Herfstherinneringen voor ouderen met dementie

Bewust positieve herinneringen ophalen aan de herfst, reminisceren in vaktermen, met ouderen die een vorm van dementie hebben kan digitaal en traditioneel. Mondeling en digitaal laten zich uitstekend combineren. Dennenappels fotograferen met uw digitale camera, op uw laptop of tablet zetten en in het verpleeghuis of zorgcentrum laten zien aan uw cliënten. Of via wifi You-Tube filmpjes laten zien over het najaar. Een cd draaien met 'De Herfst' van Vivaldi. Maar ook een tros 'druiven van Boskoop' op een schaal met druivenbladeren kan herinneringen triggeren, oproepen. Waarom niet moderne en traditionele werkmethodes combineren? Ouderen, ook degene die dementeren ten gevolge van bijvoorbeeld de ziekte van Alzheimer of Parkinson, halen graag positieve herinneringen op. Maar deze senioren kunnen ook nieuwsgierig zijn naar wat nieuwe technologieën hen te bieden hebben! Steeds vaker zijn er ouderen met een smartphone op zak. Steeds meer bejaarden komen met een tablet naar de dagopvang!

Herinneringen ophalen met mensen met dementie: waarom?

Alzheimer, Parkinson en andere ziekten die dementie veroorzaken, tasten het geheugen van ouderen aan. Het eerste de meest recente herinneringen. Geleidelijk aan verdwijnen uiteindelijk vrijwel alle herinneringen uit het geheugen van mensen met dementie! Maar de herinneringen die het best bewaard blijven en het langst opgeroepen kunnen worden, zijn die aan hun jeugd en jong-volwassenheid. Welke herinneringen uit die periode zijn nog te activeren? Herinneringen die verbonden zijn met sterke emoties of herinneringen aan gebeurtenissen en ervaringen die stevig zijn verankerd zijn in hun leven. Bijvoorbeeld de seizoenen: ieder jaar opnieuw die seizoenen meemaken, ieder jaar opnieuw herinneringen die vastgelegd zijn in het geheugen met beelden, geuren, geluiden, geuren, smaken en gevoelens.

En als er een seizoen sfeervol is en een appel heeft gedaan en doet op al onze zintuigen dan is het toch wel het najaar met zijn gekleurde bladeren, de geur van rottende bladeren, het glibberen op straat over oud, nat blad! Veel vaker dan vroeger veegden mensen de stoep, niet alleen als er sneeuw lag, maar ook als het najaar zorgde voor een vochtig tapijtje.

Herinneringen ophalen aan de herfst met mensen met Alzheimer of Parkinson

Als u met iemand die dementeert of met een groep cliënten met dementie herinneringen ophaalt aan het najaar, is het goed als u eerst met hen ophaalt wat er zo allemaal bij het seizoen 'herfst' hoort:

• Het weer, altijd al goed voor een praatje: flinke wind, regen, grijze luchten, plensbuien en onverwacht nog een blauwe hemel met een aardig zonnetje.
• De natuur: blad dat verkleurt en van de bomen valt, de vogeltrek, kastanjes en beukennootjes en eikels rapen en paddenstoelen zoeken.
• Kleding: zomerkleding naar zolder, dichte schoenen kopen, sokken breien, een maillot of dikke panty aan, vast een winterjas aanschaffen of van zolder halen?
• Eten: druiven, sterappeltjes, walnoten; misschien kastanjes poffen? Het oogstfeest of dankdag voor het gewas in christelijke kringen
• Activiteiten: beukennootjes zoeken, herfstvakantie op school, de slacht op de boerderij, de tuin klaar maken voor de winter? Een warme trui of sjaal breien?

Uw doelgroep met Alzheimer voor het ophalen van herinneringen aan het najaar karakteriseren

Al brainstormend kunt u beter inzoomen op uw doelgroep. Want wie zijn nu die mensen met dementie die daar voor u zitten?

• Leeftijd: hoe oud is de jongste cliënt, hoe oud de oudste?
• Nationaliteit: komen de mensen uit uw groep allemaal uit Nederland of heeft u ook Allochtonen, mensen die lang in een ander land hebben gewoond, in uw groep?
• Provincie: komen uw deelnemers allemaal uit dezelfde regio of provincie? Weet u dat eigenlijk wel?
• Stad of platteland: komen uw gesprekspartners van het platteland of uit de stad of uit het bos of van de kust of? Heeft u een gemengd publiek?
• Geslacht: zitten er voornamelijk vrouwen in uw groep of voornamelijk heren? En maakt dat in dit geval uit?
• Opleiding: hebben de meeste ouderen voornamelijk de lagere school doorlopen of zaten ze ook op de huishoudschool, de ambachtsschool of studeerden ze aan de universiteit?
• Werk: zitten er huisvrouwen, onderwijzers, vuilnismannen, verkopers, ambachtslieden, wetenschappers?

