Wiegendood: mogelijke oorzaken en risicofactoren

Wiegendood is de angst van iedere ouder. Het levenloos terugvinden van je kindje in zijn of haar wieg. Gelukkig komt wiegendood zeer zelden voor, zeker nadat eind jaren 80 door kinderartsen enkele adviezen zijn verspreid die de kans op wiegendood tot een minimum moeten beperken. Zo krijgen ouders het advies om baby's altijd op de rug te laten slapen. De oorzaak van de onverklaarbare sterftegevallen houdt onderzoekers desondanks nog steeds bezig. De meeste theorieën wijzen op een verstoring in het ademhalingscentrum in de hersenen, maar recente bevindingen laten zien dat een tot voor kort onbekende genmutatie wellicht ook een rol kan spelen.

Wiegendood

• Wat is wiegendood?
• Risicofactoren bij wiegendood
• Mogelijke oorzaken: ademhalingsproblemen
• Nieuwe aanwijzingen met betrekking tot de oorzaak van wiegendood: SCN3B

Wat is wiegendood?

Wiegendood is geen doodsoorzaak op zich maar de term wordt gebruikt om kindersterfte in de wieg zonder aanwijsbare oorzaak aan te duiden. Hiervoor wordt ook wel de Engelse term sudden infant death syndrome (SISD) gebruikt. De term syndroom duidt er in dat geval op dat het niet gaat over een oorzaak maar een overkoepelend kenmerk. De term wiegendood of SISD wordt van toepassing geacht wanneer een baby tijdens de slaap overlijdt:

• Tussen de 28 dagen en twaalf maanden na de geboorte
• Zonder dat er sprake is van ernstige aangeboren afwijkingen
• Zonder dat een duidelijke of aannemelijke doodsoorzaak vast te stellen is

In Nederland komt wiegendood jaarlijst tussen de tien en twintig keer voor. Deze conclusie wordt alleen getrokken wanneer een autopsie geen doodsoorzaak aan het licht brengt. Omdat niet alle ouders van overleden zuigelingen instemmen met een autopsie ligt het werkelijke aantal waarschijnlijk nog wat hoger. Statistieken wijzen uit dat wiegendood veel vaker voorkomt bij jongens, namelijk in circa 70% van de gevallen. Daarnaast komt het ook vaker voor bij zuigelingen met een lager dan gemiddeld geboortegewicht.

Risicofactoren bij wiegendood

Ondanks dat de precieze oorzaak van wiegendood onbekend is, zijn er wel een aantal algemene adviezen die de kans op het intreden ervan zouden moeten verkleinen. Het gaat om de volgende adviezen:

• Laat een baby altijd op de rug slapen
• Gebruik geen dekbed
• Kleedt de baby niet te warm
• Ventileer goed in de slaapkamer
• Voorkom dat het deken over het hoofdje van de baby komt
• Stel een baby niet bloot aan rook (tijdens en na de zwangerschap)
• Hou de temperatuur in de slaapkamer onder de 18 graden Celsius
• Hou regelmatige slaaptijden aan
• Gebruik in het geval van borstvoeding als moeder geen medicijnen die een versuffend of slaapbevorderend effect (kunnen) hebben

Mogelijke oorzaken: ademhalingsproblemen

De zoektocht naar 'de' oorzaak van wiegendood houdt onderzoekers als decennia lang bezig. Als deze oorzaak gevonden zou worden dan zou dat in wezen betekenen dat wiegendood niet meer bestaat, juist omdat het gaat om onverklaarbare sterftegevallen die wel te verklaren zouden zijn met het vinden van een oorzaak. Vooralsnog blijft het echter bij theorieën. De meeste onderzoekers zoeken daarbij de bron in het ademhalingscentrum in de hersenen. De heersende, doch niet onomstotelijk bewezen theorie, leert dat een zuurstoftekort vaak het probleem is. Wanneer een baby kort stopt met ademhalen en er daardoor een zuurstoftekort ontstaat is het de bedoeling dat het ademhalingscentrum in de hersenen een signaal afgeeft om de ademhaling weer te hervatten. Ligt een baby op dit moment op de buik dan is de kans groter dat deze prikkel om de ademhaling te hervatten niet aankomt. met fatale gevolgen. Noorse onderzoekers voegen daar aan toe dat een onverklaarbare zwelling van de hersenen wellicht een rol kan spelen.

Nieuwe aanwijzingen met betrekking tot de oorzaak van wiegendood: SCN3B

In 2015 deden artsen in Engeland een ontdekking die wellicht nieuw licht kan werpen op de oorzaak van wiegendood. De ouders van de nauwelijks één jaar oude Dexter Cook lieten een autopsie verrichten nadat de jongen plotseling in zijn slaap was overleden. Artsen deden daarbij een ongebruikelijke genetische test en stuitten op een genmutatie die kan leiden tot een hartafwijking die tot dusverre onbekend was bij kinderen. Het betreft een mutatie in het gen SCN3B. Het type onderzoek dat gebruikt werd om tot deze conclusie te komen staat nog in de kinderschoenen, maar artsen voorspellen dat deze ontdekking in de toekomst mogelijk nieuw licht kan schijnen op de oorzaak achter tot dan toe onverklaarbare sterftes onder zuigelingen. De ouders van Dexter gaan in het geval van een volgende zwangerschap in ieder geval een screening op mutaties in het gen SCN3B uit laten voeren. Dit kan pas na de geboorte, maar de mogelijkheid bestaat in ieder geval om na een positieve test medicatie toe te dienen of een inwendige defibrillator te implanteren om het hartje weer op gang te brengen in het geval van een hartstilstand.