Vlekken van Bitot: Witte, schuimende vlekjes in het oog
In 1863 beschreef de Franse oogarts Dr. P. Bitot de vlekken van Bitot. De vlekken van Bitot bevinden zich meestal aan de nasale en temporale kant van het oogbindvlies. Meestal is dit een vroeg teken van een vitamine A-tekort, maar het komt ook voor bij patiënten met ondervoeding en zelfs met een vitamine B-tekort. Deze witte/grijze vlekken bevinden zich aan de binnenkant van het oog. Deze kleine vlekken bestaan uit eiwit en keratine. Ernstige visuele problemen en zelfs de dood zijn mogelijk indien de patiënt geen snelle behandeling krijgt voor de onderliggende oorzaak.
Epidemiologie vlekken van Bitot
De aandoening presenteert zich in 70% van de gevallen in ontwikkelingslanden omdat de voeding hier minder aanwezig en/of voedzaam is dan in ontwikkelde landen. Meestal treden de vlekken op bij jonge kinderen waarbij de piekleeftijd tussen drie en zes jaar is. Hoewel
een tekort aan vitamine A relatief zeldzaam is in ontwikkelde landen, hebben soms ondervoede patiënten met andere comorbiditeiten een veranderende
stofwisseling en zijn bij deze patiënten eveneens Bitot-vlekken aanwezig.
Oorzaken aandoening
De vlekken van Bitot zijn aanwezig bij patiënten met conjunctivale xerosis, keratomalacie, hoornvliesverzwering en nachtblindheid. De vlekken treden daarnaast secundair op bij gastro-intestinale aandoeningen, alcoholische
levercirrose (
medische term voor "schrompeling van de lever door littekenvorming"),
hepatitis, darmresecties,
cystische fibrose (mucoviscidose) enzovoort. Vitamine A speelt een belangrijke rol bij de goede werking van de ogen, en dan met name voor het zien in het donker.
Symptomen: Witte, schuimende vlekjes in het oog
Wanneer een patiënt onvoldoende vitamine A inneemt, zijn de slijmbekercellen niet in staat om voldoende slijm te produceren waardoor tranen uitdrogen.
Droge ogen (xeroftalmie),
jeukende ogen,
bloeddoorlopen ogen,
nachtblindheid,
oogpijn, een
wazig gezichtsvermogen zijn dan mogelijke symptomen. Verdroogd hoornvlies gaat mogelijk verzachten wat leidt tot hoornvlieszweren. Deze leiden mogelijk tot blindheid. Het eerste symptoom van vitamine A-tekort is meestal nachtblindheid. Op het oogwit ontstaan dan Bitot-vlekken. De oogarts bestudeert deze met zijn spleetlamp. Meestal zijn de Bitot-vlekken aan beide ogen zichtbaar.
De verschillende oogsymptomen van vitamine A-deficiëntie bij kinderen volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), zijn:
- Nachtblindheid (XN)
- Conjunctivale xerosis (X1A) (droogheid van het oogbindvlies)
- Vlekken van Bitot (X1B)
- Hoornvlies xerosis (X2)
- Hoornvlieszweer die minder dan 1/3 van het hoornvlies bedekt (X3a)
- Hoornvlieszweer die ten minste 1/3 van het hoornvlies bedekt, gedefinieerd als keratomalacia (X3B)
- Hoornvlieslittekens (XS)
Diagnose en onderzoeken
De oogarts doet een
uitgebreid oogonderzoek met een spleetlamp via een
oftalmoscopie. Hierbij ziet hij oppervlakkige schuimachtige, driehoekige, witte/grijze plekjes in elk oog. Het schuimende aspect is toe te schrijven aan de kolonisatie door gas producerende bacteriën (zoals bijvoorbeeld
Corynebacterium xerosis). Soms voert hij een
elektroretinografie (ERG) uit bij de patiënt om eventuele andere oogaandoeningen uit te sluiten. De bevestiging van de diagnose gebeurt door een
bloedonderzoek waaruit meestal blijkt dat de patiënt lijdt aan een vitamine A-tekort. Een snelle diagnose is belangrijk. De Bitot-vlekken zijn wel te verwijderen, zodat de oogarts de xeroftalmie ziet, maar de Bitot-vlekken komen snel terug als de patiënt geen effectieve behandeling krijgt.
Behandeling
De vlekken van Bitot zijn een belangrijk klinisch teken. Bij een vroege behandeling zijn complicaties van een vitamine A-tekort en
ondervoeding mogelijk nog omkeerbaar, zoals blindheid en zelfs de dood. De patiënt is meestal geholpen met dosissen vitamine A. De patiënt mag wel geen overdosis krijgen want ook dit leidt mogelijk tot hersenproblemen en de dood. Verder is het voor de patiënt aanbevolen om regelmatig een handjevol rozijnen,
pruimen of
zwarte bessen (
bosbessen) te consumeren die goed zijn voor de ogen en veel vitamine A bevatten. Meestal zijn de Bitot-vlekken verdwenen na één of twee doses vitamine A (200.000 IE). 100.000 IE (internationale eenheid) werkt eveneens, maar 200.000 IE biedt een langere bescherming en is bovendien aanbevolen door de Wereldgezondheidsorganisatie.