Gezondheidsrisicos van verven

Verf kan schadelijke stoffen bevatten die vrijkomen tijdens het verven en het drogen van de verf. Deze stoffen zijn met name schadelijk voor schilders die er dagelijks mee werken, maar sommige stoffen kunnen ook al gevaarlijk zijn voor de doe-het-zelf-er. Met name voor mensen die er gevoelig voor zijn, zwangere vrouwen of mensen die onvoldoende beschermende maatregelen nemen, kunnen er gezondheidsrisico's ontstaan.

Schadelijke stoffen in verf

Verf bevat stoffen die in meer of mindere maten schadelijk kunnen zijn voor de mens. Deze stoffen zijn toegevoegd om de verf bepaalde eigenschappen te geven, die de kwaliteit van de verf bepalen. Stoffen in verf die mogelijk schadelijk kunnen zijn, zijn bindmiddelen, oplos- en verdunningsmiddelen, pigmenten, vulstoffen en sommige hulpstoffen. De meeste van deze stoffen zijn gevaarlijk bij contact met het lichaam, via bijvoorbeeld de huid, of door verontreiniging met de lucht die wordt ingeademd. Dit laatste speelt een rol bij het drogen van de verf, of bij het schuren van (oude) verflagen.

Bindmiddel

Het bindmiddel is het hoofdbestanddeel van de verf. Meestal bestaat het bindmiddel uit een kunststof, welke na het drogen de verflaag vormt. De verfsoort heeft vaak de naam van het soort bindmiddel gekregen, zoals bijvoorbeeld alkydverf, acrylaatverf, chloorrubberverf, epoxy of polyurethaan. Als een verfsoort meer bindmiddel bevat, is deze meestal beter bestand tegen invloeden van buitenaf, er zit dan immers een dikkere laag verf op het oppervlak. De hoeveelheid bindmiddel in de verf hangt dan ook af van de eisen aan de verf. Hoe groter de eisen, hoe meer bindmiddel er in de verf zit. Zo bevat parketlak zo'n 75 procent bindmiddelen, terwijl latex maar 5 procent bindmiddel bevat.

Sommige bindmiddelen kunnen gevaarlijk zijn voor de gezondheid. Epoxyharsen zijn irriterend en kunnen al bij enkele spatjes eczeem veroorzaken. Het blijkt dat twintig procent van de personen hier gevoelig voor is. Ook kan de verharder in tweecomponenten polyurethaan de huid, ogen en luchtwegen irriteren. Ook dit bindmiddel kan eczeem veroorzaken, maar ook astmatische klachten komen voor.


Oplos- en verdunningsmiddel

Oplos- en verdunningsmiddelen worden om verschillende redenen aan de verf toegevoegd. Ze zorgen er onder andere voor dat de verf te verwerken is, goed vloeit en snel droogt. De oplosmiddelen in water verdunbare verf vertragen de droging, waardoor de verf beter te verwerken is. Er zijn ook snel verdampende oplosmiddelen, zoals terpentine of thinner. De oplosmiddelen zijn eigenlijk de schadelijkste componenten in verf. Voor de gezondheid zijn vooral de ‘Vluchtige Organische Oplosmiddelen’ (VOS) in verf schadelijk. Ze zijn schadelijk voor de hersenen, de huid en zijn nadelig voor de voortplanting. De VOS verdampen snel waardoor er hoge concentraties oplosmiddelen in de lucht hangen. Deze kunnen bij langdurige blootstelling hersenbeschadiging veroorzaken, wat ook wel bekend staat als de schilders ziekte. Bij eenmalig gebruik in een niet goed geventileerde ruimte kunnen ze al misselijkheid, duizeligheid en hoofdpijn veroorzaken. Naast hersenbeschadigingen kunnen de oplosmiddelen bij contact met de huid eczeem veroorzaken. Tenslotte zijn er de laatste jaren steeds meer aanwijzingen dat sommige oplosmiddelen de vruchtbaarheid kunnen verminderen. Ook zijn ze schadelijk voor het ongeboren kind. Vooral tolueen en xyleen zijn oplosmiddelen die een negatieve invloed hebben op de vruchtbaarheid.

Pigmenten en vulstoffen

Pigmenten worden toegevoegd om de kleur van de verf te bepalen. Vulstoffen maken de verf wat dikker zodat ook oneffenheden zoals scheuren en gaten weggewerkt kunnen worden. Vooral in muurverf zijn vulstoffen belangrijk. Pigmenten die tegenwoordig gebruikt worden zijn niet schadelijk, maar lood en chromaat houdende pigmenten die vroeger gebruikt werden zijn zeer schadelijk voor onder andere de vruchtbaarheid, een ongeboren kind, de hersenen, de longen en de huid. Deze schadelijke pigmenten komen voornamelijk voor in verf van voor 1980. Het is dus van belang om bij het schuren van oppervlakte met oude verf altijd voorzorgsmaatregelen te nemen.

Hulpstoffen

Hulpstoffen voegt men toe om de technische eigenschappen van de verf te verbeteren. Sommige hulpstoffen kunnen echter irriterend zijn, zoals dispergeer- of antischuimmiddelen, emulgatoren, zuurteregelaars, drogers of siccatieven en conserveermiddelen. Deze hulpstoffen kunnen bij langdurig contact eczeem veroorzaken.

Type verf

De meeste soorten verf bevatten in meer of mindere mate schadelijke stoffen. De hoeveelheid schadelijke stoffen in de verf is in sterke mate afhankelijk van het type verf. Ook is de verf die vroeger gebruikt werd over het algemeen schadelijker dan de verf die tegenwoordig gemaakt wordt. In het algemeen kan men stellen dat terpentine verdunbare verf, ook wel alkydverf genoemd, schadelijker is dan water verdunbare verf, ook wel acrylaatverf genoemd. Daarnaast is vaak een verf met weinig eisen, zoals een latexverf, veiliger dan een verf met hoge eisen zoals buitenbeits of parketlak. Tenslotte speelt de manier van aanbrengen van de verf een grote rol bij de schadelijkheid ervan. Het spuiten van verf zorgt voor veel meer verontreiniging van de lucht dan het aanbrengen met een roller. Het aanbrengen met een kwast is zelfs nog beter.

Hoe kan men de risico's beperken

Om de gezondheidsrisico's te beperken kan men de volgende voorzorgsmaatregelen nemen:

• Gebruik de minst gevaarlijke type verf. Probeer in ieder geval altijd water gedragen verf te gebruiken. Beter zijn nog natuurlijke verfsoorten.
• Gebruik tijdens het verven handschoenen en beschermende kleding en voorkom zoveel mogelijk contact met de huid. Handschoenen van nitrilrubber zijn zeer geschikt voor verfklussen.
• Zorg voor voldoende ventilatie tijdens het verven en tijdens het drogen van de verf. De meeste verfsoorten zijn na een week volledig uitgehard, er komen dan geen schadelijke stoffen meer vrij.
• Zorg bij het schuren van (oude) verflagen ook voor voldoende ventilatie en draag beschermende kleding. Gebruik bij voorkeur een masker.
• Vermijd het schuren van verflagen van voor 1980 in verband met de kans op loodhoudende pigmenten. Indien dit toch moet gebeuren neem dan voorzorgsmaatregelen en laat je goed informeren.
• Vermijd het spuiten van verf, gebruik bij voorkeur een kwast om de verf aan te brengen.

Lees verder

• Zwanger en verven