COPD: Longaandoening - Chronisch obstructief longlijden

COPD of chronic obstructive pulmonary disease is een chronische longziekte gekenmerkt door luchtwegontsteking, luchtwegvernauwing en afbraak van longweefsel. Een belangrijke oorzaak van COPD is roken. Maar ook luchtverontreiniging, beroepsgebonden blootstelling aan stof en chemische prikkels, scheikundige en fysische prikkelende stoffen spelen een belangrijke rol. Hoesten, kortademigheid en een slijmproductie zijn de belangrijkste symptomen van de progressieve chronische longaandoening. Het gebruik van medicijnen, het vermijden van uitlokkende factoren en enkele andere behandelingsopties zijn mogelijk bij COPD.

• Verzamelnaam
• Epidemiologie COPD
• Symptomen chronisch obstructief longlijden
• Complicaties
• Diagnose van emfyseem
• Indeling in verschillende stadia van ernst van COPD
• Therapie
• Prognose aandoening

Verzamelnaam

Chronisch obstructief longlijden is een verzamelnaam. Het omvat chronische bronchitis (ontsteking van de luchtpijpvertakkingen) en emfyseem.

Chronische bronchitis

Chronische bronchitis (aanhoudende ontsteking van de luchtpijpvertakkingen) gaat gepaard met hoesten met een vermeerderde slijmproductie. Bijgevolg treedt een niet-reversibele (medische term voor "onomkeerbare") beschadiging van de wand van de luchtwegen op. Dit leidt bovendien tot vernauwing van de kleinere luchtwegen zodat ademhalingsproblemen ontstaan.

Emfyseem

Hierbij vindt een ombouw van het longparenchym plaats door beschadiging van de wanden van de alveoli (longblaasjes). Het gevolg hiervan is het verlies van elasticiteit van de alveolaire wanden, het samensmelten van alveoli tot grotere bullae (met lucht gevulde ruimtes) en het verlies van longdiffusiecapaciteit. De uitwisseling van koolstofdioxide in zuurstof vermindert. Dit veroorzaakt kortademigheid, die geleidelijk verslechtert en waardoor de longen en het hart uiteindelijke schade oplopen.

De oorzaak van het verlies van elasticiteit is beschadiging van elastische vezels van de alveolen door ‘elastase-enzymen’ (Chemische stof die in staat is om eiwitten af te breken door peptidenbindingen door te knippen):

• Alfa-1 antitrypsine, aangemaakt in de lever, verhindert normaal elastase;
• Sigarettenrook verhindert alfa-1 antitrypsine zodat elastase meer inwerkt;
• Sigarettenrook stimuleert bovendien de aanmaak van elastase in de longen;
• Emfyseem treedt mogelijk vroegtijdig op bij een erfelijke metabole aandoening.

Naast schade aan de alveolaire wand treedt beschadiging op van de wand van de bloedvaten in de longcirculatie: dat leidt tot toename van de druk in de kleine circulatie.

Epidemiologie COPD

De prevalentie van COPD is het hoogst in landen waar mensen veel roken. De morbiditeit (ziektecijfer) van COPD neemt toe met de leeftijd en is hoger bij mannen dan bij vrouwen. Het geslachtsverschil voor COPD neemt af als gevolg van het toegenomen rookgedrag bij vrouwen. Vrouwen zijn meer gevoelig voor sigarettenrook dan mannen. COPD is een belangrijk probleem voor de gezondheidzorg, met een groot aantal raadplegingen en ziekenhuisopnamen. COPD vormt de vierde belangrijkste doodsoorzaak in de wereld.

Symptomen chronisch obstructief longlijden

Algemene symptomen omvatten hoesten, kortademigheid en slijmproductie. Daarnaast zijn bijkomende symptomen mogelijk, eveneens afhankelijk van de leeftijd.

Hoesten

Bij COPD produceren de luchtwegen veel slijm (sputum). Hoesten is een natuurlijke reactie van het lichaam om het slijm weg te krijgen. De typische hoest bij beginnende COPD is door veel mensen gekend als “rokershoest”. Ook nachtelijk hoesten komt mogelijk tot uiting.

Kortademigheid

In het begin van de ziekte is dit enkel bij zware lichamelijke inspanningen maar later is de patiënt kortademig van de minste inspanning.

Slijmproductie

Patiënten met COPD produceren veel slijm in hun luchtwegen. Een gezonde luchtweg zorgt voor een spontane verwijdering van de slijmen. Bij COPD lukt dit niet meer zo goed en moet de patiënt vooral hoesten om de slijmen te verwijderen. Meestal zijn de slijmen helder wit of gelig. Gekleurde fluimen of bloed in de fluimen wijst mogelijk op een infectie of andere aandoeningen. Postnasale drip (overmatig veel slijm in de achterkant van de keel) is een ander mogelijk teken van COPD.

