Wat is een te hoog cholesterol?

Cholesterol is een vetachtige bouwstof voor cellen en hormonen van zowel dier als mens. Bij een te hoog cholesterol (‘hypercholesterolaemie’) ontstaat er een verhoogde kans op het ontstaan van hart- en vaatziekten. Daarom wordt een verhoogd cholesterol ook wel een cardiovasculaire risicofactor genoemd. De significante rol van deze stof bij het ontstaan en ontwikkelen van aderverkalking (‘atherosclerose’) is de reden dat het behandelen en vermijden van een verhoogd cholesterol gezond is. Middels een dieet kan men het cholesterol verlagen. Een andere vorm van behandeling vormen cholesterolverlagende tabletten.

Inhoudsopgave

• Wat is cholesterol?
• Vervoer in het lichaam
• Wat zijn de grenswaarden voor cholesterol?
• Wat zijn oorzaken van een verhoogd cholesterol?
• Wat zijn de gevolgen van een hoog cholesterol?
• Wat kan ik doen aan een verhoogd cholesterol?
• Medicijnen

Wat is cholesterol?

Cholesterol is een vetachtige molecuul dat door alle dierlijke cellen wordt gemaakt. De stof speelt een essentiële rol bij de vorming van het celmembraan. Zonder cholesterol is leven van dierlijke en menselijke cellen niet mogelijk. Het eigen lichaam maakt zelf cholesterol aan, een andere bron bestaat uit voeding. Een man van 68kg maakt elke dag ongeveer 1 gram cholesterol aan en heeft in totaal 35 gram opgeslagen in zijn lichaam, waarvan het merendeel in de celwanden. De gemiddelde inname aan cholesterol is ongeveer 0,3 gram per dag.

Voedsel rijk aan cholesterol bestaan uit:

• Kaas
• Eigeel
• Rundvlees
• Varkensvlees
• Gevogelte
• Vis
• Garnalen

Dat een bepaalde voedselsoort rijk is aan cholesterol hoeft niet direct te betekenen dat deze ook direct schadelijk is voor het lichaam. Dit hangt ondermeer af van wat het lichaam doet met deze voedingsstoffen.

Vervoer in het lichaam

Het lichaam kan geen pure cholesterol vervoeren via de vaten omdat het niet oplost in water. Om deze reden wordt het cholesterol gekoppeld aan beter oplosbare eiwitten zodat het wel de plaats van bestemming kan bereiken. Deze eiwitten worden ook wel lipoproteïnes genoemd. Des te groter het lipide deel (vet), des te lager de dichtheid. Er worden verschillende soorten onderscheiden, naargelang de dichtheid van de vetachtige stoffen:

• HDL: ‘Hoog densiteit lipoproteine’ Dit is een relatief gunstige combinatie van eiwitten en een lipide. Deze soort werkt beschermend tegen hart- en vaatziekten en wordt soms ‘goed cholesterol’ genoemd.
• LDL: ‘Laag densiteit lipoproteine’ Deze combinatie van eiwit en cholesterol wordt ook wel ‘slecht cholesterol genoemd’. Het speelt een belangrijke rol in het ontstaan van atherosclerose.
• VLDL: ‘Zeer laag densiteit lipoproteine’ Deze deeltjes zijn relatief het lichtst en bevatten zogenaamde triglyceriden. Na het afstoten van de tricglyceriden gaan zij als LDL deeltje verder.

Middels een bloedonderzoek kan men het totale cholesterol, het VLDL, LDL en HDL bepalen. Hierbij worden zowel absolute als relatieve (verhoudingsgewijze) waardes bepaald.

Wat zijn de grenswaarden voor cholesterol?

Aangezien er verschillende vormen van cholesterol aanwezig zijn in het lichaam is een eenduidig antwoord op deze vraag niet te geven. Het meest eenvoudige is het totale cholesterolhoeveelheid per liter bloed. Andere bepalingen beoordelen de hoeveelheid LDL cholesterol en bepaalde ratio's.

