Verkleuringen van de huid bij medische aandoeningen

De menselijke huid kan een groot aantal verschillende kleuren hebben, waarvan sommige duiden op een afwijking. Bekende voorbeelden hiervan zijn geelzucht, blauwe plekken en roodheid bij zonverbranding. Inname van bepaalde voedingstoffen kunnen leiden tot een verkleuring van de huid. De kleur op basis van de hoeveelheid pigment kan variëren van lichtroze tot bijna zwart. Met name mensen met voorouders uit zonnige streken (zoals ter hoogte van de evenaar) hebben vaak een donkerdere huidskleur dan mensen die voorouders hebben waar de zon minder fel schijnt. Een donkere huid kan een groot voordeel zijn door de aanmaak van melanine, een stof die de huid beschermt tegen de schadelijke effecten van de zon.

Inhoudsopgave

• Anatomie en functie van de huid
• Geelzucht
• Carotenemie
• Cyanose
• Anemie
• Erytheem
• Algyria
• Pigment gerelateerde aandoeningen

Anatomie en functie van de huid

Functie

In de geneeskunde wordt de huid beschouwd als een apart orgaan, net als het hart en de longen. Een specialist op het gebied van de huid heet een dermatoloog. De huid is het zwaarste orgaan en weegt ongeveer 16% van het totale lichaamsgewicht, bij 70kg is dat ongeveer 11 kilo. Zogenaamde huidaanhangselen worden hier ook bij inbegrepen, bestaande uit nagels, haren en talg- en zweetklieren. De huid is onder de oogleden het dunst, ongeveer 0,5mm en onder de voetzolen het dikste met ongeveer 4mm. De belangrijkste functies bestaan onder andere uit:

• Voorkomen van uitdroging: Door een laag te vormen tussen het interne en externe milieu. De huid is water resistent, waardoor geen water verloren raakt.
• Isolatie
• Temperatuurregeling: Middels veneuze dilatatie en zweetklieren kan de huid helpen in het afkoelen of juist opwarmen van het lichaam
• Sensibiliteit (gevoel): Middels zenuwuiteinden speelt de huid een belangrijke rol bij de waarneming van hitte, kou, beweging en vibratie
• Productie van vitamine D

Anatomie

De huid bestaat uit twee lagen, namelijk de dermis en de epidermis. Hieronder ligt de subcutis, die voornamelijk uit vet bestaat. De epidermis is de meest oppervlakkige huidlaag en wordt onderverdeeld in vijf sublagen, respectievelijk van oppervlakkig naar diep:

• Stratum corneum (hoornlaag): Voornamelijk dode huidcellen, waterresistent
• Stratum lucidum: Deze wordt zo genoemd omdat het een heldere laag is onder de microscoop. Deze is alleen aanwezig op de handpalm en voetzolen
• Stratum granulosum: Deze laag bevat de zogenaamde keratohyaliene korrels
• Stratum spinosum (stekelcellaag)
• Stratum basale: Dit is de laag met de meeste levende cellen, van hieruit raken ze steeds verder aan de oppervlakte. Deze laag bevat de zogenaamde melanocyten, de pigment (melanine) producerende cellen. Melanine heeft een beschermde werking tegen de schadelijke effecten van zonlicht. De aandoening waarbij er geen melanine wordt geproduceerd heet albinisme. Deze mensen hebben een duidelijk verhoogd risico op het ontstaan van huidkanker.

De dermis: Hieraan dankt de huid zijn stevigheid, het bestaat voornamelijk uit bindweefsel. Alhier bevinden zich ook de bloedvaten, zenuwen, haarwortels en talg/ zweetklieren.

Geelzucht

Bij geelzucht (‘Icterus’) is er sprake van een gele verkleuring van de huid en de sclerae (oogwit). Dit wijst op een verhoogde concentratie van bilirubine in de huid en meestal tevens in het bloed, dit wordt zichtbaar vanaf een gehalte van >50µmol/L. Bilirubine is een afbraakproduct van haemoglobine, een stof die zich in rode bloedcellen bevindt en waar zuurstof zich aan bindt. De stof wordt verwerkt door de lever. De afbraak van bilirubine wordt bevorderd door ultraviolet licht, dit is de reden dat baby’s met geelzucht worden blootgesteld aan zon of kunstlicht. Mogelijke oorzaken van geelzucht kunnen bestaan uit:

