Codeïne: werking, toepassing en bijwerkingen

Codeïne (codeïnefosfaat) is een hoestremmend en pijnstillend middel dat wordt ingezet bij pijn, verkoudheid en griep. Codeïne is verwant aan morfine en werkt net als morfine op het centrale zenuwstelsel. De precieze werking is niet bekend, maar men vermoedt dat codeïne bindt aan de opiaatreceptoren, die van belang zijn voor het doorgeven van pijnsignalen uit het lichaam richting het brein. Codeïne heeft verschillende bijwerkingen. Met name obstipatie komt vaak voor bij gebruik van dit middel.

Codeïne

• Werking codeïne
• Geschiedenis en ontdekking van codeïne
• Bijwerkingen codeïne
• Toepassing codeïne
• Dosering codeïne
• Interactie met andere medicijnen of alcohol
• Codeïne in het verkeer
• Codeïne bij kinderen
• Codeïnefosfaat

Werking codeïne

Codeïne is een opiumalkaloïd die wordt voorgeschreven als pijnstiller en hoestremmer. Opiumalkaloïden zijn, in tegenstelling tot de meeste andere pijnstillers in staat om de barrière tussen het bloed en de hersenen te passeren. Hierdoor kunnen ze direct op de hersenen inwerken. Het gevolg hiervan is dat de meeste opiumalkaloïden erg effectief, maar relatief sterk werken. Bijvoorbeeld morfine is een zeer sterke pijnstiller.

In de hersenen werken codeïne, morfine en andere opiaatachtige stoffen in op de opiaatreceptoren. Dit is een familie van vier verschillende receptoren (ontvangers) die door de hersenen verspreid liggen. Ze spelen onder andere een rol bij het doorgeven van pijn uit het lichaam naar de hersenen zodat men zich van deze pijn bewust kan worden. Door aan de opiaatreceptoren te binden wordt doorgave van het pijnsignaal gestopt en ervaart men geen pijn. Naast medicijnen als codeïne binden er ook lichaamseigen stoffen aan deze opiaatreceptoren die het lichaam gebruikt om op een natuurlijke manier minder pijn te ervaren. Dit zijn stoffen zoals endorfine, dynorfine en endomorfine. Codeïne zorgt dus door binding aan de opiaatreceptoren voor een hogere pijntolerantie en het onderdrukken van ongemak, hoewel de pijn nog wel gevoeld kan worden. Codeïne wordt vaak gecombineerd met paracetamol of aspirine voor een effectievere pijnstilling.

Naast pijnstilling zorgt codeïne ook voor een verminderde alertheid en onderdrukt het de ademprikkel. Onderdrukken van de ademprikkel kan bij een te hoge dosis leiden tot een ademstilstand, maar in lagere dosis zorgt het voor onderdrukking van de hoestprikkel.

Geschiedenis en ontdekking van codeïne

Al in 1704 wordt er in Engeland opium afkomstig van de papaverbloem gebruikt. In die tijd werd het vooral verkocht als elixer, zoals bijvoorbeeld Peragoric, een tinctuur van opium of als laudanum. Deze tinctuur werd vooral als pijnstiller voorgeschreven. In 1804 ontdekte een Duitse apotheker Friedrich Sertürner hoe morfine uit opiumtinctuur geïsoleerd kan worden. Dit was de eerste stap naar de ontdekking van codeïne door Pierre Robiquet, een Frans chemicus. De name codeïne verwijst naar het Griekse woord dat zoiets betekent als "kop van de papaverplant".

Chemici en artsen waren destijds erg enthousiast over de medicinale toepassingen van opium en afgeleide medicijnen die tegenwoordig nog steeds gebruikt worden. Codeïne is van deze middelen het veiligst en minst verslavend van alle opioïde medicijnen. Qua werking heeft codeïne slechts 10% van de sterkte van morfine. Dit is ook de reden dat codeïne de meest voorgeschreven analgeticum is van alle opioïden.

Bijwerkingen codeïne

Codeïne heeft relatief weinig bijwerkingen in vergelijking met andere opiaten, maar heeft in lichte mate een verslavende werking. Mentale of fysieke afhankelijkheid van dit medicijn kan voorkomen, maar wanneer codeïne wordt gebruikt voor kortdurende pijnbestrijding is dit erg onwaarschijnlijk. Wanneer het gebruik van codeïne gestopt wordt na een langere periode, dan kunnen er ontwenningsverschijnselen optreden. Dit kan voorkomen worden door de dosis codeïne langzaam af te bouwen.

Codeïne heeft verschillende bijwerkingen. De meeste van deze bijwerkingen komen zelden voor. Doordat dit medicijn tot obstipatie kan leiden, mag codeïne niet langer dan twee tot drie dagen achtereen gebruikt worden. Andere mogelijke bijwerkingen van codeïne zijn:

• Angst – bij plotseling stoppen
• Duizeligheid
• Zenuwen
• Kortademigheid
• Sufheid en verwardheid
• Allergische reacties
• Buikpijn
• Huiduitslag gepaard gaande met jeuk

Toepassing codeïne

Codeïne wordt vaak voorgeschreven als hoestdempend middel bij zware hoest. Echter, bij zware hoest is noscapine de eerste keus. Dit in verband met de obstiperende bijwerkingen die codeïne heeft. Ook bij kriebelhoest kan codeïne effectief werkzaam zijn door de hoestprikkel te onderdrukken. Codeïne wordt geleverd in tabletten van 10mg, 30mg en 60mg en in oplossing van 15mg/5ml. Ook is het verkrijgbaar als injectie met doseringen van 15 of 30 mg/ml.

Dosering codeïne

Voor volwassenen is de normale voorgeschreven dosis bij pijn, 15-60 mg, iedere 4 tot 6 uur. De juiste dosering voor het bestrijden van hoest is 10 tot 20 mg iedere 4 tot 6 uur. De maximale dosis die gebruikt mag worden ter bestrijding van hoest is 120 mg per 24h.

Interactie met andere medicijnen of alcohol

Alcohol en andere verdovende middelen zoals alprazolam (Xanax) kunnen de hersenen negatief beïnvloeden en zelfs leiden tot verwarring wanneer ze gecombineerd worden met codeïne. Daarom wordt het zeer sterk afgeraden om codeïne te combineren met alcohol of verdovende middelen.

Codeïne in het verkeer

Codeïne kan het vermogen tot helder nadenken beïnvloeden. Het heeft hierdoor een lichte tot matige invloed op de rijvaardigheid. Het advies luidt daarom bij gebruik tot 20mg één keer per dag: niet autorijden zolang bijwerkingen aanhouden. Bij doseringen hoger dan 20mg daags wordt geadviseerd om de eerste twee weken geen auto te rijden.

Codeïne bij kinderen

Bij kinderen mag codeïne niet worden ingezet als hoestremmend medicijn.

Codeïnefosfaat

Codeïne wordt verkocht als codeïnefosfaat, dit is een chemisch iets aangepaste versie van codeïne. De werking wordt hierdoor niet beïnvloed.

Lees verder

• Diclofenac; werking, toepassing en bijwerkingen
• Paracetamol werking, toepassing en bijwerkingen
• Ibuprofen; werking, toepassing en bijwerkingen
• Simvastatine: werking, toepassing en bijwerkingen
• Top 100 meest gebruikte medicijnen in Nederland