Triple A-syndroom: Afwijkingen hersenen, ogen, slokdarm

Het Triple A-syndroom is een zeer zeldzame erfelijke aandoening die gekenmerkt is door bijnierinsufficiëntie, achalasie (een slokdarmafwijking), alacrima (een oogafwijking) en andere neurologische symptomen. Dit is een mogelijk ernstige aandoening waarvoor wel wat behandelingsmethoden beschikbaar zijn. Het syndroom werd voor het eerst beschreven door Allgrove en collega’s in 1978.

• Synoniemen Triple A-syndroom
• Epidemiologie aandoening
• Oorzaken en erfelijkheid neurologische aandoening
• Symptomen: Afwijkingen hersenen (bijnierinsufficiëntie), ogen (alacrima) en slokdarm (achalasie)
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose

Synoniemen Triple A-syndroom

Het Triple A-syndroom is eveneens gekend onder deze synoniemen:

• 2A syndroom
• 3A syndroom
• 4A syndroom
• AAA
• AAA syndroom
• AAA-syndroom
• Achalasie-Addison syndroom
• Achalasie-addisonianisme-alacrima syndroom
• Achalasie-alacrima syndroom
• ACTH-resistente bijnierinsufficiëntie, achalasie en alacrima
• Addison-achalasia syndroom
• Alacrima-achalasie-addisonianisme
• Alacrima-achalasie-bijnierinsufficiëntie neurologische aandoening
• Allgrove-syndroom
• Bijnierinsufficiëntie-achalasia-alacrima
• Dubbel A-syndroom
• Glucocorticoïden deficiëntie en achalasie
• Hypoadrenalism MET achalasia
• Kwartair A-syndroom

Epidemiologie aandoening

De prevalentie bedraagt volgens Orphanet minder dan 1 op 1 miljoen getroffen personen wereldwijd. Orphanet maakt melding van enkele honderden gevallen sinds het syndroom ontdekt werd in 1978. Het is moeilijk om een getal te kleven op het aantal getroffen patiënten, omdat veel patiënten zich presenteren met erg variabele symptomen. Tot slot kent het syndroom geen geografische, raciale of etnische voorkeur.

Oorzaken en erfelijkheid neurologische aandoening

Mutaties (wijzigingen) in het AAAS-gen veroorzaken Het Triple A-syndroom. De overerving van deze aandoening verloopt op autosomaal recessieve wijze. De ouders van een patiënt met een autosomaal recessieve aandoening dragen elk één kopie van het gemuteerde gen, maar vertonen meestal zelf geen symptomen van de aandoening. Bij sommige patiënten ontstaat de aandoening spontaan (de novo). Bijgevolg is er bij deze patiënten geen familiale geschiedenis bekend.

Symptomen: Afwijkingen hersenen (bijnierinsufficiëntie), ogen (alacrima) en slokdarm (achalasie)

Het Triple A-syndroom is een multisystemische aandoening waarbij de patiënt een slokdarmaandoening en een oogafwijking heeft gecombineerd met een heleboel neurologische en andere symptomen. De ernst en uitgebreidheid van de symptomen variëren per patiënt. De ooggerelateerde afwijking treedt op bij de geboorte, de andere aandoeningen pas tijdens de volwassenheid.

Hersenen

Ziekte van Addison
Wanneer een patiënt volwassen is, krijgt hij last van neurologische symptomen. De bijnieren van de patiënt werken niet goed. Deze bijnierinsufficiëntie is bekend als de ziekte van Addison (onvoldoende productie van hormonen door bijnieren). De belangrijkste symptomen van de ziekte van Addison zijn vermoeidheid, verlies van eetlust, gewichtsverlies, epileptische aanvallen, lage bloeddruk, en het verdonkeren van de huid.

Autonoom zenuwstelsel
Het autonome zenuwstelsel is tevens verstoord. Dit zenuwstelsel werkt buiten onze wil om en zorgt voor de instandhouding van levensnoodzakelijke functies zoals de spijsvertering, bloeddruk en lichaamstemperatuur. Abnormaal zweten, moeite met het reguleren van de bloeddruk, en ongelijke pupilgrootte (medische term is "anisocorie") komen voor bij de patiënt.

Andere neurologische afwijkingen
Andere neurologische afwijkingen omvatten een kort gestalte, een vertraagde ontwikkeling, een verstandelijke handicap, spraakproblemen (dysartrie), en een te kleine grootte van het hoofd (microcefalie). Daarnaast heeft de patiënt vaak spierzwakte, osteoporose (verlies van botmassa met risico op botbreuken), bewegingsproblemen, en zenuwafwijkingen in hun ledematen (perifere neuropathie). Veel neurologische symptomen van het triple A-syndroom verergeren na verloop van tijd.

Ogen

De oogziekte die gepaard gaat met het triple A-syndroom heet “alacrima”. Alacrima is zichtbaar bij de geboorte, daar een patiënt weinig of geen tranen produceert tijdens het huilen. Soms ontwikkelt een patiënt optische atrofie, waardoor de oogzenuw afsterft.

Slokdarm

Bij de patiënt treedt achalasie op tijdens de kindertijd of adolescentie. Hierbij is de slokdarm niet in staat om zich te ontspannen. Dit leidt tot (ernstige eetproblemen en een lage bloedsuikerspiegel (hypoglykemie).

Bijkomende symptomen

Bijkomende symptomen omvatten huidafwijkingen (bijvoorbeeld hyperkeratose (verhoorning en verdikking van de huid) op de handpalmen en voetzolen).

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van Het Triple A-syndroom gebeurt op basis van de klinische kenmerken en een bijnierfunctietest. Een MRI-scan of CT-scan zijn nodig bij neurologische afwijkingen. Daarnaast bieden een slokdarmdrukmeting (manometrie) en endoscopie (inwendig kijkonderzoek van de binnenkant van het lichaam) informatie over de slokdarmafwijkingen. De oogarts voert de Schirmer-test uit die het bewijs levert van alacrima. De uiteindelijke diagnose gebeurt aan de hand van een genetisch onderzoek.

Behandeling

Dit syndroom valt niet te genezen maar een ondersteunende behandelingswijze is wel mogelijk. Hierbij werken een neuroloog, gastro-enteroloog en oogarts en eventueel andere zorgverleners nauw samen. Substitutietherapie van glucocorticoïden helpt bij de bijnierinsufficiëntie. Dit volgt de arts nauwgezet op daar een overdosering leidt tot groeistoornissen. Een onderbehandeling leidt dan weer tot een bijniercrisis (Addison-crisis) die mogelijk fataal is. Chirurgie is nodig bij de slokdarmproblemen. Kunsttranen zijn aanbevolen bij de oogproblemen. Een jaarlijks uitgebreid oogonderzoek is verder aanbevolen. De neurologische afwijkingen vereisen een symptomatische behandeling.

Prognose

De morbiditeit en mortaliteit zijn hoog wanneer het syndroom onbehandeld is. Een goede en tijdige behandeling biedt een betere prognose aan patiënten. Zij hebben dan een normale levensverwachting. De levenskwaliteit is vaak wel lager door de multisystemische aard van de aandoening.