• Een te groot aanbod van haemoglobine (bijvoorbeeld doordat rode bloedcellen een te korte levensduur hebben) en bijvoorbeeld doordat de lever het verwerkte bilirubine niet kwijt kan.
• Een verminderde functie van de lever (bijvoorbeeld door een leverontsteking: hepatitis, of bij pasgeboren baby’s waarbij de lever nog niet optimaal functioneert)
• Een stoornis in de af vloed van het bilirubine door de lever, zoals bijvoorbeeld een blokkade van de afvoerende galwegen door een galsteen of een pancreastumor

Carotenemie

Bij carotenemie ontstaat een oranje verkleuring van de huid, meestal door excessieve inname van caroteen (‘provitamine A’) bevattend voedsel. Het onderscheid met geelzucht is te maken doordat het de slijmvliezen van de huid (waaronder de cornea) niet verkleurd. Het aanbod aan caroteen overschrijdt het vermogen van het lichaam om deze stof af te breken, resulterende in een opstapeling. Het duurt ongeveer 1-2 maanden na een dieetaanpassing om te ontstaan. Caroteen zit met name in oranje gekleurd fruit en groente zoals mango’s, wortelen en mandarijnen. Tevens is het aanwezig is groene bladgroente, zoals spinazie en koolsoorten. Een andere oorzaak van het oranje verkleuren van de huid zijn een aantal chronische aandoeningen.

Cyanose

Cyanose kan een oorzaak zijn voor een blauwe verkleuring van de huid. Het is een gevolg van een verminderde hoeveelheid zuurstof die aan de rode bloedcellen is gebonden. Het ontstaat wanneer meer meer dan 2 g/dL haemoglobine geen zuurstofmolecuul meer heeft gebonden. Het kan wijzen op een ernstig en acuut zuurstofgebrek en dus een reden vormen om contact met een arts te zoeken. Er wordt een onderscheid gemaakt in perifeer (van de handen en de voeten) en een centrale vorm.

Anemie

Een bleke huid kan veroorzaakt worden door verschillende aandoeningen, waaronder bloedarmoede (anemie), een lage bloeddruk en relatief lagere hoeveelheid melanine door verminderde blootstelling aan de zon (hypopigmentatie). Bloedarmoede kan een grote verscheidenheid hebben aan symptomen. Bij een ernstig verlaagde bloeddruk zoals bij een shock door bloedverlies zal het lichaam het meeste bloed naar de vitale organen sturen (hart, longen, hersenen) en zal de huid minder bloed ontvangen. Hierdoor kleurt de huid minder rood.

Erytheem

Een rode verkleuring van de huid (erytheem) wijst juist op een toename van het stromen van bloed richting de huid. De reactie op een ontsteking door een beschadiging van de huid met bijvoorbeeld een chemische stof, een allergische reactie op een bijensteek, zonnestralen of bepaalde soorten medicijnen.

Algyria

Argyria is een zeer zeldzame aandoening waarbij de huid en slijmvliezen door een verhoogde blootstelling aan zilver een blauw/grijze verkleuring vertonen. Het is een aandoening die kan ontstaan door langdurige zilverinname, dat zich opstapelt in het lichaam. Er is geen overtuigende behandeling voor bekend, de gevolgen voor het lichaam zijn beperkt.

Pigment gerelateerde aandoeningen

Vitiligo

Bij deze aandoening is sprake van het volledig ontbreken van de pigment producerende cellen in bepaalde regio’s van de huid en het haar. Dit heeft als gevolg dat er een volledige ontkleuring plaatsvindt. Het komt bij ongeveer 1 op de 200 mensen voor. De precieze oorzaak is nog onbekend, wel hebben erfelijke factoren een belangrijke rol. Mogelijk is het een auto-immuunstoornis. De ziekte is niet besmettelijk.

Melanoom

Een melanoom is een ernstige vorm van een huidtumor, die ontstaat uit de melanocyten. Met name nieuwe of veranderende moedervlekken moet men hierop beducht zijn en is het raadzaam om bij ongerustheid contact met een huisarts te zoeken. Hetzelfde geldt bij moedervlekken die opeens pijn gaan doen, bloeden of gaan jeuken. Risicofactoren op een melanoom bestaan uit een grote blootstelling aan de zon en een licht huidtype.