de ouderen. Als u met hen gebrainstormd heeft over de zomer, heeft u misschien al op kunnen pikken, welk zomerthema favoriet is in deze gespreksgroep. Stel u diept het thema 'vakantie' verder uit, welke onderwerpen zouden dan aan de orde kunnen komen?

• Landen: ging u in Nederland op vakantie of in het buitenland? En waar dan in Nederland? Welk buitenland? Welk werelddeel?
• Vervoersmiddelen: hoe ging u op reis? Met de auto? Met een touringcar? Op de fiets, bromfiets, scooter, motor, wandelen?
• Bagage: wie pakte de koffers in? Wat nam u mee? Nam u veel mee of juist zo weinig mogelijk? Wel eens koffers kwijt geraakt?
• Activiteiten: wat deed u in de vakantie? Een actieve vakantie of een 'luie'? Fietsen, wandelen, lezen, picknicken, musea bezoeken?
• Gevoelservaringen: vond u het fijn om op vakantie te gaan, had u heimwee, jammer om weer naar huis te gaan, uitgerust terug?
• Eten in de vakantie: ging u uit eten, kookte u zelf, uitgebreid of juist gemakkelijk, Hollands eten of juist het eten van het land?
• Weer thuis: wat deed u als u thuis kwam? Gelijk wassen? Foto's af laten drukken, fotoboeken maken? Souvenirs uit pakken?

De ruimte geschikt maken voor reminiscentie met mensen met Alzheimer

Het is waardevol en leuk om de zaal of huiskamer waar u met de ouderen met dementie herinneringen ophaalt thematisch aan te kleden. Het schept sfeer. En: u kunt voorwerpen neer zetten die herinneringen aan de zomers van vroeger oproepen. Een koffertje? Een reisgids? Kaarten? Zonnebril, zonnehoedje, zonnebrand...

Reminiscentievoorwerpen stimuleren en prikkelen

Soms zien ouderen die een vorm van dementie hebben uit zichzelf de voorwerpen niet liggen. Dat hindert niet, want dan kiest u iets uit en laat dat zien en dan begint u er een gesprek over. Het kan ook zijn dat u iemand in de groep heeft die juist op ieder voorwerp reageert. Sommige ouderen op een psychogeriatrische afdeling zijn heel gevoelig voor 'prikkels'. Ieder voorwerp op tafel kan een prikkel zijn. Dat kan handig zijn want zo iemand kan het gesprek op een spontane manier op gang brengen door uit zichzelf te beginnen over een zomers voorwerp dat op tafel ligt. Het kan soms ook wat lastig zijn omdat iemand dan uw 'plan' verstoort of steeds het gesprek onderbreekt door te reageren op weer iets anders dat die persoon prikkelt. Soms reageren mensen met bijv. Alzheimer ook steeds op dezelfde prikkel, bijvoorbeeld de bus die ieder kwartier voorbij komt.

De zomer: drie maanden lang...

Heel de zomer lang wilt u misschien iedere keer opnieuw een zomeractiviteit organiseren voor uw ouderen met dementie. Het kan daarom handig zijn een plan te maken. Bijvoorbeeld iedere week een ander zomerthema. U kunt dan ieder thema afzonderlijk uitwerken. En iedere keer een beetje anders uitwerken. Een zomerquiz kan ook een werkvorm zijn waarmee u herinneringen ophaalt. Zelfs liedjes over de zomer kunnen aanleiding zijn om over zomerse onderwerpen te praten. Ook gedichtjes en korte verhalen over zonnige zomers voorlezen kan een ingang bieden. Als u het op deze manier aanpakt, kunt u wel drie maanden vooruit, genoeg voor een hele zomer...

Lees verder

• Reminisceren / herinneringen ophalen bij dementie: methodiek
• Zomerquiz: brainjoggen voor dementerenden
• Zomerliedjes voor dementerende ouderen
• Zomerverhalen en zomergedichten aan dementen voorlezen
• Herinneringen aan de lente ophalen met dementerende ouderen