Alcohol en roken: risico op mondholtekanker?

In een groot Nederlands onderzoek van medio 2014 is vastgesteld dat roken en alcohol drinken risicofactoren zijn voor diverse vormen van hoofd-halskanker. Dat is wellicht nog niet zo heel verbazend. Maar mogelijk minder voor de hand liggend is het gegeven dat roken en drinken elkaar wederzijds versterken. Zijn er veilige marges en zo ja, welke? En wat kunnen we nog meer doen om gezond te blijven naast het letten op rook- en drinkgedrag? Cijfers, feiten en antwoorden. Het is een van de grootste onderzoeken in deze vorm en op dit gebied die we in Nederland kennen, en het draait om de relatie tussen mondholtekanker en rook- en drinkgedrag. Het onderzoek is uitgevoerd door onderzoekers van Maastricht UMC+, Universiteit Maastricht en TNO Leiden. Het stond onder leiding van Dr. Leo Schouten, universitair docent kankerepidemiologie Universiteit Maastricht. Het onderzoek kon worden uitgevoerd dankzij financiering door het Wereld Kanker Onderzoek Fonds. De conclusie? Alcohol en roken zijn inderdaad risicofactoren. Hoe, wanneer en waarom? Lees verder.

1.000 nieuwe gevallen per jaar

Mondholtekanker is niet per se een bekende vorm van kanker, maar met meer dan duizend nieuwe gevallen per jaar in Nederland alleen al, is het wel de meest voorkomende soort binnen de overkoepelende noemer van hoofd-halskanker. Mannen zijn oververtegenwoordigd: zes van de tien ofwel 60% van de nieuwe gevallen van mondholtekanker betreffen mannen. Het is goed mogelijk dat dit komt omdat mannen in elk geval tot nu toe, vaker alcohol gebruiken en roken dan vrouwen (al zijn vrouwen aan een inhaalslag bezig). Meestal zijn mensen met mondholtekanker van minstens middelbare leeftijd. Ook weer zes op de tien mensen ofwel 60% is vijf jaar na de diagnose nog in leven.

Samen een versterkend effect

Uit het onderzoek bleek, denkelijk niet per se verrassend, dat roken en alcohol een risicofactor vormen voor het ontstaan van de diverse varianten van hoofd-halskanker. Dat geldt afzonderlijk, dus als het alcohol- of rookwarengebruik onafhankelijk van elkaar plaatsvindt. Wellicht minder voor de hand liggend is, dat het combineren van roken en drinken een extra verhoogd risico oplevert omdat de werking van rookwaren en drank wederzijds versterkend is. Tot nu toe is er relatief gezien meer aandacht voor roken als de grote risicofactor bij het ontstaan van hoofd-halskanker. Dit onderzoek onderstreept dat er meer aandacht mag zijn voor alcohol als risicofactor, met name bij het voorkomen van mondholtekanker.

Niet één specifiek type, maar alle alcoholhoudende drank

Het onderzoek keek ook nader naar de relatie tussen alcohol en mondholtekanker. Hierbij werden diverse soorten alcoholhoudende dranken onder de loep genomen: bier, wijn en zogenaamde sterke drank. Er bleek dat het niet één specifiek soort alcoholische drank is waardoor het risico op mondholtekanker groter wordt. Waarschijnlijk is het bestanddeel dat het verhoogde risico veroorzaakt universeel: dat is louter het bestanddeel alcohol, ofwel ethanol.

Waar zit de veilige marge?

In het onderzoek naar het specifieke onderdeel roken, is de vraag betrokken hoe lang en hoe veel mensen hebben gerookt. Er bleek dat stoppen met roken in elk geval alvast een lager risico op de ziekte betekent dan het geval is voor mensen die nog wel roken. Stoppen loont, dat blijkt maar weer. Voor roken is de veilige marge - helaas: nul. Stoppen is het advies. Voor drinken is het advies weliswaar ook om niet te drinken, maar het Wereld Kanker Onderzoek Fonds geeft als tweede keus om het drinken te beperken tot een enkel glas per dag voor het vrouwelijke geslacht, terwijl mannen het dubbele aantal tot zich kunnen nemen (dit heeft te maken met een verschil in lichaamsfuncties). Maar er is ook een aanvullend belang gelegen in het kiezen van gezonde voeding. Met name gaat het dan om voldoende groenten en fruit.