Peesreflex, samentrekken van een spier

Een peesreflex wordt ook wel een spierrekkingsreflex genoemd. Wanneer de pees snel samentrekt wordt er een prikkel via het centrale zenuwstelsel naar de aangehechte spier gegeven. Als reactie hierop trekt de spier samen. Een peesreflex is erop gericht om de balans en houding te herstellen wanneer dit nodig is. Dit treedt bijvoorbeeld op bij een val, wanneer we struikelen, tijdens het lopen etc. Wanneer de peesreflex afwezig is of te sterk aanwezig is, duidt dit op een probleem met het centrale zenuwstelsel. Om een reflex te testen wordt gebruik gemaakt van een peeshamertje of reflexhamer.

Wat is een peesreflex?

Een peesreflex of spierrekkingsreflex is een reflex van de aan de pees gehechte spieren. Een reflex is een reactie van de spieren die onwillekeurig optreedt. Er gaat een prikkel aan vooraf. Wanneer een pees plotseling snel wordt uitgerekt, zal de spier die aan de pees vastzit zich snel samentrekken.

Verschil tussen pezen en spieren

Iedereen kent de spieren wel. We hebben meer dan 600 spieren in ons lichaam. De spieren zorgen ervoor dat we ons kunnen bewegen. Maar ook sommige organen bestaan uit spieren of zijn bij belangrijke processen in ons lichaam betrokken: de hartslag, de ademhaling en de spijsvertering. Spieren zoals het hart zijn onwillekeurige spieren: we hebben geen controle over hun mate van samentrekken. Willekeurige spieren zijn bijvoorbeeld de skeletspieren.

De skeletspieren zitten door middel van pezen verbonden aan de botten. Hierdoor kunnen we botdelen ten opzichte van elkaar bewegen. Dit gebeurt ter hoogte van een gewricht. Spieren spannen aan, trekken aan de pees en de pees beweegt het bot. Willekeurige spieren kunnen we zelf controleren: we bepalen grotendeels wanneer we onze spieren aanspannen. De pezen kunnen we niet bewegen maar worden gestuurd door de spieren. De pezen zijn de verbinding tussen spier en bot.

Pees snel uitrekken

De pees kan plotseling snel uitrekken, bijvoorbeeld door het uit balans raken (vallen), rennen, zich verstappen, struikelen etc. Vaak is het de pees aan het bovenbeen of de arm die dan snel wordt uitgerekt.

Kniepeesreflex

Een bekende peesreflex is de kniepeesreflex. Een reflex heeft altijd een nuttige functie. De kniepeesreflex zorgt ervoor dat de balans van het lichaam snel hersteld wordt. Wanneer we uit balans raken, rekt de pees snel uit. Hierdoor trekt de bovenste dijbeenspier snel samen en wordt de balans van het lichaam hersteld. De peesreflex gaat uit van de golgi- peeslichaampjes.

Andere peesreflexen

Naast de bekende kniepeesreflex onderscheiden we ook nog andere peesreflexen. Zo kennen we onder andere de bicepspeesreflex en de triceopspeesreflex. Deze twee reflexen bevinden zich in de bovenarm. Ook deze reflexen worden getest door middel van een peeshamertje.

Peeshamertje

Het is mogelijk om een peesreflex te testen. Hierbij wordt gebruik gemaakt van een peeshamertje of reflexhamer. Een peeshamertje is een klein hamertje waarmee de pees beklopt wordt. Hierdoor wordt de oprekking van de pees opgewekt. Als reactie hierop zal de bovendijspier samentrekken. Een peesreflex kan op een zittende of een liggende patiënt worden uitgevoerd. Om de reflex te kunnen testen moet de betreffende spier volledig ontspannen zijn. Daarvoor neemt de patiënt dan ook altijd een liggende of zittende houding. Bovendien is het handig om de patiënt af te leiden, waardoor deze de spier niet van te voren aan gaat spannen. Wanneer de reflex niet tot uiting komt kan dit duiden op een onjuiste techniek, een te gespannen patiënt of een afwijking aan het centrale zenuwstelsel. Dit kan ter hoogte van de ruggenwervels zijn of ter hoogte van de hersenen.

Kinderen gebruiken deze techniek vaak om de peesreflex bij zichzelf uit te lokken. Het is natuurlijk leuk om te zoen hoe het onderbeen uit zichzelf wat naar voren schopt. Toch moet worden afgeraden om kinderen deze techniek uit te laten voeren. De knieschijf kan beschadigd raken wanneer er op een verkeerde manier met een hamertje of ander voorwerp op geslagen wordt. Daarnaast slaan kinderen vaak via een onjuiste methode of te hard.

Afwezigheid of een te sterke aanwezigheid van de peesreflex

Het testen van een peesreflex is niet onder reden. Afwezigheid of een te sterke aanwezigheid van een bepaald peesreflex kan de arts doen vermoeden dat er sprake is van een afwijking in het zenuwstelsel. Wanneer een pees snel samentrekt wordt er een prikkel via de perifere zenuw en de achterwortel naar de motorische voorhoorncel gebracht. De voorhoorncel zendt een prikkel via de voorwortel en de perifere zenuw naar de spier toe. Als reactie hierop trekt de spier samen. Wanneer er iets mis is in het centrale zenuwstelsel worden deze prikkels niet op de juiste manier doorgegeven. Een peesreflex testen is vaak een van de eerste onderzoeken die een arts uitvoert bij problemen met het centrale zenuwstelsel.

De test moet meerdere malen worden uitgevoerd en zowel links als rechts. Er moet door de arts een goede vergelijking gemaakt worden tussen beiden kanten. Het uitvoeren van slechts één test kan geen sluitende diagnose geven. Daarnaast zal de arts altijd de hand op de betreffen de spier leggen om de samentrekking ook goed te kunnen voelen. Niet bij iedereen is de samentrekking even duidelijk te zien.