Trismus: kaak op slot. Oorzaken en behandeling

Bij een trismus is het niet mogelijk de mond open te doen door een blokkade die komt vanuit de kaak. Men heeft het dan vaak over een kaak die op slot zit. Dit kan komen door tal van oorzaken zoals een trauma, spierspasme of ziekte zoals tetanus. Sommige mensen overkomt het dat wanneer zij hun mond te ver open sperren deze niet meer dicht gaat door een op slot geschoten kaak. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren tijdens het geeuwen.

Het kaakgewricht

Het kaakgewricht bij mensen verbindt de onderkaak met de schedelbasis. Dit dubbelgewricht kan niet alleen op een neer bewegen maar ook zijwaarts. Het stelt ons in staat om te kauwen, bijten en praten. Om ons dit allemaal vrij te laten doen moet het gewricht uitzonderlijk flexibel zijn. Dit maakt het helaas ook kwetsbaar. Een klap op de zijkant van het gewricht kan de kaak breken of dislokeren. Dit resulteert in het onmachtige gevoel dat de onderkaak niet meer loodrecht onder de bovenkaak staat en de mond mogelijk ook niet meer gesloten kan worden.

De kaak wordt aangestuurd door een ingenieus systeem waarbij de kauwspieren een belangrijke rol spelen. Zo zijn er de wangkauwspier, de slaapspier, en de inwendige en uitwendige vleugelspier.

Wanneer is er sprake van een trismus?

Van de term trismus circuleren twee definities. Bij de eerste is een trismus een situatie waarbij de kaak op slot zit, specifiek door een spierspasme. Bij de tweede oorzaak gaat om alle gevallen waarin het onvermogen bestaat de mond te kunnen sluiten door een probleem met de kaak. We hanteren hier laatstgenoemde definitie.

Oorzaken van trismus

Trismus kan ontstaan door tal van oorzaken. Een niet uitputtend overzicht met oorzaken is de volgende:

• Aangeboren kaakafwijkingen
• Ernstig bruxisme (tandenknarsen)
• Pericoronitis (ontsteking van het tandvlees rond een nog niet volledig doorgebroken tand of kies)
• Verstoorde spieractiviteit, al dan niet als gevolg van een temporomandibulaire dysfunctie (TMD)
• Een tandheelkundige behandeling waarbij de kaak lang in dezelfde positie heeft gestaan
• Groei van een abces of tumor
• Ontsteking van het synoviale membraan in de kaak
• Ontsteking van de kauwspieren
• Ankylose (botdelen groeien door ziekte aan elkaar)
• Sclerodermie (auto-immuunziekte die een verharding van bindweefsel veroorzaakt)
• Trauma (bijvoorbeeld een kaakbreuk)
• Verschuiving van de discus ten opzicht van het kaakkopje (condylar displacement)
• Bijwerking van bepaalde medicijnen (voornamelijk succinylcholine, fenothiazine en sommige tricyclische antidepressiva)
• Bijwerking van radiotherapie of chemotherapie
• Hysterie bij psychiatrische patiënten

Behandeling van trismus

Het laatste wat je wil is rond blijven lopen met een mond die niet meer dichtgaat. Niet alleen voelt het onprettig aan, het maakt ook het eten en normaal spreken onmogelijk. Voor de behandeling van een trismus wordt allereerst gezocht naar de oorzaak. Ligt deze bij een ontsteking dan kan gestart worden met een behandeling met antibiotica. In andere gevallen is een operatieve ingreep nodig om de oorzaak weg te nemen.

In de meeste gevallen waarin mensen hulp zoeken bij een Eerste Hulp post gaat het echter om een trismus als gevolg van trauma. Daarbij zal allereerst uitgesloten moeten worden dat het gaat om een fractuur of gevaarlijke beklemming van zenuwen. Betreft het een trismus ten gevolgen van een spierspasme dan kan gekozen worden voor het toedienen van een spierverslappend middel. Een methode die op de Eerste Hulp ook nog wel eens wordt toegepast is gericht op het vermoeien van de kaakspieren. Er worden dan zo veel mogelijk houten spatels ingebracht tussen de tanden, tot er geen meer bij past (zie afbeelding). Wanneer de patiënt een aantal minuten zo blijft zitten dan worden de kaakspieren vanzelf dusdanig moet dat ze het verzet opgeven en de kaak weer 'van het slot schiet'.

Wanneer het een chronisch probleem betreft dan zou de hulp ingeroepen kunnen worden van een in kaakgewrichtsklachten gespecialiseerde fysiotherapeut. Deze kan specifieke oefeningen voorschrijven met als doel de kaak weer zijn normale beweeglijkheid terug te geven.

Lees verder

• Temporomandibulaire dysfunctie (TMD): oorzaak en behandeling