Hoe ga je om met mensen die dementerend zijn?

Hoe ga je om met mensen die dementerend zijn? Dementie komt veel voor bij oudere mensen en heeft verschillende fasen. Soms betekent het dat hun korte termijn geheugen gaten vertoont maar het kan ook voorkomen dat ze niet of minder in staat zijn om iets te kunnen beoordelen of tegen kritiek kunnen. Dit betekent dat je bij mensen met dementie je communicatie enigszins moet aanpassen om toch goed met ze te kunnen omgaan.

Verschijnselen van dementie

Dementieverschijnselen worden gekenmerkt door stoornissen in de cognitieve functies. Deze functies zijn functies die een mens nodig heeft om met zichzelf en de hem/haar omringende werkelijkheid om te kunnen gaan. Zonder een goed geheugen kun je je niet goed oriënteren in de omringende wereld. Er zijn verschillende soorten dementie die zich kenmerken in de volgende verschijnselen.

Verlies van korte termijn-geheugen

Je korte termijn-geheugen zorgt ervoor dat je de dingen die net zijn gebeurd of gedurende de dag. De meeste mensen onthouden automatisch de dingen die ze belangrijk vinden en de rest niet. Maar wanneer iemand dement is dan werkt dit niet meer en onthouden ze steeds minder dingen. Dit kan redelijk onschuldig zijn, zoals een naam vergeten of dat je die dag boodschappen hebt gedaan. Maar toch moet je oppassen omdat het ook kan gebeuren dat iemand de ketel op het gas laat staan of zelfs vergeet het gas uit te doen.

Verlies van lange termijn-geheugen

Het lange termijn-geheugen zijn de dingen die je over de jaren hebt meegemaakt en die je onthouden hebt. Bij dementie blijft het lange termijn-geheugen meestal lang intact, maar op den duur zullen hier ook gaten gaan ontstaan. Als mensen in dit proces zitten vertellen ze zaken uit hun kindertijd alsof deze net gebeurd zijn en worden ook gebeurtenissen door elkaar heen gehaald. Voorbeelden zijn dat ze denken dat hun kinderen nog jong zijn en naar school gaan of dat ze willen werken waar ze al jaren niet geweest zijn.

Verlies van oordeel en omgaan met kritiek

Het kan ook zijn dat een dementerend persoon niet meer goed kan beoordelen wat maatschappelijk gezien wel en niet kan. Een voorbeeld van het soort gedrag dat ze vertonen is dat ze zich onfatsoenlijk kleden of zelfs naakt gaan rondlopen, soms wordt er gevloekt of geschreeuwd. Ook kunnen dementerenden moeilijker omgaan met kritiek omdat ze het in hun hoofd niet goed kunnen verwerken en een kritiek eerder zien als een aanval op henzelf. Vaak zal dit soort gedrag de aanleiding geven tot conflicten, omdat het gedrag niet getolereerd wordt (in de maatschappij). Dit gedrag leidt tot afkeurende reacties uit de directe omgeving. Deze afkeuringen leiden dan weer tot boosheid of zelfs agressie bij een dementerende.

Desoriëntatie

Dementerenden kunnen ook gedesoriënteerd zijn en daardoor geen besef meer hebben van tijdstippen, waar ze zijn of met wie ze zijn. Bij dit type dementie is het belangrijk om mee te gaan in de denkwereld van de dementerende. Als bijvoorbeeld iemand om 10 uur 's ochtends aardappels wil schillen omdat hij/zij denkt dat het al etenstijd is, laat zo iemand dit dan doen in plaats van uit te leggen dat het nog geen tijd is. Doe je dit wel, dan is het risico dat de dementerende agressief of in paniek kan raken omdat je ze haalt uit de routine die ze (denken te) hebben op dat moment.

Verlies van initiatief

Het kan ook zijn dat een dementerende geen initiatief meer neemt of wil nemen. Met initiatief nemen bedoelen we in dit geval vooral actief iets ondernemen. Bijvoorbeeld besluiten om eten klaar te maken, op te staan, te gaan wandelen. Dit zijn allemaal soorten initiatieven die de dementerende dan niet zal nemen. Vaak moet je deze mensen wat meer op gang helpen, ze moeten hierbij ook positief gestimuleerd worden. Onthoudt wel dat het stimuleren is en niet dwingen, dit werkt juist averechts.

Vormen van dementie

Behalve de vele verschijnselen die dementie met zich mee kan brengen, zijn er verschillende vormen van dementie. Deze drie vormen zijn:
  • Afasie: Bij dit type hebben mensen vooral problemen met spraak en taal begrip, ze kunnen woorden niet meer goed uitspreken en begrijpen bepaalde woorden of woordgroepen niet meer.
  • Agnosie: Bij agnosie worden voorwerpen niet meer op de tast herkend, de kennis over het gebruik hiervan is verdwenen. Dit kan gevaarlijk zijn als de dementerende bepaalde voorwerpen wil gebruiken, maar hier niet mee kan omgaan.
  • Apraxie: de dementerende kan niet meer allerlei handelingen zomaar/automatisch uitvoeren of doet dit niet in de juiste volgorde. Denk hierbij aan eerst aankleden en dan douchen of eerst een broek en trui en daarna het ondergoed. Je kunt een dementerende hierbij helpen door kleren/dingen op een goede volgorde klaar te leggen in plaats van alles op een stapel leggen.