• De optimale LDL waarde is onder de 2,5 mmol/liter
• Vanaf meer dan 3,5 mmol/liter wordt gesproken over een te hoog LDL cholesterol
• Meer dan 2,1 mmol/liter aan triglyceriden (andere vet achtige stof) is te hoog
• Een ratio van het totaal cholesterol gedeeld door het HDL cholesterol mag niet boven de vijf uitkomen, een hoog HDL gehalte werkt dus beschermend

Wat zijn oorzaken van een verhoogd cholesterol?

• Eten van veel verzadigd vet
• Overgewicht
• Suikerziekte
• Traag werkende schildklier
• Erfelijke aanleg (‘erfelijke hypercholesterolaemie’)
• Verschillende soorten medicijnen

Wat zijn de gevolgen van een hoog cholesterol?

Een grote hoeveelheid aan LDL cholesterol zal zich in de wand van de cel gaan verzamelen. Dit wordt normaal gesproken opgeruimd door opruimcellen genaamd monocyten en macrofagen. Echter kunnen deze cellen worden overbelast indien het aanbod aan cholesterol te groot wordt, hierdoor ontstaat een soort schuimachtige substantie. De schuimende cellen hopen zich op in de celwand, dit proces wordt een ‘plaque’ genoemd.
Op het moment dat deze plaque zich dusdanig heeft uitgebreid dat de bloedtoevoer in het achterliggende stroomgebied vermindert ontstaat een infarct van het weefsel. Het proces van ontstaan van de plaque wordt atherosclerose genoemd. Atherosclerose van een slagader kan een herseninfarct veroorzaken. Idem voor een kransslagader en een herseninfarct.

Wat kan ik doen aan een verhoogd cholesterol?

Medicijnen hoeven gelukkig niet altijd direct noodzakelijk te zijn om een acceptabel cholesterolniveau te bereiken. Daarnaast moet het totaalplaatje aan cardiovasculaire risicofactoren in combinatie met de leeftijd worden beoordeeld. Op het moment dat bijvoorbeeld ook suikerziekte of een hoge bloeddruk aanwezig zijn, kan men een verhoogd cholesterolniveau minder makkelijk accepteren. Voeding speelt een belangrijke rol bij het verlagen en laag houden van het cholesterol.

• Het belangrijkste is het vermijden van verzadigd vet.
• Neem magere varianten van bepaalde producten zoals kaas, melk, yoghurt en vleeswaren.
• Vervang vaste bak- en braadvetten door vloeibare olie
• Vermijd producten met veel verzadigd vet, zoals snacks, gebak, koek en chocola
• Voedingsvezels
• Een vezelrijk dieet verlaag de hoeveelheid LDL-cholesterol in het bloed. Daarom is het raadzaam voldoende vezels te eten, bijvoorbeeld middels groente, fruit, peulvruchten en bepaalde volkoren producten.

Medicijnen

Er bestaan verschillende soorten medicijnen die verschillende aangrijppunten hebben op het cholesterolniveau. Deze middelen worden ook wel lipide verlagende middelen genoemd. De voornaamste werking van de meest voorgeschreven groep, genaamd statines, berust op het remmen van de lichaamseigen productie van cholesterol. Middels deze medicijnen is een daling van 25 tot 45% van het totale cholesterolgehalte mogelijk. Bekende stofnamen zijn simvastatine, atorvastatine en pravastatine.
Helaas zijn deze medicijnen zelden zonder bijwerkingen. Een bekende hiervan is een spieraandoening (‘myopathie’) ten gevolge van het gebruik, met klachten zoals spierpijn en verminderde nierfunctie. Bij deze klachten is het verstandig een arts te raadplegen. Een andere bekende bijwerking is obstipatie. Daarnaast kan het de werking van bloedverdunnende middelen zoals acencoumarol beïnvloeden.

Meer informatie?

De site van het voedingscentrum geeft een duidelijk overzicht betreffende een cholesterolverlagend dieet. Andere bronnen voor betrouwbare informatie over hypercholesterolaemie zijn de site van thuisarts.nl en de site van de hartstichting.