Tularemie: Bacteriële infectie door besmette (wilde) dieren

Tularemie is een bacteriële infectie die voorkomt bij o.a. in het wild levende knaagdieren. Wanneer echter een persoon in contact komt met het weefsel van een geïnfecteerd dier, gebeurt er een besmetting van de bacteriën bij mensen. De patiënt blijft dan ook liefst weg van dode dieren, hij draagt best handschoenen bij het villen van wilde dieren en ook insecten werende middelen in combinatie met het dragen van een lange broek zijn aanbevolen. De infectieziekte valt goed te behandelen waardoor de prognose zeer goed is. Het organisme dat tularemie veroorzaakt, de bacterie Francisella tularensis, is vernoemd naar de Amerikaanse bacterioloog Edward Francis die de ziekte ontdekte in 1928.

• Synoniemen tularemie
• Epidemiologie infectieziekte
• Oorzaken: Bacteriële infectie door besmette (wilde) dieren
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties bij patiënten

Synoniemen tularemie

Tularemie is eveneens gekend onder deze synoniemen:

• chrysops koorts
• hazenpest
• hertenkoorts
• konijnenkoorts
• Lemming koorts
• Pahvant Vallei pest
• Yato-byo (Japan)
• ziekte van Ohara

Epidemiologie infectieziekte

De zeldzame ziekte komt het meest voor in Noord-Amerika en delen van Europa en Azië. In Amerika is de ziekte vaker te vinden in Missouri, South Dakota, Oklahoma en Arkansas. De ziekte komt echter overal ter wereld voor, voornamelijk in landelijke gebieden. Mannen zijn verder iets vaker dan vrouwen getroffen. Tot slot zijn jongeren en mensen van middelbare leeftijd iets vaker getroffen dan ouderen omwille van de buitenactiviteiten die mogelijk een risico vormen voor het oplopen van tularemie. De infectie komt tot slot het vaakst voor tijdens warmere zomermaanden en de vroege herfst.

Oorzaken: Bacteriële infectie door besmette (wilde) dieren

De gramnegatieve bacterie Francisella tularensis veroorzaakt tularemie. Konijnen, hazen en knaagdieren zijn bijzonder gevoelig en vaak sterven in grote aantallen tijdens uitbraken. Maar ook vogels, schapen en huisdieren, zoals honden, katten en hamsters zijn mogelijk geïnfecteerd. Bovendien geven teken, bijtende vliegen en muggen (muggenbeten) mogelijk eveneens de besmetting door. Er zijn diverse manieren waarop mensen deze infectieziekte krijgen namelijk door direct (via een huidletsel) contact met een besmet (dood) dier (meestal een konijn, muskusrat, bever of eekhoorn), door een beet van een besmette teek, horzel (paardenvlieg) of mug, door het eten van besmet vlees (zeldzaam) en door het inademen van besmet water. De bacterie die tularemie veroorzaakt, is zeer besmettelijk en dringt het menselijk lichaam binnen via de huid, de ogen, de mond, of de longen.

Symptomen

Drie tot vijf dagen na de besmetting treden de symptomen op, maar bij sommige patiënten duurt het zelfs meerdere weken vooraleer de symptomen zich manifesteren. De ziekte begint meestal plotseling. De symptomen variëren en zijn afhankelijk van de route van de infectie.

Variabele tekenen

Symptomen zijn onder meer:

• buikpijn
• braken
• diarree
• gewichtsverlies
• gewrichtsstijfheid
• gezwollen lymfeklieren en pijnlijke lymfeklieren
• hoofdpijn
• keelpijn
• koorts
• kortademigheid
• mondzweren
• ontstoken amandelen (tonsillitis)
• rillingen
• een rode vlek op de huid wat uitgroeit tot een pijnlijke zweer (ulcus)
• spierpijn
• uitputting
• zweten

Ogen

Wanneer de infectie in het oog begint, treden mogelijk een aantal symptomen op waaronder:

• een gezwollen oog
• een geïrriteerd oog
• een pijnlijk oog
• een rood oog
• een tranend oog
• een zweer aan de binnenkant van het ooglid
• gevoeligheid voor licht (de medische term hiervoor is fotofobie).

Sommige mensen ontwikkelen tevens een longontsteking (= pneumonie: ontsteking onderste luchtwegen) na het inademen van besmet water. Hiervan omvatten de symptomen een droge hoest, ademhalingsproblemen en pijn op de borst. Deze infectie presenteert zich vaker bij patiënten op Martha's Vineyard, waar de bacteriën aanwezig is bij konijnen, wasberen en stinkdieren. Zelden heeft een patiënt een vergrote milt (splenomegalie) en vergrote lever (hepatomegalie).

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek

Wanneer de patiënt vermoedt dat hij mogelijk is blootgesteld aan tularemie, gaat hij best onmiddellijk naar de arts. De arts voert een volledig bloedonderzoek uit. Hij maakt tevens een thoraxfoto (radiologisch onderzoek van de borstkas) van de patiënt. Door de zeldzaamheid van de ziekte is de diagnose wel moeilijk te stellen.

Differentiële diagnose

De arts verwart soms de diagnose van tularemie met volgende aandoeningen of syndromen:

• chlamydiainfecties
• difterie (besmettelijke bacteriële infectie van keel en luchtwegen)
• bacteriële of fungale endocarditis (ontsteking van de binnenkant van het hart)
• een legionella-infectie (veteranenziekte: ernstige longaandoening door bacteriën in water)
• het Epstein-Barr virus (klierkoorts: virale infectie met keelpijn, gezwollen lymfeklieren, vermoeidheid en lichte koorts die vooral bij adolescenten en jongvolwassenen voorkomt)
• malaria
• psittacose
• Q-koorts (bacteriële infectie met milde griepachtige symptomen of ernstige symptomen aan longen en/of lever)
• de ziekte van Lyme (bacteriële infectie door tekenbeet met symptomen aan huid en hart, hersenen, spieren en/of gewrichten)

Behandeling

Hoewel tularemie potentieel levensbedreigend is, zijn de meeste infecties succesvol te behandelen met antibiotica. Deze antibioticakuur kent gemiddeld een tijdsduur van 10 tot 21 dagen, afhankelijk van het stadium van de ziekte en de toegepaste medicijnen.

Prognose

De symptomen houden veelal enkele weken aan. De behandeling slaat bij de meeste patiënten echter goed aan waardoor ze volledig herstellen. Wanneer patiënten geen behandeling krijgen bij tularemie, overlijdt ongeveer vijf tot vijftien procent van de patiënten. Bij behandelde tularemie overlijdt minder dan één tot drie procent van de patiënten.

Complicaties bij patiënten

Tularemie leidt mogelijk tot deze complicaties: een botinfectie (osteomyelitis), een hersenvliesontsteking, endocarditis, pericarditis (ontsteking van vlies rond het hart (hartzakje)), een longontsteking, een longabces, rhabdomyolyse, nierfalen (verminderde of afwezige nierfunctie) met mogelijke hemodialyse, het ophoesten van bloed, appendicitis (ontsteking van het wormvormig aanhangsel van de blindedarm), perisplenitis, het Guillain-Barré syndroom, hepatitis en bloedvergiftiging.