Hoe communiceer je met mensen die dementerend zijn

Nu je weet wat de verschijnselen en vormen van dementie zijn, kun je je hiermee ook een beetje inleven in hoe het dagelijks leven eruit ziet. Realiseer je dat een dementerende de grip op het dagelijks leven ofwel mentaal ofwel fysiek merendeels kwijt is en hier hebben ze dagelijks last van. Er zijn een aantal tips die je kunnen helpen om beter te kunnen communiceren met iemand die dementerende is.
  • Maak oogcontact: Door oogcontact te maken en de persoon aan te spreken bij de naam zorg je ervoor dat iemand zich concentreert op jou, waardoor ze eerder kunnen begrijpen wat je ze verteld of vraagt.
  • Praat langzaam en duidelijk: dementerende mensen hebben vaak een langzame gedachtegang. Als je te snel gaat praten dan houden ze je niet bij. Het is voor hen al moeilijk genoeg om duidelijk verstaanbare woorden te begrijpen, laat staan als dit onduidelijk is. Pas de snelheid en duidelijkheid aan het tempo van de ander, maar overdrijf het niet.
  • Gebruik korte zinnen: Maak je een lange zin van meer dan 5 woorden, dan is de kans groot dat een dementerende deze niet begrijpt. Het blijkt namelijk dat na 4 of 5 woorden, het eerste woord alweer vergeten is.
  • Gebruik alternatieven: als blijkt dat een bepaald woord niet begrepen wordt, dan heeft het niet altijd te maken met het verstaan maar met het begrijpen. Iets herhalen heeft dan weinig zin. Probeer in plaats daarvan andere (als het kan makkelijkere) woorden/zinnen te gebruiken. Bv. als "wilt u koffie" niet begrepen wordt, vervang dit dan door "wat wilt u drinken"
  • Gebruik gebaren: Als woorden tekort doen, gebruik dan gebaren. Een combinatie is zelfs nog beter. Vaak werkt licht voorover buigen en je hand uitnodigend uitsteken beter om een dementerende te laten opstaan dan door te vragen: "gaat u mee"?
  • Geruststellend praten: Mensen met dementie zijn vaak (een beetje) in de war en kunnen snel in paniek raken als ze iets niet begrijpen of het gevoel hebben dat zij niet begrepen worden. Praat dus altijd geruststellend en duidelijk.
  • Neem de tijd: even snel iets doen wekt bij een dementerende weerstand op. Doe dit dan ook liever niet! Geef de dementerende de tijd om zich er op in te stellen dat er iets gaat gebeuren. Geef bijvoorbeeld een tijdje van tevoren aan wanneer het etenstijd is of dat ze naar buiten gaan om een boodschap te doen. Zo kunnen ze zich er mentaal en fysiek op voorbereiden.
  • Dwing niet: dwang wekt angst en soms agressie op. Als een dementerende iets niet wil dan houdt het op, probeer het dan later nogmaals. Vraag je ook altijd af of iets wel echt moet of dat alleen jij dat misschien zo vindt.
  • Reageer op gevoel: mensen met dementie kunnen vaak moeilijk duidelijk maken wat ze dwarszit. Duidelijk is wel dat ze iets dwarszit. Door hierop te reageren bereik je meer dan door te willen achterhalen wat er aan de hand is. De dementerende voelt zich dan eerder begrepen en komt sneller tot rust.
  • Probeer keuzes te vermijden: kiezen betekent het kunnen afwegen van meerdere zaken om er uiteindelijk één over te houden. Hier is abstract denken bij nodig, iets wat dementerenden al snel niet meer kunnen. Vraag bijvoorbeeld niet " wilt u eten of wilt u eerst naar het toilet", maar eerder "wilt u naar het toilet"? Is het antwoord dan "nee", dan vraagt je "wilt u nu eten"?
  • Vraag geen begrip voor jouw standpunt: een dementerende die, naar jou gevoel onterecht boos op je reageert mag je hierop wijzen, maar stel niet de vraag: "kunt u zich voorstellen dat ik dit niet leuk vindt"? Dit kunnen ze namelijk niet! Wil je toch aangeven dat je iets niet leuk vindt, zeg dan liever "ik vind dit niet leuk"!
© 2014 - 2024 Esthercita79, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Dementie: de verschijnselenDementie: de verschijnselenDementie gaat gepaard met verschillende verschijnselen: afasie, apraxie, agnosie en aantasting van activiteiten van het…
Afasie en apraxie: verlies van spreek- en beweegvaardigheidHet verloren gaan van het vermogen tot spreken is een symptoom dat vaak gezien wordt bij patiënten die een beroerte hebb…
Agnosie: Probleem met herkenning van zintuiglijke informatieAgnosie: Probleem met herkenning van zintuiglijke informatieAgnosie is een zeldzame neurologische aandoening waarbij een patiënt niet in staat is om zintuiglijke informatie te herk…
Aandoening: AfasieAandoening: AfasieMensen met de aandoening Afasie kunnen niet meer normaal praten, schrijven en lezen en vinden het heel moeilijk om ander…

Hoe voorkom en ga ik om met onderkoeling?Hoe voorkom en ga ik om met onderkoeling?Bij hevige kou loopt men het risico om onderkoeld te raken. Dit kan in hoog in de bergen voorkomen, maar ook gewoon 's w…
Milt: functie, wat doet de milt, klachten aan milt & liggingMilt: functie, wat doet de milt, klachten aan milt & liggingMilt: ligging, functie en miltklachten. De milt is een orgaan dat een belangrijke rol speelt bij de afweer en is gelegen…
Bronnen en referenties
  • www.wikipedia.org/dementie
  • http://www.alzheimer-nederland.nl/informatie/wat-is-dementie.aspx
Esthercita79 (271 artikelen)
Laatste update: 11-04-2016
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 2
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.