Kwaadaardige of goedaardige speekselkliertumoren

De speekselklieren bevinden zich rond de mond. Zij produceren speeksel en geven dit speeksel af aan de mondholte. Speeksel bevochtigt voedsel wat helpt bij het kauwen en slikken. In de oorspeekselklieren, de onderkaakspeekseklieren en de ondertongspeekselklieren zijn speekselkliertumoren mogelijk. Deze zijn mogelijk goed- of kwaadaardig, al treden voornamelijk goedaardige, langzaam groeiende tumoren op. De behandeling van een eventueel kwaadaardige tumor bestaat uit chirurgie, chemotherapie en radiotherapie. Bepaalde groepen personen hebben een hoger risico op het krijgen van een speekselkliertumor.

• Kwaadaardige of goedaardige tumoren in de speekselklieren
• Epidemiologie van speekselkliertumoren
• Synoniemen van een speekselkliertumor
• Oorzaken speekselkliertumor en speekselklierkanker
• Symptomen: Zwelling speekselklieren
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van aandoening
• Prognose van een speekselkliertumor
• Complicaties tumor

Kwaadaardige of goedaardige tumoren in de speekselklieren

Drie paar grote speekselklieren monden uit in de mondholte met name de oorspeekselklieren, de onderkaakspeekseklieren en de ondertongspeekselklieren. Op deze plaatsen zijn speekselkliertumoren mogelijk.

Oorspeekselklieren

De oorspeekselklieren (glandulae parotideae, parotisklieren) zijn de grootste speekselklieren. Ze bevinden zich in beide wangen boven de kaak, vlak voor de oren.

Onderkaakspeekselklieren

Twee onderkaakspeekselklieren (glandulae submandibulares, submandibulaire klieren) liggen aan de onderzijde tegen de onderkaak en monden uit via een afvoerbuis achter de middelste snijtanden van de onderkaak.

Ondertongspeekselklieren

Twee ondertongspeekselklieren (glandulae sublinguales, sublinguale klieren) bevinden zich in de mondbodem. Ze monden uit achter de middelste snijtanden en de hoektanden van de onderkaak. Ze monden uit via een aantal verschillende, kleine uitvoergangen aan weerszijden van het tongriempje (frenulum linguae).

Er zijn ook duizenden kleine speekselklieren rond de rest van de mondholte (gehemelte, tong, lippen en wang).

Epidemiologie van speekselkliertumoren

Speekselkliertumoren zijn zeldzaam, vooral bij kinderen. De meest voorkomende vorm van een speekselkliertumor (70%) is een langzaam groeiende goedaardige (benigne) tumor aan de oorspeekselklier (parotis). Cijfers van een speekselkliertumor zijn niet gevonden, daar hierover weinig wetenschappelijke rapporten beschikbaar zijn. Uit een Amerikaans rapport uit 1999 blijkt dat de gemiddelde jaarlijkse incidentie 4,7 per 100.000 voor goedaardige tumoren en 0,9 voor kwaadaardige tumoren bedraagt. De incidentie van zowel goedaardige als kwaadaardige tumoren neemt toe met de leeftijd tot en met leeftijden van 65 tot 74 jaar en daalt vervolgens. Ongeveer 6% van alle hoofd- en halstumoren zijn speekselkliertumoren. Goedaardige gemengde tumoren komen vaker voor bij vrouwelijke patiënten, terwijl Warthin's tumoren en kwaadaardige tumoren vaker voorkomen bij mannelijke patiënten. Verdere informatie met betrekking tot de geografische of raciale voorliefde van een speekselkliertumor zijn niet gevonden in de geraadpleegde bronnen.

Synoniemen van een speekselkliertumor

Een speekselkliertumor is eveneens gekend onder deze synoniemen:

• Neoplasma in de speekselklieren
• Pleiomorf adenoom (meestal goedaardige klierweefselgezwel)
• Salivary gland tumors
• Tumor - speekselkanaal

Oorzaken speekselkliertumor en speekselklierkanker

Oorzaken speekselkliertumor

Zwelling van de speekselklieren is vooral te wijten aan abdominale chirurgie, andere soorten kanker, het syndroom van Sjögren, infecties, levercirrose, sarcoïdose, speekselstenen en speekselklierinfecties. Door de tumor neemt de grootte van de klier geleidelijk aan toe. Sommige tumoren zijn mogelijk kwaadaardig (maligne).

