Gaatjes of tandbederf in tanden: symptomen en behandeling

Het is een van de meest voorkomende aandoeningen wereldwijd: gaatjes of tandbederf. Wat onschuldig zal beginnen door het ontwikkelen en negeren van tandplak, kan al snel leiden tot het creëren van een gaatje. Wanneer het niet op tijd behandeld wordt kan tandbederf ernstige gevolgen voor je tanden hebben. Toch komen gaatjes in bijna alle leeftijdscategorieën voor. Hoe ontstaan gaatjes en hoe zijn ze te behandelen?

Risico groepen

Gaatjes ontstaan meestal in de tanden van kinderen en jonge volwassenen, maar kunnen binnen elke leeftijdscategorie ontstaan. Gaatjes zijn een veel voorkomende oorzaak van verlies van tanden bij jonge mensen. Sommige groepen hebben een hoger risico voor gaatjes waaronder:

• Gezinnen met een lager inkomen (kinderen en volwassenen)
• Senioren
• Mensen met ziekten en/of gebruik van medicatie die een afname van de speekselproductie veroorzaakt.
• Mensen die zijn bestraald.
• Mensen met diabetes.
• Tabak gebruikers - zowel roken en kauwen.
• Alcohol en drugsgebruikers.
• Mensen die grote hoeveelheden koolzuurhoudende dranken en suiker verbruiken.

Oorzaken van gaatjes of tandbederf

Gaatjes zijn het resultaat van twee primaire factoren: bacteriën in de mond en een hoog suiker- en zetmeeldieet. Het is vrij natuurlijk om bacteriën in de mond te hebben maar dit kan problematisch worden bij een slechte mondhygiëne. Normale bacteriën van de mond combineren zich met stukken voedsel en speeksel om tandplak te vormen. Tandplak is een kleverige, onzichtbare substantie die snel ophoopt. Voedingsmiddelen rijk aan suiker of zetmeel maken tandplak kleveriger. Als tandplak voor meer dan een paar dagen op de tanden blijft, het wordt nog harder en wordt een stof genaamd tandsteen.

Gaatjes worden gevormd doordat bacteriën in de tandplak en tandsteen de suiker omzetten in zuur. Streptococcus mutans en Streptococcus sobrinus zijn bacteriën die vooral gecombineerd met koolhydraten zoals sucrose, fructose en glucose een zuur beginnen te produceren. Het zuur demineraliseerd de harde structuur van de tand en na verloop van tijd ontstaat een zwakke plek of opening in de tand: een gaatje.

Deze vernietiging is nog niet alles. Nadat het glazuur is weggesleten, zal het zuur de volgende laag van de tanden bereiken. Deze laag, ook wel het tandbeen, is zachter en gevoeliger voor zuur. De bacteriën en zuur blijven hun weg vervolgen door de tand, in het tandbeen en creëren een groter en groter gat. Gaatjes worden het meest gevonden op plekken waar veel tandplak voorkomt, zoals tussen de kiezen, tanden, tandvlees en aan de randen van vullingen.

Symptomen

Er zijn vaak geen symptomen van gaatjes, daarom is het van belang om eens per half jaar naar de tandarts te gaan en periodiek een röntgenfoto te nemen. Gaatjes kunnen dan vroegtijdig worden gediagnosticeerd en behandeld, voordat ze groot genoeg zijn om symptomen te veroorzaken. De meest voorkomende vroege symptomen van gaatje zijn een "krijtachtige witte of verkleurde plek op een tand" en "gevoeligheid voor kou". Een slechte adem en/of een slechte smaak in de mond kunnen ook symptomen zijn.

Als een gaatje vordert, begint het te vervallen in de buurt van de zenuw en kan het pijn gaan doen. De zenuw wordt steeds meer blootgesteld aan hitte, kou, zoete voedingsmiddelen of dranken. Als het verval groot genoeg is kan een deel van de tand afbreken. Hierdoor is een groot gat zichtbaar en voelt het gevoelig of zelfs pijnlijk als je ergens op bijt. Gaatjes op de voortanden zijn het makkelijkst te zien en zal eruit zien als een bruine of zwarte vlek. Gaatjes in andere delen van de mond zijn vaak niet zichtbaar zonder röntgenfoto's.

