PCOS en overgewicht

PCOS vermindert de vruchtbaarheid waardoor het lastiger is om zwanger te worden. Vaak, maar niet altijd, is er een relatie te leggen met overgewicht. En dat werkt dan in twee richtingen. Vrouwen met overgewicht hebben een grotere kans op PCOS, maar PCOS kan ook overgewicht veroorzaken.

Wat is PCOS

PCOS of PCO staat voor PolyCysteus Ovarium Syndroom. Het is geen ziekte, maar een geheel van symptomen. Deze komen niet noodzakelijk bij elke persoon tot uiting. Het syndroom komt alleen voor bij vrouwen. Vooral bij een kinderwens kan het een probleem vormen. 5 tot 15 procent van de vrouwen krijgt ermee te maken. Het is daardoor ook de meest voorkomende hormonale afwijking bij vrouwen. Letterlijk gezien betekent het dat er meerdere vochtblaasjes/cysten in de eierstok aanwezig zijn. Hierdoor wordt de kans dat een eiblaasje doorgroeit naar een follikel, en tenslotte tot een eisprong komt, erg verkleind. Hierdoor kan de menstruatiecyclus verstoord raken en wordt de vruchtbaarheid verminderd.

Symptomen

Zoals eerder beschreven is PCO geen ziekte maar een syndroom. Het syndroom verschilt per individu. Doorgaans hebben de vrouwen met PCOS last van onderstaande symptomen:

• Onregelmatig of niet ovuleren
• Onregelmatig of niet menstrueren
• Overgewicht
• Overbeharing (ook hirsutisme genoemd)
• Kaalheid
• Hyperpigmentatie van de huid
• Acne
• Insuline resistentie (suikerziekte)

Hormoonwaardes

De wetenschap is er nog niet achter hoe of wat PCOS veroorzaakt. Waarschijnlijk is een een combinatie van meerdere factoren op hormonaal gebied. Vrouwen met PCOS hebben een verhoogde of verlaagde waarde van de volgende hormonen:

• Teveel aan insuline: insuline regelt de waarde van de bloedsuiker;
• Teveel aan geslachtshormoon testosteron: dit kan bijvoorbeeld overbeharing veroorzaken;
• Teveel aan luteïneserend hormoon (LH): dit hormoon wekt een eisprong op;
• Te weinig follikel stimulerend hormoon: dit hormoon stimuleert de rijping van de eiblaasjes.

Door de te hoge of te lage waardes kunnen de eiblaasjes niet rijpen en ontstaan er meerdere met vocht gevulde blaasjes op de eierstok. Dit wordt ook wel een kralenkrans genoemd. De eisrpong blijft uit en de menstruatiecyclus wordt ontregeld, of blijft zelfs helemaal weg.

Vaststelling

PCOS kan alleen door een arts vastgesteld worden. Dit kan aan de hand van bloedonderzoek en/of een echoscopie.
Er is sprake van PCOS als er aan twee van de onderstaande punten voldaan wordt:

• Een onregelmatige eisprong (kenmerkend voor een onregelmatige menstruatiecyclus)
• Een overproductie van mannelijke hormonen (kenmerkend door haaruitval, acne of overbeharing)
• Cystes op de eierstokken (de eerder vernoemde vochtblaasjes of kralenkrans)

Gevolgen

De kans op een zwangerschap worden erg verkleind door PCOS. Op korte termijn kan het overbeharing, acné en overgewicht veroorzaken. PCOS kan overgewicht veroorzaken, maar vrouwen met overgewicht hebben ook meer kans om PCOS te ontwikkelen. Op lange termijn kan het hart- en vaatziekten en hoge bloeddruk veroorzaken. Vrouwen met PCOS kunnen ook een insuline-resistentie ontwikkelen. Er is tevens een verhoogde kans op baarmoederslijmvlieskanker.

Behandeling van PCOS

Het is voor de wetenschap nog niet helemaal duidelijk hoe PCOS ontstaat, maar er zijn wel behandelmethodes.

Eerst en vooral worden vrouwen met PCOS in combinatie met overgewicht gestimuleerd om gewicht te verliezen, gezond te eten en te bewegen. Diëten die het best aanslaan zijn de koolhydraatarme varianten. Voor de behandeling van acne kunnen medicijnen voorgeschreven worden. Overbeharing wordt behandeld door te epileren, te harsen of permanent laten verwijderen van haren.
Als de menstruatie uitblijft wordt aangeraden om minstens vier keer per jaar een bloeding op te wekken met behulp van de pil of een door de dokter voorgeschreven middel.

Als er sprake is van een kinderwens, kan door middel van een hormoonbehandeling een eisprong opgewekt worden. In sommige gevallen wordt overgegaan tot een LEO, IUI, IVF of ICSI. Artsen doen verder onderzoek naar gebruik van metforminetabletten. Dit middel zou vooral geschikt zijn voor vrouwen met overgewicht of te hoge insulinewaarden.

De invloed van PCOS bij een kinderwens moet niet onderschat worden. Afvallen, hormoonbehandelingen en ziekenhuisbezoekjes zijn zwaar. Om maar niet te spreken over het mislukken van behandelingen. Dit kan emotioneel zwaar wegen op het dagelijks leven en een relatie. In deze gevallen kan het erg helpen om erover te praten met lotgenoten of een professional.

Overgewicht en afvallen met PCOS

40 procent van de vrouwen met PCOS heeft last van overgewicht. Het hoge testosterongehalte kan hiervan een oorzaak zijn, maar ook de verstoorde suikerstofwisseling (insulineresistentie). Omdat de PCOS en het overgewicht elkaar in balans houden, is het zeer moeilijk om dit patroon te doorbreken. Een koolhydraatarm dieet kan hierbij erg handig zijn. Onderzoek heeft uitgewezen dat zelfs een gematigde vermindering van koolhydraten in de voeding kan leiden tot een daling in de insulinespiegel en een verminderde testosteronproductie bij vrouwen met PCOS. Probeer daarom suikers en kunstmatige zoetstoffen te vervangen. Drink voldoende en eet eiwitrijke voeding. De eiwitten vertragen de opname van suikers in het bloed. Kies liefst voor plantaardige bronnen van eiwitten en beperk de inname van dierlijke eiwitten zoals vlees en vis. Eet zoveel mogelijk onbewerkte voeding. Een aangepast dieet volgen kan in overleg met een diëtist, maar ook diëten zoals het hormoonbalansdieet, dr. Frank en South Beach zouden goed aanslaan. Tevens kunnen maaltijdvervangende diëten zoals Cambridge en Modifast een positief effect hebben. Een gewichtsverlies van 10 procent kan soms al leiden tot een herstel van de cyclus en een eisprong.