Al deze elementen hebben namelijk invloed op de herinneringen die mensen bij zich dragen en die u kunt triggeren, oproepen. Iemand van het platteland denkt misschien bij de herfst vooral aan de oogst. Iemand uit de stad wellicht meer aan kastanjes zoeken in het park. Dames denken bij het najaar misschien eerder aan warme kleding en stoofpeertjes schillen en heren meer aan auto rijden in de regen... Het kan allemaal.

Die verschillen opmerken en benoemen kan het gesprek levendiger maken. Gemeenschappelijke herinneringen kunnen een band scheppen. Verschillende herinneringen kunnen nieuwsgierig maken. Beiden is waardevol.

Mondeling of digitaal herfstherinneringen oproepen?

Hoe roept u herinneringen bij uw doelgroep op. Doet u dat op meer traditionele wijze, al pratend, of op een moderne manier: digitaal? Of combineert u beide benaderingen?

Herinneringen wakker maken op traditionele wijze

Van oudsher zijn medewerkers die activiteiten doen met ouderen met bijvoorbeeld Alzheimer nogal 'ambachtelijk' ingesteld. Activiteitenbegeleiders zijn doeners die houden van 'eerlijke' materialen. En natuurlijk er gaat niets boven wat echte natuur in huis om herinneringen mee op te roepen: zelf opgeraapte kastanjes. Een collage maken met herfstbladeren die zelf of door een welzijnsmedewerker zijn opgeraapt op straat. Zelf knippen en plakken of dat met de mensen samen doen. Samen een appeltaart bakken. De geur van stoofperen met kaneel en bessensap in de huiskamer. Lekker!

Oproepen van gebeurtenissen uit het geheugen met moderne technieken

Er komen echter steeds meer ouderen in huis die al kennis hebben gemaakt met de moderne technologieën. Oudere heren die de begintijd van de personal computer mee maakten op hun werk. Ook dames op het dagactiviteitencentrum die met hun (achter)kleinkinderen skypen... Dus waarom niet ook digitaal herinneringen ophalen? Foto's maken met uw digitale camera en ze op uw tablet laten zien. De jongere generatie onder de activiteitenbegeleiders hebben allemaal een smartphone op zak. Ouderen kunnen misschien niet allemaal zelf overweg met de smartphone, maar ze zijn er vaak al mee in aanraking geweest via hun kinderen of kleinkinderen. De ouderen van nu in het verpleeghuis herinneren zich de eerste telefoons wellicht, maar hebben ook hun kleinkinderen gezien met een smartphone. Sommige ouderen hebben zelf een e-reader of een tablet. En... eventuele verschillen kunnen een mooie aanleiding zijn om te praten over de verschillen tussen vroeger en nu, over de goede (?) oude tijd en de jeugd van tegenwoordig. Hoe denken uw ouderen daarover? Vonden ze vroeger beter? Of ligt het minder zwart-wit?

Methodieken bij reminiscentie met ouderen combineren

Waarom zouden activiteitenbegeleiders en gastvrouwen en welzijnsmedewerkers niet beide technieken hanteren? Echte herfstbladeren, onderweg naar het werk opgeraapt, en foto's van paddenstoelen op een tablet laten zien. Het gaat uiteindelijk niet om de aanpak op zich, maar om het effectief triggeren / oproepen van positieve herinneringen aan de herfst. De ambachtelijke geur van warme appeltaart is onvervangbaar maar een digitale foto van een (giftige) vliegenzwam is veiliger dan een echte in een kartonnen doos!

Een wandeling in het najaar door een herfstbos is door niets te vervangen, maar helaas lang niet voor iedereen haalbaar. Dan maar de 'Herfst' van Vivaldi als achtergrond bij een YouTube filmpje over de herfst. Toch? "Kom mee naar buiten allemaal", zegt een lied dat de ouderen vast vroeger gezongen hebben. Is het niet echt de natuur in, dan toch maar de sfeer van de natuur in huis halen.

Lees verder

• Geuren halen herinneringen op bij reminiscentie met dementen
• Herinneringen aan de lente ophalen met dementerende ouderen
• Reminiscentie bij dementie: prikkel alle zintuigen
• Reminisceer over de zomer met dementerende ouderen
• Herinneren, reminisceren voor dementen met voorwerpen