Preventie

Net zoals er twee factoren zijn die gaatjes veroorzaken, zijn er ook twee factoren om ze te voorkomen: een goede mondhygiëne en het aanpassen van je voeding. Een goede mondhygiëne betekent minstens tweemaal per dag je tanden poetsen en ten minste een keer flossen, om de zes maanden professioneel je tanden laten reinigen en jaarlijks via een tandheelkundig onderzoek je gaatjes-ontwikkeling laten nakijken. Het verminderen van de hoeveelheid suiker - vooral suikerhoudende dranken en sappen - kan ook helpen gaatjes te voorkomen. Je kunt overwegen om je tanden te poetsen of je mond te spoelen na het eten van kleverige voedingsmiddelen.

Suikerhoudende middelen

Ook is aan te raden om suikerhoudende, taai voedsel te eten, zoals gedroogd fruit en snoep in een maaltijd in plaats van ze te eten als snack. Het verminderen van snacks, het vermijden van het constante nippen van suikerhoudende dranken en niet zuigen op snoep of pepermuntjes kunnen allemaal ook helpen, want hierdoor produceer je een constante aanvoer van zuur in de mond.

Fluoride

Fluoride is een andere gaatjes-preventie-strategie. Het kan worden geconsumeerd in drinkwater of als een supplement. Fluoride wordt vaak toegepast als onderdeel van een periodiek tandarts bezoek. Je tandarts kan ook een fluoride tandpasta of mondwater aanraden of je kunt het halen bij de drogisterij in je buurt.

Behandeling van de tanden

Behandelingen voor gaatjes zijn vullingen, kronen en wortelkanaalbehandelingen. Als de beschadiging erg klein is en bijna een gaatje is, kan het worden behandeld met fluoride plakken om het ontharden te stoppen. Als het gaatje volledig is gevormd, is er maar slechts een optie: het verval verwijderen en een vulling plaatsen. Als het verval volledig wordt verwijderd en een goede vulling is geplaatst, zal het gaatje voor een lange tijd dicht blijven, soms voor altijd. Hoewel het gaatje stevig wordt gevuld, moeten de meeste mensen toch meerdere malen in hun leven de vullingen laten vervangen. Zuren in de mondholte, slijtage en slechte mondhygiëne kunnen ertoe leiden dat de vullingen afbreken, waardoor verval zich opnieuw zal ontwikkelen.

Vullingen

Tandartsen verwijderen met een boor delen van oude vullingen en rotte tanden en vervangen dit door een vulling van zilverlegering, goud, porselein of composiet. Tegenwoordig zijn de meeste vullingen composiet of tandkleurig. Omdat zilver en goud sterker zijn dan porselein of hars, gaat daar bij tandartsen de voorkeur naar uit. Maar omdat deze materialen vrij zichtbaar zijn, worden ze alleen gebruikt op de kiezen. Voortand-gaatjes worden gevuld met porselein of composiet omdat deze beter overeenkomen met de natuurlijk uitstraling van de tand.

Kronen of caps

Als de gaatjes erg groot zijn kan het worden hersteld met een kroon. Deze worden gebruikt als de tandbederf zover is uitgebreid dat de tand is verzwakt en er weinig resterend tandweefsel over is. De tandarts verwijdert het rotte of verzwakte deel van de tand en plaatst een kroon over de rest van de tand. Kronen worden meestal gemaakt van goud, porselein of porselein op metaal.

Wortelkanaalbehandeling

Wortelkanalen worden gedaan als verval of letsel de zenuw in de tand heeft gedood. De rotte zenuw in het midden van de tand, waar het tandbeen zit, worden verwijderd. De wortel wordt gevuld met een dichtingsmateriaal, de tand wordt gevuld en een kroon wordt aangebracht.

Lees verder

• Hoe kan ik tandplak en tandsteen op mijn tanden voorkomen?
• Tandvleesproblemen: Gingivitis
• Voorkomen van gele tanden: Het bleken en laseren
• Ontstoken kies: Oorzaak, symptomen en behandeling
• Gevoelige tanden: Oorzaak, remedie en behandeling