Lymfeklierontsteking: symptomen, oorzaak en behandeling

Lymfeklierontsteking: symptomen, oorzaak en behandeling Ontstoken lymfeklieren of een lymfeklierontsteking is een ontsteking van een of meer lymfeklieren. Lymfeklierontsteking is veelal het gevolg van een infectie, veroorzaakt door bacteriën. Geïnfecteerde lymfeklieren zwellen. Hierdoor zijn ontstoken lymfeklieren bijvoorbeeld voelbaar in de hals (alsmede in de nek en achter het oor), in de lies en onder de oksels. Ook zijn ontstoken lymfeklieren vaak gevoelig en pijnlijk. Behandeling van een lymfeklierontsteking bestaat bij een bacteriële infectie uit het toedienen van antibiotica. Een abces moet met een klein sneetje worden gedraineerd. Het is het belangrijk om te weten dat veel gevallen van een ontstoken lymfeklier in hals, lies of onder de oksels, niet ernstig zijn.

Wat zijn lymfeklieren?

Lymfeklieren, ook wel 'lymfeknopen' genoemd, maken deel uit van het lymfevatensysteem. In het menselijk lichaam zitten honderden lymfeklieren, welke in verbinding staan met lymfevaten. Via de lymfevaten stroomt lymfevocht of weefselvocht uit de verschillende weefsels in het lichaam naar de lymfeklieren en van daaruit uiteindelijk naar de bloedvaten. Lymfeklieren zorgen ervoor dat het weefselvocht gezuiverd wordt; het zijn de filterstations voor de lymfe. Ze bevinden zich dan ook op strategische plaatsen in het lichaam, zoals in de hals, de oksel en in de liezen. Lymfeklieren filteren beschadigde cellen, kankercellen en lichaamsvreemde deeltjes (zoals bacteriën en virussen) uit de vloeistof. Lymfeklieren zijn in feite verdedigingssystemen om binnengekomen ziekteverwekkers tegen te houden.

Keelontsteking door streptokokken / Bron: En:RescueFF, Wikimedia Commons (Publiek domein)Keelontsteking door streptokokken / Bron: En:RescueFF, Wikimedia Commons (Publiek domein)

Wat is een lymfeklierontsteking?

Vaak door bacteriën

Een lymfeklierontsteking is een ontsteking van de lymfeklier. De medische benaming is 'lymfadenitis'. Bijna altijd is het een gevolg van een infectie, veroorzaakt door bacteriën. Soms zijn er virussen of schimmels in het spel.

Een kliervergroting in de hals is vaak een reactie op een infectie in het keel-neus-oorgebied. Lymfeklieren in de hals kunnen opzwellen bij een ontsteking van de keel, neus, oor, kaak of tandwortels. Een lymfeklier kan ook geïnfecteerd raken vanuit een nabijgelegen huidinfectie. Daarnaast kan de ziekte van Pfeiffer, cytomegalovirusinfectie (CMV), streptokokkeninfectie, tuberculose (tbc) of syfilis een lymfeklierontsteking veroorzaken.

De infectie kan de klieren in een bepaald deel van het lichaam aantasten, maar er kunnen ook een groot aantal lymfeklieren geïnfecteerd zijn. Bij een lymfeklierontsteking worden de lymfeklieren groter en vaak zijn ze gevoelig en pijnlijk. Lymfeklieren dieper in de borst of buik kun je niet zien of voelen als ze zwellen.

Ontstoken lymfeklieren in de buik

Lymphadenitis mesenterica, ook wel mesenteriële adenitis genoemd, is de ontsteking van de lymfeklieren in de buikholte. Het ziektebeeld lijkt in het begin op een acute blindedarmontsteking (appendicitis). Meestal geneest het spontaan, dus zonder medische behandeling. Vooral kinderen onder de 15 jaar lijken gevoelig voor deze aandoening. Het is niet geheel duidelijk wat de precieze oorzaak is. Er zijn wel verschillende ziekteverwekkers geïdentificeerd die verantwoordelijk gehouden worden voor lymphadenitis mesenterica, onder meer Yersinia enterocolitica, Escherichia coli, streptokokken, stafylokokken, alsook virussen zoals coxsackie, rubeola, adenovirus en het epsteinbarrvirus.

