Atelectase: Instorting long door ineenkrimping longblaasjes

Atelectase is een volledige of gedeeltelijke instorting van een long of kwab van een long die ontstaat wanneer de kleine longblaasjes (alveoli) in de longen ineenkrimpen. Gasuitwisseling is bijgevolg niet meer mogelijk door deze alveoli. De patiënt kent vooral ademhalingsproblemen door atelectase. Deze complicatie is mogelijk na een operatie of ziekenhuisverblijf, maar ook andere oorzaken leiden tot de longaandoening. Voor deze longziekte zijn diverse behandelingsmethoden beschikbaar. De prognose is erg variabel en eveneens afhankelijk van de leeftijd van de patiënt, de grootte van de atelectase en de eventueel onderliggende aandoening.

• Synoniemen atelectase
• Epidemiologie longaandoening
• Oorzaken: Ineenkrimping longblaasjes (alveoli) in de longen
• Symptomen: Kortademig, snelle en oppervlakkige ademhaling
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling: Luchtwegen weer vrij maken
• Prognose ziekte
• Complicaties van instorting long
• Preventie aandoening

Synoniemen atelectase

Atelectase is eveneens gekend onder deze synoniemen:

• atelectasis
• gecollabeerde long
• gedeeltelijke longcollaps
• klaplong
• longatelectase

Epidemiologie longaandoening

De prevalentie van deze longaandoening is niet goed gedocumenteerd. Wel is deze zeer gebruikelijk na een ziekenhuisverblijf of operatie. Atelectase heeft voorts geen seksuele of raciale voorliefde. De gemiddelde leeftijd waarop atelectase optreedt, is zestig jaar.

Oorzaken: Ineenkrimping longblaasjes (alveoli) in de longen

Atelectase is gebruikelijk na een operatie. Anesthesie wijzigt namelijk het regelmatige ademhalingspatroon en de absorptie van gassen en druk, waardoor longblaasjes in de longen ineenstorten. Ook een ziekenhuisverblijf leidt soms tot atelectase doordat de patiënt langdurig in dezelfde positie ligt met weinig veranderingen.

Atelectase kent obstructieve en niet-obstructieve oorzaken.

Obstructieve oorzaak

Obstructieve atelectase is mogelijk het gevolg van geblokkeerde luchtwegen aan zowel de bronchiën (luchtpijpvertakkingen) als bronchioli (medische term voor "kleinste, fijnste luchtpijpvertakkingen"). Enkele voorbeelden van obstructieve oorzaken van atelectase zijn het inslikken van een vreemd lichaam (vooral door kinderen), bloedstolsels, slijmproppen, een tumor in de grote luchtwegen en chronische infecties. Schimmelinfecties, tuberculose enzovoort leiden tot littekens en vernauwen grote luchtwegen.

Niet-obstructieve oorzaak

Druk van buiten de long leidt tot niet-obstructieve atelectase. Enkele voorbeelden zijn littekens van longweefsel (een verwonding, een operatie of een longaandoening zoals bronchiëctasieën (verwijde en geïrriteerde luchtwegen), astma, COPD (chronisch obstructief longlijden), mucoviscidose (taaislijmziekte), een longontsteking (pneumonie: ontsteking onderste luchtwegen), pleura-effusie (een ophoping van vocht tussen de weefsels (pleura) van de longen en de binnenkant van de borstwand), een pneumothorax (lucht lekt in de ruimte tussen de longen en de borstwand), een tumor en verwondingen (door een borstkastrauma door een valpartij of auto-ongeluk)

Symptomen: Kortademig, snelle en oppervlakkige ademhaling

De hoeveelheid longweefsel die door atelectase is aangetast, is variabel en afhankelijk van de oorzaak. Door atelectase is de patiënt niet goed in staat om te ademen (ademhalingsproblemen). Hij is namelijk kortademig (kortademigheid) en de ademhaling is snel en oppervlakkig (tachypneu). De patiënt moet eveneens hoesten en hij heeft pijn op de borst. Een lager zuurstofgehalte (hypoxemie) is eveneens mogelijk, vooral als de patiënt al lijdt aan een longziekte. Met een pulsoximetrie spoort de arts dit verlaagd zuurstofgehalte op. Kinderen presenteren zich bovendien met symptomen van angst en onrust.