Risicofactoren speekselkliertumor

Mogelijke risicofactoren voor speekselkierkanker zijn een oudere leeftijd, stralingstherapie bij hoofd- en halskanker, tabak, een hiv-infectie en het Epstein-Barr virus (klierkoorts: virale infectie met keelpijn, gezwollen lymfeklieren, vermoeidheid en lichte koorts die vooral bij adolescenten en jongvolwassenen voorkomt). Tevens zijn bepaalde arbeiders die blootgesteld zijn aan asbest en rubber of arbeiders die tewerkgesteld zijn in de mijnbouw of sanitaire sector een hoger risico op speekselklierkanker.

Ontstaan speekselklierkanker

Speekselklierkanker ontstaat wanneer bepaalde cellen in een speekselklier mutaties (wijzigingen) in hun DNA ontwikkelen. De mutaties doen de cellen groeien en deze verdelen zich vervolgens snel. De gemuteerde cellen overleven terwijl andere cellen sterven. De accumulatie (opeenhoping) van cellen vormt een tumor die in de buurt weefsel aantast. Kankercellen verspreiden (metastaseren) zich mogelijk naar gebieden in het lichaam.

Symptomen: Zwelling speekselklieren

De patiënt heeft een gewoonlijk pijnloze of soms juist pijnlijke, vast aanvoelende zwelling in één van de speekselklieren (voor de oren, onder de kin of onderaan de mond). De grootte van de zwelling neemt geleidelijk toe. Hierdoor ontstaat spierzwakte en gevoelloosheid aan de aangetaste kant van het gezicht. In medische termen is dit bekend als “gezichtszenuwverlamming”. Slikproblemen, een tongzwelling (macroglossie) en niet in staat zijn de mond volledig te openen, komen tot slot ook voor.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De diagnose van het syndroom gebeurt aan de hand van een grondig lichamelijk onderzoek op basis van de zichtbare symptomen. De arts onderzoekt vooral het hoofd en de nek. Meestal heeft de patiënt slechts één abnormaal grote speekselklier die al dan niet pijnlijk is.

Diagnostisch onderzoek

Verschillende beeldvormende onderzoeken helpen bij de diagnose van een speekselkliertumor. Zo voert een arts ptyalografie of sialografie (= radiografisch onderzoek) uit. Dit is een beeldvormend onderzoek van de speekselklier. Via dit onderzoek is hij in staat om een tumor te identificeren. Voorts voert hij een echografie, CT-scan of MRI-scan uit. Hierdoor merkt hij een eventuele groei van de tumor op, en hij diagnosticeert hiermee tevens uitzaaiingen (metastasen) naar de lymfeklieren in de hals. Tot slot is een speekselklierbiopsie of een fijne naaldaspiratie nodig. Hiermee bepaalt de arts of de tumor goedaardig of kwaadaardig is.

Differentiële diagnose

De arts verwart een speekselkliertumor vaak met volgende aandoeningen of syndromen:

• adenoïd cystische carcinoom (ACC)
• intraparotide gezichtszenuw schwannoom
• mucoepidermoïde carcinoom
• myoepithelioom
• parotis een non-Hodgkin lymfoom (kanker in lymfocyten van immuunsysteem met vergrote lymfeklieren en algemene symptomen)
• Warthin tumor

Behandeling van aandoening

Een chirurgische behandeling is meestal mogelijk om de aangetaste speekselklier te verwijderen. Als de tumor goedaardig is, heeft de patiënt geen andere behandeling nodig. Radiotherapie (medische term voor "bestralingsbehandeling") of een uitgebreide operatie is vereist als de tumor kwaadaardig is. De patiënt krijgt voorts chemotherapie wanneer de kanker zich reeds buiten de speekselklieren bevindt.

Prognose van een speekselkliertumor

De meeste speekselkliertumoren zijn goedaardig en groeien langzaam. Veelal geneest de patiënt van de speekselkliertumor als de chirurg deze verwijderd heeft. In zeldzame gevallen is de tumor kwaadaardig en dan is een verdere behandeling nodig. Informatie met betrekking tot de mortaliteit is niet gevonden in de geraadpleegde bronnen.

Complicaties tumor

Mogelijke complicaties omvatten kankergezwellen met complicaties, inclusief verspreiding naar andere organen (metastasen). In zeldzame gevallen treedt bij de patiënt schade op aan de gezichtszenuw wanneer de chirurg de tumor verwijdert.

Lees verder

• Speekselklierbiopsie: Weefsel van speekselklier wegnemen
• Speekselklierinfectie: Parotitis en sialoadenitis
• Speekselklierkanker: Kanker in speekselklier met pijn
• Sialografie: Radiografisch onderzoek van de speekselklieren
• Slijmcyste (speekselkliercyste): Cyste in mond of op lippen