Leigh-syndroom: Neurologische aandoening

Het Leigh-syndroom is een zeldzame ernstige neurologische aandoening die zich kenmerkt door de degeneratie van het centrale zenuwstelsel waarbij de hersenen, het ruggenmerg en de oogzenuw zijn aangetast. De patiënt komt hierbij vroegtijdig te overlijden. Het erfelijke en progressieve syndroom werd voor het eerst beschreven door de Britse neuropsychiater Archibald Denis Leigh in 1951.

• Synoniemen Leigh-syndroom
• Epidemiologie neurologische aandoening
• Oorzaken en erfelijkheid ziekte
• Symptomen en indeling
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose aandoening

Synoniemen Leigh-syndroom

Het Leigh-syndroom (SNE) is eveneens gekend onder deze synoniemen:

• infantiele subacute necrotiserende encefalopathie
• juveniele subacute necrotiserende encefalopathie
• klassieke Leigh-syndroom
• Leigh necrotiserende encefalopathie
• necrotiserende encephalomyelopathy van Leigh's
• subacute necrotiserende encefalomyelopathie
• subacute necrotiserende encefalopathie
• syndroom van Leigh
• ziekte van Leigh

Epidemiologie neurologische aandoening

Exacte cijfers over het Leigh-syndroom zijn niet bekend. De cijfers lopen in de geraadpleegde bronnen uiteen tussen 1 op de 36.000 tot 100.000 pasgeborenen die zijn aangetast. De aandoening komt vaker voor bij bepaalde populaties, bijvoorbeeld in bepaalde gebieden van Canada. Mannen en vrouwen zijn in gelijke aantallen getroffen bij de klassieke vorm. Wanneer het syndroom een X-gebonden recessieve overervingswijze kent, ontwikkelen de symptomen zich in de kindertijd en dan zijn twee keer meer mannen dan vrouwen aangetast. Zeer zelden treden de symptomen pas in de volwassenheid op; dan zijn ook twee keer mannen dan vrouwen getroffen.

Oorzaken en erfelijkheid ziekte

Mutaties in het mitochondriaal DNA of tekortkomingen van een enzym (Pyruvaat dehydrogenase) veroorzaken het Leigh-syndroom. Mutaties in ten minste dertig genen veroorzaken de aandoening.

De overerving van deze aandoening verloopt meestal op autosomaal recessieve wijze. De ouders van een patiënt met een autosomaal recessieve aandoening dragen elk één kopie van het gemuteerde gen, maar vertonen meestal zelf geen symptomen van de aandoening.

Bij een klein aantal patiënten echter is de oorzaak van de aandoening onbekend. Het Leigh-syndroom ontstaat dan spontaan (de novo) waardoor bijgevolg geen familiale geschiedenis bekend is.

Symptomen en indeling

Het Leigh-syndroom is een multisystemische aandoening waarbij de patiënt afwijkingen heeft aan het hart, de ogen en spieren en daarnaast mogelijk vele andere symptomen vertoont. De ernst, uitgebreidheid en het optreden van de symptomen variëren per patiënt. De aandoening is aanwezig bij de geboorte en de meeste symptomen presenteren zich binnen de eerste drie maanden tot het tweede levensjaar. Bij de volwassen vorm presenteren de symptomen zich in de volwassenheid, maar deze vorm is wel heel zeldzaam. De progressie van de symptomen verloopt meestal erg snel.

Hart

Ernstige progressieve ademhalingsproblemen komen vaak voor bij patiënten met het Leigh-syndroom. Hierdoor heeft de patiënt acute respiratoire insufficiëntie. Sommige getroffen patiënten ontwikkelen hypertrofische cardiomyopathie (hartspieraandoening), een verdikking van de hartspier waardoor het hart harder moet werken om het bloed rond te pompen. Bovendien hoopt lactaat zich bij ziekte op in het lichaam, wat zichtbaar is in het bloed, de cerebrospinale vloeistof of de urine van patiënten met het Leigh-syndroom.

Ogen

Nystagmus (medische term voor "wiebelogen"), oftalmoplegie (oogspierverlamming), strabisme (scheelzien), een trage pupilreactie, kleurenblindheid of optische atrofie (degeneratie van de oogzenuw) komen voor patiënten met het Leigh-syndroom. De patiënt heeft hierdoor een visuele handicap. Sporadisch is een patiënt volledig blind.

Spieren

Braken, diarree en moeite met slikken (dysfagie) leiden bij baby’s tot eetproblemen. Hierdoor ontwikkelt de patiënt een groei- en ontwikkelingsachterstand zodat hij trager is met kruipen, zitten, lopen, praten enzovoort. Ernstige spier- en bewegingsproblemen komen tevens vaak voor bij het Leigh-syndroom. De getroffen patiënten hebben een zwakke spierspanning (hypotonie), onwillekeurige spiersamentrekkingen (dystonie), en problemen met de beweging en het evenwicht (ataxie). Bovendien verliezen ze het gevoel en hebben ze zwakte in de ledematen (perifere neuropathie), waardoor bewegen moeilijk verloopt.

Bijkomende symptomen

Bijkomende symptomen omvatten progressieve slechthorendheid, epilepsie, prikkelbaarheid en overtollige bewegingen.

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek

De diagnose van de ziekte van Leigh is meestal moeilijk vanwege de grote variabiliteit van klinische symptomen, alsook door de verschillende genetische verklaringen die de ziekte veroorzaken. De diagnose van het syndroom gebeurt op basis van een grondig lichamelijk onderzoek op basis van de zichtbare symptomen. Een MRI-scan of CT-scan toont necrotiserende letsels in bepaalde hersengebieden. De uiteindelijke diagnose gebeurt aan de hand van een genetisch onderzoek.

Differentiële diagnos

De differentiële diagnoses omvatten:

• de Tay-Sachs ziekte
• de ziekte van Batten (fysieke en neurologische achteruitgang)
• het NARP-syndroom (neuropathie, ataxie en retinitis pigmentosa)
• het Wernicke Korsakov-syndroom (schade aan hersenen met afwijkingen aan ogen, lopen en cognitie)

Behandeling

Dit syndroom valt niet te genezen maar een ondersteunende en symptomatische behandelingswijze via een multidisciplinair team is wel mogelijk. Hierbij werken kinderartsen, cardiologen, neurologen, audiologen, oogartsen en andere zorgverstrekkers samen. De patiënt krijgt thiamine (vitamine B1) of thiaminederivaten. Verder is voeding met weinig koolhydraten aanbevolen.

Prognose aandoening

De prognose voor een patiënt met het Leigh-syndroom is afhankelijk van de ernst van de symptomen. Veelal resulteert de aandoening in een overlijden binnen vijf tot acht jaar, meestal als gevolg van respiratoire insufficiëntie. Een klein aantal patiënten ontwikkelt symptomen op volwassen leeftijd waarbij de symptomen in de meeste gevallen langzamer verergeren. Zijn de patiënten reeds op jonge leeftijd gediagnosticeerd met het syndroom, dan ontwikkelen de symptomen zich erg snel in tegenstelling tot op volwassen leeftijd.