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek

Reutels zijn te horen wanneer de arts de ademgeluiden beluistert met zijn stethoscoop (auscultatie). Mogelijke diagnostische onderzoeken omvatten een bronchoscopie (inwendig kijkonderzoek van de luchtwegen), een CT-scan van de borstkas en een RX-foto van de borstkas (thoraxfoto). Tot slot is een pulsoximetrie mogelijk; dit is een klein apparaatje dat de arts aan de vinger van de patiënt bevestigt. Het toestelletje meet de zuurstofverzadiging in het bloed.

Differentiële diagnose

De differentiële diagnoses omvatten heel wat mogelijke aandoeningen:

• ademhalingsfalen (ernstige ziekte met langzame ademhaling)
• asbestose (stoflongen door asbestvezels)
• ascites (ophoping van vocht in de buikholte)
• aspiratiepneumonie en longontsteking
• idiopathische longfibrose (littekenvorming in de longen met onbekende oorzaak)
• kleincellige longkanker en niet-kleincellige longkanker (longcarcinoom, bronchuscarcinoom)
• longabces
• longembolie (afsluiting van slagader in longen)
• longontsteking (virale, bacteriële en fungale, fungale = veroorzaakt door een schimmel)
• middenrifverlamming
• overgevoeligheidspneumonitis
• pneumokokkeninfecties
• pneumothorax (klaplong)
• stomp borstkastrauma

Behandeling: Luchtwegen weer vrij maken

Dankzij een adequate behandeling is het ingeklapte longweefsel meestal in staat om zich opnieuw uit te zetten. De behandeling is wel afhankelijk van de oorzaak, de leeftijd van de patiënt en de uitgebreidheid van de atelectase.

De arts verwijdert mogelijk vocht dat drukt op de longen, zodat de longen weer in staat zijn uit te zetten. Een klap (percussie) op de borst helpt om het slijm (sputum) los te kloppen in de luchtwegen. Verder zijn diepe ademhalingsoefeningen mogelijk (met de hulp van prikkelende spirometrietoestellen). De arts voert bovendien mogelijk een bronchoscopie uit om een blokkering in de luchtwegen te verwijderen of verminderen. De patiënt legt zich best met het hoofd lager dan de borst (posturale drainage). Het slijm valt hierdoor gemakkelijker af te voeren. Een andere positie helpt mogelijk ook: Indien de patiënt gaat liggen op de gezonde kant, zet de ingeklapte long terug uit. Voorts zijn aerosolbehandelingen (geïnhaleerde medicijnen) nuttig om de luchtweg te openen. Ook andere apparaten helpen bij het verhogen van de positieve druk in de luchtwegen (positieve expiratoire druk apparaten = PEP-apparaten). Tot slot behandelt de arts een tumor of een andere onderliggende aandoening indien deze aanwezig is.

Prognose ziekte

Atelectase is in een klein longgebied meestal niet levensbedreigend bij volwassenen. De rest van de long zorgt immers voor voldoende zuurstof voor een goede werking van het lichaam. Vooral bij baby’s, kleine kinderen of patiënten met een andere longaandoening, is uitgebreide atelectase veelal levensbedreigend. Een klaplong herstelt zich meestal spontaan als de luchtwegblokkade is verwijderd. Littekens of schade zijn wel mogelijk.

De vooruitzichten zijn verder afhankelijk van de onderliggende aandoening. Patiënten met uitgezaaide kanker hebben bijvoorbeeld wel een slechte prognose, terwijl patiënten met eenvoudige atelectase na een operatie meestal een goede prognose hebben.

Complicaties van instorting long

Een mogelijke complicatie is een longontsteking die zich snel ontwikkelt na atelectase in het getroffen longgedeelte.

Preventie aandoening

De ouders van kinderen leggen kleine voorwerpen best buiten het bereik van de kinderen zodat ze geen vreemde voorwerpen inslikken. Voorts helpt het nemen van een diepe adem na de operatie om atelectase te voorkomen. Ook regelmatig hoesten en van positie veranderen, zijn goede factoren om de longaandoening te voorkomen. Rokers verminderen verder het risico op atelectase na een operatie door te stoppen met roken, idealiter zes tot acht weken voor de operatie.