Thuistest in plaats van uitstrijkje ook betrouwbaar

Uit onderzoek van het VU Medisch centrum in Amsterdam blijkt, dat een thuistest het uitstrijkje bij de huisarts kan vervangen. Dat is goed nieuws, want slechts tweederde van de vrouwen doet mee aan het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. Maar het kan ook goed nieuws zijn voor die vrouwen die zich de tijd niet gunnen om het uitstrijkje bij de huisarts te laten maken, of die zich door gene laten weerhouden. Wel is nog sprake van selectie van vrouwen die in aanmerking komen voor de thuistest. Behalve als je zelf een pittige prijs wilt betalen. Mede dankzij onderzoeker Maaike Dijkstra, hier de cijfers, feiten en mogelijkheden. Als vrouw tussen de dertig en zestig jaar, krijg je elke vijf jaar een envelop in de bus met de uitnodiging om mee te doen aan het zogenaamde bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. Het beleid om vrouwen hierop te controleren, berust op de harde feiten. Baarmoederhalskanker is een van de meest voorkomende soorten kanker. Er zijn over de hele wereld elk jaar een half miljoen vrouwen die te maken krijgen met baarmoederhalskanker.

Hoog Risico HPV

Wie meedoet aan het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker, kan naar de huisarts gaan om een uitstrijkje te laten maken. Dit uitstrijkje wordt vervolgens bekeken op eventuele tekenen dat een voorstadium van baarmoederhalskanker aanwezig is. Het is een bepaald soort van het inmiddels mogelijk overbekende humaan papillomavirus, afgekort HPV, dat de veroorzaker is. Dat betreft het zogenaamde hoog-risico HP virus, ofwel hrHPV.

De HPV-thuistest: net zo effectief als het uitstrijkje

Het is nu eenmaal een feit: veel vrouwen doen niet mee aan het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. Of je nu geen tijd denkt te kunnen vrijmaken in je druk bezette leven, de procedure bij de huisarts onprettig vindt of diep in je hart bang bent en je met weinig overtuigingskracht voorneemt de volgende keer weer eens mee te doen... vaak blijft de inhoud van de envelop gewoon in de krantenbak liggen en wordt vergeten. In al die gevallen heeft promovendus Maaike Dijkstra van het VU Medisch Centrum in Amsterdam mogelijk goed nieuws. Er is namelijk een test waarbij je zelf thuis wat cellen uit de vagina neemt, waarna die in het laboratorium worden onderzocht op de aanwezigheid van voorstadia van baarmoederhalskanker. En die test, zo weet Dijkstra na haar onderzoek, is even effectief om onraad op te sporen als het volgens veel vrouwen meer belastende en meer tijdrovende uitstrijkje dat je huisarts maakt.

Nog een select groepje deelnemers

Jammer genoeg is de test tot op heden voorbehouden aan een select groepje vrouwen. Aan de onderzoeken rondom de thuistest deelnemende ziekenhuizen, sturen aan een aantal vrouwen die niet zijn komen opdagen voor het onderzoek bij de huisarts, selectief een uitnodiging om de thuistest te proberen. Alleen als je zelf een prijs wilt betalen die gerust tegen de honderd euro kan liggen, kun je een test bestellen, bijvoorbeeld via online apotheken. Maar vanwege de goede resultaten, is het zeer denkbaar dat de thuistest op redelijke termijn vanuit het landelijke bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker beschikbaar komt voor alle vrouwen die thuis willen testen.

Hopelijk meer mensen die het onderzoek doen

Op het moment is er slechts tweederde van de opgeroepen vrouwen, die ook daadwerkelijk aan het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker meedoet. 55% van de gevallen van baarmoederhalskanker betreft niet-onderzochte vrouwen. Maaike Dijkstra ziet mogelijke voordelen van haar onderzoeksresultaten: “Hierdoor zullen vrouwen die nu niet deelnemen aan het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker dat in de toekomst wellicht wel doen”, zegt de VUmc-onderzoeker. Ze stelt dat de thuistest dus met recht deel mag gaan uitmaken van het bevolkingsonderzoek, zodat vrouwen zelf de gewenste methode kunnen kiezen. Maar er is meer. Als de selectie nauwkeuriger wordt, zijn er bepaalde vrouwen die zich nog maar eens in de tien jaar zouden hoeven laten onderzoeken, in plaats van elke vijf jaar.

Negatief voor hrHPV? Tien jaar geen onderzoek

Volgens onderzoeker Dijkstra is er een bepaalde groep vrouwen die in aanmerking komt om slechts na tien jaar weer te worden onderzocht. Dat betreft vrouwen boven de veertig, bij wie de test negatief uitpakt voor de aanwezigheid van het hoog-risico HPV. Negatief betekent dus, wellicht wat verwarrend: het virus wordt niet aangetroffen. Waarom deze verlengde periode? “Uit een analyse van data van de afgelopen vijftien jaar blijkt dat deze vrouwen een zeer laag risico hebben om baarmoederhalskanker te ontwikkelen”, aldus Dijkstra.

Wel hrHPV, toch meestal geen baarmoederkanker

Er zijn vrouwen die denken dat HPV sowieso slecht nieuws betekent. Dat hoeft echter niet. Er is maar een minderheid van vrouwen die hrHPV-positief testen - dat wil zeggen dat het virus wordt aangetroffen - die ook echt baarmoederhalskanker zullen ontwikkelen. En daar is verfijning van de resultaten nodig. Dijkstra geeft aan dat het mogelijk is om een zogenaamde immunokleuring te gebruiken als het 'geoogste' weefsel van deze vrouwen wordt beoordeeld. Via zo'n immunokleuring kunnen vrouwen met een hoog risico, worden onderscheiden van vrouwen die een laag risico op ontwikkeling van baarmoederhalskanker lopen. "Zo kan overbehandeling worden voorkomen”, zegt VUmc-onderzoeker Dijkstra.