Ptosis (hangend ooglid), oorzaken en behandeling

Ptosis is de benaming voor hangend weefsels van een orgaan. Vaak wordt ptosis gebruikt om een hangend ooglid aan te duiden. Dit kan ontstaan bij myasthenia gravis, ouderdom, dragen van contactlenzen, een staaroperatie of een aangeboren spierziekte of afwijking. Het bovenste ooglid hangt dusdanig laag dat het oogwit weinig zichtbaar is en het oog kleiner lijkt. Het zicht kan gedeeltelijk belemmerd zijn. Een operatie kan ervoor zorgen dat het ooglid weer normaal komt te hangen.

Ptosis: betekenis

De term ptosis wordt gebruikt bij het naar beneden hangen van weefsel of van een orgaan. Over het algemeen wordt met ptosis het hangen van het bovenste ooglid bedoeld.

Wat is een hangend ooglid?

De oogleden beschermen de ogen tegen vuil en tegen vocht van buitenaf. Ieder oog heeft een bovenste en een onderste ooglid. De ogen produceren traanvocht dat verspreid wordt over de oogbol door met de ogen te knipperen. Hierbij sluiten de oogleden zich.

Wanneer de ogen geopend zijn is de gehele iris zichtbaar. Dit is het gekleurde ronde gedeelte van het oog. Daaromheen zien we het oogwit. Bij een hangend ooglid is de iris vaak maar gedeeltelijk zichtbaar. Het bovenste ooglid hangt te ver naar beneden. Er is minder oogwit zichtbaar en het oog lijkt kleiner te worden. Het zicht kan hierdoor gedeeltelijk belemmerd worden. Ook vermoeidheid ontstaat doordat de patiënt vaak de wenkbrauwen hoog optrekt om het ooglid enigszins wat op te heffen.

Oorzaken

Een hangend ooglid komt soms wel eens voor bij extreme vermoeidheid. Sommige mensen hebben hier eerder of vaker last van dan anderen. Vaak hangt één ooglid gedurende één dag lager dan het andere ooglid. Na een goede nachtrust is dit weer verdwenen. Bij ouderen komt een hangend ooglid vaker voor. Bij deze groep patiënten is de pees van de levatorspier verslapt. Deze pees bevindt zich tussen de spier en het ooglid. De levatorspier zorgt ervoor dat het ooglid wordt opgetrokken. Vaak is veroudering van het weefsel de oorzaak.

Het langdurig dragen van contactlenzen kan ook een hangend ooglid veroorzaken. Vooral harde contactlenzen zijn de grootste boosdoeners, maar ook zachte contactlenzen spelen bij langdurig dragen een rol. Ook een ernstige oogontsteking kan een hangend ooglid veroorzaken. Een oogontsteking komt vaker voor bij mensen die contactlenzen dragen.

Een oogoperatie is soms ook de veroorzaker. Dit kan bij een staaroperatie zijn ontstaan of bij een operatie ter correctie van de ogen. De levatorspier kan beschadigd raken tijdens de operatie of door een oogspreider. Een teveel aan huid boven het ooglid veroorzaakt soms ook een hangend ooglid. Dit is echter een andere oorzaak en wordt dermatochalasis genoemd.

In de meeste gevallen ligt de oorzaak in de levatorspier die beschadigd is door een ongeval, een verstoorde functie van deze oogspier of een niet goed werkende zenuw die de oogspier aanstuurt. Dit kan aangeboren zijn maar ook later ontstaan, bijvoorbeeld als gevolg van een onderliggende ziekte of aandoening. Een hangend ooglid komt het meest bij ouderen voor maar wordt ook wel eens bij kinderen gezien. Vaak is hier een aangeboren afwijking de oorzaak.

Behandeling

Wanneer de afhanging minimaal is (maximaal 2 millimeter) en de levatorspier nog goed werkt, dan kan volstaan worden met een lichte operatie. Een operatie gebeurt altijd onder lokale verdoving. De patiënt moet namelijk het oog open kunnen houden. Daarnaast moet de patiënt vaak van lig naar zitstand gebracht worden zodat de arts kan beoordelen of het ooglid op de juiste hoogte komt te hangen. Er wordt een ooglidspier (Mullerse spier), bindweefselplaat en wat slijmvlies verwijderd. Er zal dan een kleine correctie plaatsvinden die vaak voldoende is.

Wanneer het ooglid verder afhangt is een andere operatie nodig. Een losgelaten spier kan weer vastgemaakt worden aan de bindweefselplaat. Een operatie gebeurt zoveel mogelijk zonder achterlating van duidelijke littekens. De snede wordt daarom in de huidplooi gemaakt, zodat het litteken amper zichtbaar zal zijn. Ook deze operatie moet onder lokale verdoving. De patiënt zal tussendoor rechtop moeten zitten. De arts kan zo beoordelen of het ooglid goed komt te hangen. Het is belangrijk dat beiden ogen er hetzelfde uit komen te zien. Soms is een operatie aan één oog nodig, soms aan beiden.

Na de oogoperatie kan er soms een droog oog ontstaan. Oogdruppels kunnen hierbij helpen. Ook komt hert soms voor dat het hangend ooglid na de operatie weer terugkomt. Soms kan een oogoperatie juist de oorzaak zijn van een hangend ooglid. Of correctie hiervan nodig is hangt altijd af van de klachten. Daarnaast maakt het uit of de operatie ter correctie of alleen cosmetisch bedoeld is. In geval van een kleine afhanging is er nauwelijks sprake van hinder maar kan het aanzicht minder mooi zijn. In dit geval gaat het om een cosmetische ingreep. De zorgverzekeraar vergoedt niet altijd een cosmetische ingreep. Informeer daarom van te voren goed bij de zorgverzekeraar.