Kattenkrabziekte: besmetting vindt plaats via een krab van een kat / Bron: Mydegage/Shutterstock.comKattenkrabziekte: besmetting vindt plaats via een krab van een kat / Bron: Mydegage/Shutterstock.com

Ontstoken lymfeklier oorzaken

Het lymfesysteem is een uitgebreid drainagenetwerk, bestaande uit kleine en grotere lymfevaten dat parallel loopt aan het bloedvatenstelsel en vocht (onder meer eiwitten en afvalstoffen) transporteert. Daarnaast bevat het systeem lymfeklieren of -knopen in met name de oksels, liezen en hals. Deze lymfeklieren hebben een zuiverende werking en er zijn veel witte bloedcellen in de lymfeklieren om infecties helpen te bestrijden. Een lymfeklierontsteking treedt op wanneer lymfeklieren door de binnengekomen ziekteverwekkers zoals bacteriën, zélf ontstoken raken. De opgezwollen klieren liggen meestal dichtbij een duidelijke infectie. Meestal zijn bacteriën de boosdoeners. Een lymfeklierontsteking kan optreden na een huidinfecties of andere infecties veroorzaakt door bacteriën zoals Streptococcus en Staphylococcus. Soms wordt het veroorzaakt door zeldzamere infecties zoals tuberculose of kattenkrabziekte, ook wel 'Bartonella henselae-infectie' genoemd. Kattenkrabziekte wordt veroorzaakt door de bacterie Bartonella henselae, die via een krab van een besmette kat op mensen wordt overgedragen.

Ontstoken lymfeklieren in de hals / Bron: Artemida-psy/Shutterstock.comOntstoken lymfeklieren in de hals / Bron: Artemida-psy/Shutterstock.com

Lymfeklierontsteking symptomen

Zwelling, warmte en roodheid

De symptomen van een lymfeklierontsteking zijn:
  • Het ontstaan van een zwelling;
  • De klier is rood en voelt warm aan;
  • Matige tot wel hoge koorts kan voorkomen;
  • In het centrale deel van een ontstoken klier kan een abces verschijnen, die vaak rubberachtig aanvoelt;
  • Een pijnlijke halsklier bij een kind kan ervoor zorgen dat hij zijn hoofd afdraait van de kant waar de ontsteking zit en als de klier erg groot is geworden, is een soort dwangstand (van het hoofd) mogelijk.

Rode strepen op de huid

Indien lymfevaten ontstoken raken ('lymfangitis' genoemd), kan dit zichtbaar worden door rode strepen op de huid. Lymfeklieren die eenmaal bij een infectie zijn vergroot, zullen niet meteen in grootte afnemen. Het gevolg is dat je ze maandenlang kan blijven voelen.

Ontstoken lymfeklieren in de hals, nek en achter het oor

Lymfeklieren in de hals kunnen opzwellen en ontstoken raken bij een ontsteking van keel (keelontsteking), neus, oor, kaak of huid. De volgende symptomen kunnen dan optreden:
  • Het opzwellen van de lymfeklieren in de hals;
  • De zwelling ontstaat meestal onder de kaakrand of langs de spier die in de hals van boven naar beneden loopt;
  • De lymfeklieren in de hals kunnen ook pijn doen en/of warm aanvoelen;
  • De lymfeklieren zijn voelbaar in de hals en/of in de nek of achter een oor.
  • Ze zijn voelbaar aan een kant, of aan beide zijden in de hals;
  • Je kunt slechts één klier voelen, maar soms zijn er meerdere.

Halsklieren hebben de neiging om snel op te zwellen, maar ze nemen ook snel weer in omvang af als de ontsteking achter de rug is. Gezwollen lymfeklieren in de hals komen vooral voor bij kinderen.

Complicaties

Onbehandelde lymfeklierontsteking kan leiden tot de volgende complicaties:
  • abcesvorming;
  • cellulitis (een bacteriële infectie van het onderhuidse bindweefsel);
  • fistels (bij lymfeklierontsteking veroorzaakt door tuberculose);
  • sepsis (een bloedvergiftiging).

Onderzoek van ontstoken lymfeklieren in de hals / Bron: Istock.com/AlexRathsOnderzoek van ontstoken lymfeklieren in de hals / Bron: Istock.com/AlexRaths

Onderzoek en diagnose

Anamnese en lichamelijk onderzoek

De (huis)arts zal een anamnese afnemen en lichamelijk onderzoek uitvoeren, waarbij al snel duidelijk wordt dat het om een ontstoken lymfeklier gaat. Door de klier te bevoelen kan de arts bepalen of er een abces is ontstaan. Eventueel wordt de plek ook nog met een echo bekeken.

