REM-slaapgedragsstoornis: slaande bewegingen tijdens slaap

Door heftige hallucinaties, medicatie of ziekten kan men tijdens de slaap schoppende en slaande bewegingen maken. Normaal gebeurt dit niet omdat de hersenstam aangeeft dat de spieren verlamd moeten zijn. In het geval van REM-slaapgedragsstoornis worden de spieren ook tijdens de REM-slaap geactiveerd, waardoor men ongewone bewegingen maakt. Wat houdt deze stoornis in en hoe kan het worden veroorzaakt?

REM-slaapgedragsstoornis

• Slaande bewegingen tijdens nachtrust
• Meerdere gradaties
• Ontregelde signaalafgifte
• Narcolepsie
• Invloed van veel alcohol
• Bijverschijnsel van ziekten en medicatie
• Overlast voor de partner
• Behandeling REM-slaapgedragsstoornis?

Slaande bewegingen tijdens nachtrust

Zowel bij kinderen als volwassen kan de aandoening REM-slaapgedragsstoornis voorkomen. Het komt gemiddeld bij één op de tweehonderd personen voor. Normaal zijn de bewegingsspieren tijdens de slaap verlamd, zodat we bewegingsloos kunnen dromen en onbewust geen schade om ons heen aanrichten. Indien deze standaard verlamming niet of in verminderde mate van toepassing is, dan maken we ongewoon veel bewegingen tijdens de slaap. Het houdt in dat de reacties in een droom in werkelijkheid worden uitgevoerd en dat kan uiteenlopende schoppende of slaande bewegingen veroorzaken.

Meerdere gradaties

De aandoening komt meestal gedurende de tweede nachtrustcyclus voor. Normaal heeft men twee cyclussen van drie tot vier uur, waarbij men eerst in diepe slaap komt en geleidelijk aan weer wakker wordt. In de eerste cyclus zal men dieper slapen en de meeste rust krijgen. In de tweede cyclus betreft het een lichtere REM-slaap, waardoor gedurende die periode meer bewegingen tot uiting kunnen komen. Ondanks dat kan het meerdere keren per nacht voordoen, waarbij het soms in beide cycli voorkomt. Het kan tot uiting komen in bewegende armen of benen, maar ook dat het complete lichaam beweegt of trilt (lit.1,2).

Ontregelde signaalafgifte

De hersenstam geeft normaal signalen af aan het lichaam om bewegingen uit te voeren. Het zorgt ervoor dat we een normaal slaap-waakritme hebben en dat spieren gedurende de nachtrust worden uitgeschakeld. Het kan voorkomen dat de aansturing door de hersenstam ontregeld is. Het leidt ertoe dat de spieren overactief blijven en door onjuiste signaalafgifte in bed blijven bewegen.

Narcolepsie

Slaande bewegingen tijdens de slaap wordt vaak geconstateerd bij mensen met narcolepsie. Men heeft angstaanjagende hallucinaties, waarbij men dingen voelt die er in werkelijkheid niet zijn. De hallucinaties kunnen ook overdag voordoen, waarbij men door dagdromen een vertekend beeld van de werkelijkheid ervaart. Aanvullend kan men bij emoties bewegingsloos zijn en tijdens werkelijke slaap overmatig veel bewegen. Men reageert daarbij heftig op de enge dromen en dat resulteert in overmatige activatie van de spieren (lit.3). Let wel ook het posttraumatisch stress syndroom (PTSS) kan heftige dromen en schrikeffecten veroorzaken.

Invloed van veel alcohol

Drinkt men dagelijks veel, dan heeft het ook bewegende gevolgen. Enerzijds wordt alcohol in acetaldehyde omgezet en dat is een gifstof voor het lichaam. Geleidelijk aan wordt die stof in azijnzuur omgezet, waarna het vervolgens in de citroenzuurcyclus in kooldioxide en zuurstof wordt afgebroken. Drinkt men veel alcohol dan is het acetaldehyde-gehalte hoog. Het kan dan een combinatie met choline aangaan, waardoor acetylcholine wordt verkregen. Het is een spieractiveerder, waardoor men gedurende de slaap veel trilt. De ademhalingsspieren kunnen eveneens ontregeld raken, waardoor slaapapneu kan worden veroorzaakt. In dat geval valt de ademhaling tijdelijk uit en schrikt men telkens wakker. Anderzijds zal een continu hoog azijnzuur-gehalte tot krampen, pijntjes en ontstekingen leiden.

Bijverschijnsel van ziekten en medicatie

Medicatie bij meerdere ziektebeelden kunnen trillende effecten hebben. Denk aan Ritalin bij ADHD of Seroxat bij overspannenheid of depressiviteit. Zeker bij het stoppen met deze medicatie leidt het tot trillingen, omdat men heftige ontwenningsverschijnselen heeft. Ook de overactiviteit van de spieren veroorzaakt door ADHD of Parkinson leidt tot overmatige bewegingen tijdens de nachtrust.

Overlast voor de partner

Omdat er veel schoppende of slaande bewegingen van toepassing kunnen zijn, is het problematisch om bij de partner te slapen. Het kan voorkomen dat men de partner een blauw oog slaat, terwijl men er geen erg in heeft. De overlast kan dus groot zijn, ook omdat het lijkt alsof er sprake is van mishandeling.

Behandeling REM-slaapgedragsstoornis?

Wordt de aandoening getriggerd door overmatige alcoholinname dan moet men stoppen met drinken. Teveel alcohol is altijd slecht voor het lichaam en kan uiteenlopende kwalen en ziekten veroorzaken. Heeft men ADHD dan is het de vraag of het echte ADHD is. Veel jongeren worden ermee gediagnosticeerd, terwijl er sprake is van een magnesiumtekort. Voor vele jongeren ligt daar dan ook de oplossing, om zo zware medicatie en complicaties te vermijden. Omdat de gevolgen van Parkinson meestal met het ouder worden verergeren, zal men medicatie moeten blijven innemen. In het geval van een depressiviteit zal men geleidelijk aan met de antidepressiva moeten minderen. In de overige gevallen is er geen methode van behandeling en dienen de complicaties te worden verminderd. Denk aan een veilige omgeving, apart van de partner slapen en het minimaliseren van de inname van alcohol en medicatie.

Lees verder

• Hoe kunnen slaapproblemen van het kind worden verholpen?
• Slaapproblemen door orexine onbalans
• Slaaphypnose: luisteren naar een app om beter te slapen