Hoe ontstaat een tumor?

Hoe ontstaat een tumor? Een tumor is een gezwel waarvan de kwaad- of goedaardigheid in het midden wordt gelaten. Andere woorden voor een tumor zijn kanker en neoplasme. De tumoren vormen een grote en zeer diverse groep van aandoeningen en kunnen alle orgaansystemen van het lichaam treffen. Bekende voorbeelden hiervan zijn ondermeer leukemie (bloedkanker), borstkanker, darmkanker en huidkanker. Tumoren vormen met name op hogere leeftijd een frequente doodsoorzaak, maar kunnen op elke leeftijd toeslaan. Hoe ontstaat een tumor eigenlijk?

Celdeling

Vanaf het moment van samensmelting van de zaad- en eicel speelt de celdeling een belangrijke rol in het leven van de mens. Bij het proces van celdeling splitst de menselijke cel zich op in twee of meer andere cellen. Dit speelt een rol bij het vormen van het instant houden van de huid, een proces waar een balans aanwezig is tussen enerzijds het verlies van cellen en anderzijds de productie. Alle organen die een mens heeft zijn ontstaan door celdeling van die ene allereerste cel of haar opvolgers. Het delen van een cel heet mitose. Men spreekt van een tumor op het moment dat er sprake is van ongecontroleerde celdeling, de rem die normaal zou moeten werken is verdwenen.

Schematische weergave celdeling / Bron: Mysid, Wikimedia Commons (Publiek domein)Schematische weergave celdeling / Bron: Mysid, Wikimedia Commons (Publiek domein)

Geprogrammeerde celdood

Een onbeperkte groei van alle organen zou niet met het leven verenigbaar zijn. Om deze reden zijn cellen geprogrammeerd met een systeem dat apoptose heet. Dit woord beschrijft het vermogen van een cel om dood te gaan op een georganiseerde wijze. Een bekend voorbeeld van het gebruik van apoptose is het verwijderen van de vliezen tussen de vingers, het zogenaamde ‘zwemvliezen’ of ‘interdigital webs’. Zonder apoptose zouden de tijdens de embryonale fase gevormde tussenruimtes niet verdwijnen. Er zijn allerlei verschillende soorten cascades die de apoptose in gang kunnen zetten, zoals bijvoorbeeld signaalstoffen of de blootstelling aan een bepaalde hoeveelheid schade.

Celschade

Om zich als cel te kunnen delen is het van belang dat de genetische informatie wordt gekopieerd. Deze informatie is opgeslagen in het DNA ('deoxyribonucleid acid') van de cel. Helaas zijn cellen niet feilloos en kunnen er kopieerfouten ontstaan. Er zijn allerlei verschillende oorzaken die een fout in het DNA kunnen veroorzaken ofwel het kopieerproces zelf kunnen beïnvloeden. Voorbeelden hiervan zijn:

Visualisatie beschadiging DNA (dubbele helix) / Bron: Christoph Bock, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)Visualisatie beschadiging DNA (dubbele helix) / Bron: Christoph Bock, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)

Chemische carcinogenen (kankerverwekkende stoffen)

Met name tabaksrook maar ook alcohol en diverse chemicaliën zoals asbest als verwekker van het mesothelioom zijn bekende veroorzakers van schade van DNA.

Leeftijd

Het kans op het ontstaan van een fout neemt met elke deling toe. Dit proces is weinig anders ten opzichte van het doorfluisteren van een zin door verschillende mensen in een kring, de kans op een onjuiste overdracht neemt elke keer toe. Hierdoor vormt leeftijd een belangrijke factor.

Levensstijl

Divers onderzoek laat een verlaagde kans op het ontstaan van tumoren door inname van bepaalde voedselsoorten zien. Soms is er direct sprake van een duidelijke reden, soms is het gissen naar de achterliggende oorzaak. De inname van veel alcohol en ernstige vetzucht zijn bekende oorzaken van een verhoogde kans op een tumor.

Bescherming tegen de zon vermindert de kans op huidkanker / Bron: Claude Monet, Wikimedia Commons (Publiek domein)Bescherming tegen de zon vermindert de kans op huidkanker / Bron: Claude Monet, Wikimedia Commons (Publiek domein)

Straling

Blootstelling aan bepaalde vormen van straling geven een kans op het ontstaan van schade. Voorbeelden hiervan zijn UvA en UvB straling, zoals wordt uitgestraald door onze zon. Buitensporige blootstelling aan zonlicht is dan ook gerelateerd aan een verhoogde kans op huidkanker. Een andere oorzaak kan bestaan uit blootstelling aan Röntgen straling, zoals bijvoorbeeld tijdens het maken van een CT-scan of een röntgenfoto. Om deze reden wordt de blootstelling hieraan dan ook geminimaliseerd. Een derde vorm van blootstelling waar iedereen onder lijdt is de blootstelling aan radon. Dit is een edelgas dat overal aanwezig is maar zich op kan stapelen in slecht geventileerde ruimtes.