Bijkomende symptomen

Andere symptomen omvatten angst en ongerustheid, een piepende ademhaling en vermoeidheid. Vanaf veertigjarige leeftijd hoest de patiënt chronisch en geeft hij kleurloos tot grijzig sputum (slijm) op. Vanaf vijftig tot zestigjarige leeftijd krijgt de patiënt regelmatige opstoten van acute bronchitis tijdens de wintermaanden, gepaard met etterige fluimen, wheezing (piepen geluid bij de uitademing) en toegenomen dyspnoe (kortademigheid). Zestigplussers ontwikkelen emfyseem met klachten van dyspnoe waardoor ze niet meer in staat zijn inspanningen te leveren.

Complicaties

Mogelijk krijgt de patiënt opstoten van bronchopneumonie (ontsteking van luchtpijpvertakkingen en longen) bij chronische bronchitis. Een andere complicatie is pneumothorax door ruptuur van een bulla naar de pleura. Andere complicaties omvatten alveolaire hypoventilatie en respiratoire insufficiëntie bij emfyseem en cor pulmonale (de rechter harthelft is overbelast ten gevolge van longaandoening; de patiënt heeft hierbij symptomen van hartfalen (slecht rondpompen van bloed door het hart).

Diagnose van emfyseem

De diagnose gebeurt aan de hand van een grondig klinisch onderzoek op basis van enkele typische kenmerken. De thorax is vatvormig opgezet, er is weinig thoraxexpansie, en de patiënt heeft een vertraagde piepende expiratie (uitademing) en reutels. Verdere diagnostische onderzoeken omvatte een RX-thorax (radiografisch onderzoek)- en CT-Thorax (CT-scan) en een longfunctieonderzoek (spirometrie).

Bron: Classificatie van de ernst van chronisch obstructief longlijden. (Handboek medische ziekteleer, blz. 297)

Indeling in verschillende stadia van ernst van COPD

COPD is in te delen in een aantal stadia:

• Stadium 0: Verhoogd risico: Hoesten, fluimen 1
• Mild: Gewoonlijk, doch niet noodzakelijk, hoesten en fluimen 1 – 2
• Matig: Dyspnoe bij inspanning 1 – 2 – 3
• Ernstig: Toename van dyspnoe; herhaald acute opstoten; verminderde quality of life 1 – 2 – 3 – 4
• Zeer ernstig: Sterk gelimiteerde levenskwaliteit; levensbedreigende acute opstoten 1 – 2 – 3 – 4 – 5

Therapie

De behandelingsmethoden zijn afhankelijk van het stadium van COPD.

Bron: Classificatie van de ernst van chronisch obstructief longlijden. (Handboek medische ziekteleer, blz. 297)

1. Vermijden van risicofactoren; jaarlijks griepvaccinatie
2. Kortwerkende bronchodilatatoren (luchtwegverwijders), indien nodig
3. Eén of meerdere langwerkende bronchodilatatoren, op continue basis
4. Inhalatiecorticoïden
5. Chronische O2-toediening; eventueel heelkundige maatregelen zoals een longtransplantatie

Bij een plotse verergering van de symptomen is een medicamenteuze behandeling mogelijk. De patiënt neemt antibiotica bij acute infectieuze opstoten. Corticosteroïden krijgt hij oraal (via de mond) of intraveneus (in een ader). Bij acute respiratoire insufficiëntie krijgt de patiënt voorzichtig O2 toegediend onder geleide van bloedgaswaarden. Eventueel is kunstmatige beademing nodig bij uitgesproken dyspnoe, tachypnoe (snelle ademhaling), somnolentie (slaperigheid), cardiovasculaire verwikkelingen,... Cor pulmonale behandelt de arts door geneesmiddelen en diuretica (plasmiddelen) toe te dienen. Een zoutarm dieet helpt eveneens.

Prognose aandoening

In tegenstelling tot astma, waarbij eveneens sprake is van luchtwegenvernauwing en ontsteking, is COPD een ziekte die steeds verder evolueert. Het is groot en deels onomkeerbaar en daarom ongeneeslijk.

Lees verder

• Bronchitis: Ontsteking van de luchtpijpvertakkingen
• Emfyseem: Longaandoening met kortademigheid en hoesten
• Longgezondheid: Tips voor gezonde longen & goede longfunctie
• Restrictieve longziekte: Chronische longaandoening met hoest
• Obstructieve longziekte: Chronische longaandoening met hoest