Ander onderzoek

De arts voert zo nodig een biopsie uit van het getroffen gebied of knooppunt. Hierbij wordt een stukje weggenomen voor nader onderzoek onder de microscoop. Dit is nodig zodat de arts de oorzaak van de ontsteking achterhaalt. Het plaatsen van vloeistof uit de lymfeklieren in een cultuur (kweek) om te zien wat voor soort bacteriën groeien, wordt soms ook gedaan. Een bloedonderzoek kan zinvol zijn om de verspreiding van de infectie in de bloedbaan te identificeren.

Paracetamol werkt pijnstillend en koortsverlagend / Bron: Martin SulmanParacetamol werkt pijnstillend en koortsverlagend / Bron: Martin Sulman

Lymfeklierontsteking behandeling

Zolang er zich nog geen abces heeft gevormd, is het mogelijk om bij een bacteriële infectie de aangedane klier te behandelen met een antibioticum. Koorts en de pijn kan tegengegaan worden met een (kinder)paracetamol. Wanneer zich reeds een abces heeft gevormd, zal deze moeten rijpen. Daarna zal het abces met een klein sneetje worden ontlast, waarbij er veel pus vrijkomt.

Ontstoken lymfeklieren voorkomen

De beste manier om lymfadenitis te voorkomen is om een afspraak te maken met de huisarts bij de eerste tekenen van een infectie of je een gevoelige zwelling waarneemt die aanvoelt als een klein knobbeltje net onder je huid. Zorg ervoor dat je eventuele wondjes goed reinigt door een ontsmettingsmiddel te gebruiken. Pas in alle gevallen goede hygiëne toe.

Beloop en prognose

Neem trouw de door de arts voorgeschreven medicijnen in en houd je aan de dosering. Koeling middels kompressen van het getroffen gebied kan helpen om klachten als pijn en zwelling te verlichten. In de meeste gevallen verdwijnt een lymfeklierontsteking snel met de juiste behandeling, maar het soms enige tijd duren voordat de zwelling helemaal weg is. Schakel de huisarts in als de klachten terugkomen of verergeren.

Lees verder

© 2015 - 2024 Tartuffel, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Gezwollen hals: oorzaken zwelling in de hals of halszwellingGezwollen hals: oorzaken zwelling in de hals of halszwellingEen gezwollen hals, een zwelling van de hals of halszwelling kan verschillende oorzaken hebben, variërend van gezwollen…
Bobbeltjes, pukkeltjes, bultjes en ontstekingenEr bestaan allerlei bobbeltjes, pukkeltjes, bultjes en ontstekingen van de huid. Ik behandel in dit artikel een aantal v…
Het lymfatisch systeemHet lymfatisch systeem begint als dunne lymfevaatjes met een gesloten uiteinde. De dunne lymfevaatjes verenigen zich tot…
Kattenkrabziekte: wat valt er over te weten?Kattenkrabziekte: wat valt er over te weten?Kattenkrabziekte is een infectie die kan optreden na de krab of de beet van een (jonge) kat. De meeste mensen merken er…

Ziekte van Kufs: Neurodegeneratieve aandoeningZiekte van Kufs: Neurodegeneratieve aandoeningDe ziekte van Kufs is een zeer zeldzame neurodegeneratieve aandoening die vooral het zenuwstelsel aantast. De belangrijk…
Derde bal: blessure aan het zitvlak bij wielrennersDerde bal: blessure aan het zitvlak bij wielrennersEen pijnlijke blessure waar wielrenners nog weleens mee te kampen hebben is de zogenoemde 'derde bal'. Wat begint met ee…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Image Point Fr/Shutterstock.com
  • Janet Parker (hoofdred.). De atlas van het menselijk lichaam. Librero, 2014.
  • J.A.M. Baar, C.A. Bastiaansen, A.A.F. Jochems: Anatomie & fysiologie. Bohn Stafleu van Loghum, tweede druk, 2007.
  • http://www.merckmanual.nl/mmhenl/sec03/ch037/ch037c.html
  • http://www.mijnkinderarts.nl/ziekten/keel-neus-oorgebied/ontstoken-halslymfklier.htm
  • http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/001301.htm
  • http://www.healthline.com/health/lymphadenitis#Overview1
  • Afbeelding bron 1: En:RescueFF, Wikimedia Commons (Publiek domein)
  • Afbeelding bron 2: Mydegage/Shutterstock.com
  • Afbeelding bron 3: Artemida-psy/Shutterstock.com
  • Afbeelding bron 4: Istock.com/AlexRaths
  • Afbeelding bron 5: Martin Sulman
Tartuffel (2.972 artikelen)
Laatste update: 24-05-2023
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 12
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.