Infectieziekten

Met name bepaalde soorten virussen zijn berucht vanwege hun carcinogene (kankerverwekkende) werking. Een bekend voorbeeld hiervan is HPV (Humaan papilloma virus), een aandoening die zich via geslachtsverkeer verspreidt. Dit virus verhoogt de kans op het ontstaan van baarmoederhalskanker, hetgeen een belangrijke reden is voor vaccinatie.

Immuunsysteem

Het immuunsysteem speelt een belangrijke rol bij het ontdekken en doden van abnormale, lichaamseigen cellen zoals tumorcellen. Op het moment dat er sprake is van een verminderd immuunsysteem, zoals bijvoorbeeld gedurende AIDS of tijdens gebruik van bepaalde medicijnen, is er een duidelijke verhoogde kans op het ontstaan van een tumor.

Genetische predispositie

Een laatste factor die een belangrijke rol speelt in het ontstaan van een tumor is de zogenaamde genetische predispositie. Dit is de samenstelling van het DNA. Met name de codering voor bepaalde eiwitten die een belangrijke rol spelen in het controle en reparatie mechanisme van defect DNA speelt een belangrijke rol. Genen die het ontstaan van een tumor onderdrukken worden tumorsuppressorgenen genoemd. Bekende vormen hiervan zijn het BRCA1 en BRCA2 gen, een fout in één van deze genen kan leiden tot een familiair sterk verhoogd risico op bepaalde soorten tumoren.

Conclusie

Er zijn verschillende stappen nodig voor het ontstaan van een tumor, men kan deze in principe indelen in twee verschillende groepen. Ten eerste is er celschade nodig die de cel aanzetten tot abnormale celdeling. De tweede afwijking is op het gebied van het controle mechanisme gerelateerd aan het beperken van gevolgen van schade. Dit mechanisme zou voor een ernstig beschadigde cel de reden moeten zijn om over te gaan tot apoptose. Op het moment dat er een stoornis is opgetreden op beide vlakken is er een grote kans dat een tumor ontstaat.
Mutaties (veranderingen van het DNA) kunnen veroorzaakt worden door een groot aantal verschillende factoren. Het ontstaan van een tumor is een trapsgewijze stapeling van verschillende fouten, resulterende in het uiteindelijke ontstaan van een tumor. Vaak is er sprake van een groot verschil, meestal zelfs meerdere jaren, tussen de eerste ongecontroleerde celdeling en het uiteindelijk krijgen van klachten van een tumor. Aangezien veel patiënten met kanker veel baat hebben bij een tijdige diagnose blijft bevolkingsonderzoek van evident belang voor een optimale behandeling.
© 2015 - 2024 Grimfandango, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Tumoren, oftewel kankerTumoren, oftewel kankerTegenwoordig hoor je veel om je heen over mensen die kanker hebben (gehad). Het woord ‘kanker’ heeft dezelfde werking al…
Normale celgroei en de ontwikkeling van tumorenNormale celgroei en de ontwikkeling van tumorenNormale celgroei is belangrijk in het menselijk lichaam, dat is de manier waarop problemen worden opgelost, ongeremde ce…
De Krukenberg tumorKanker, een tumor, helaas is dit een ziektebeeld wat steeds vaker lijkt voor te komen. Of je nu jong of oud bent, man of…
Dysgerminoma, kiemceltumor in de eierstokDysgerminoma, kiemceltumor in de eierstokDysgerminoma is een gezwel in de eierstok dat behoort tot de kiemceltumoren. In veel gevallen is dit kwaadaardig gezwel…

Oorzaken en behandeling van het carpale tunnelsyndroomOorzaken en behandeling van het carpale tunnelsyndroomHet carpale tunnelsyndroom is een vervelende aandoening. In het midden van je onderarm tot in je hand loopt de carpale t…
Hoofdpijn en overgeven of brakenHoofdpijn en overgeven of brakenHoofdpijn en overgeven zijn twee klachten die los van elkaar voorkomen, maar soms ook gelijktijdig. In dit geval is de d…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: PDPics, Pixabay
  • http://nl.wikipedia.org/wiki/BRCA1
  • http://nl.wikipedia.org/wiki/Radon_(element)
  • https://www.patient1.nl/encyclopedie/oorzaken-van-kanker
  • http://nl.wikipedia.org/wiki/Apoptose
  • http://nl.wikipedia.org/wiki/Celdeling
  • Introplaatje: http://pixabay.com/static/uploads/photo/2014/07/11/14/49/cancer-389921_640.jpg
  • Mitose: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d1/Major_events_in_mitosis_NL.svg
  • Zonbescherming: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6b/Monet_Umbrella.JPG
  • DNA Schade: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/80/DNA_methylation.jpg
  • Afbeelding bron 1: Mysid, Wikimedia Commons (Publiek domein)
  • Afbeelding bron 2: Christoph Bock, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
  • Afbeelding bron 3: Claude Monet, Wikimedia Commons (Publiek domein)
Grimfandango (52 artikelen)
Gepubliceerd: 27-01-2015
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 13
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.