Schurft (scabiës): Besmettelijke huidaandoening door mijt

Scabiës, beter bekend als schurft, is een zeer besmettelijke huidziekte die veroorzaakt is door een mijt, een soort parasiet. De patiënt heeft hierdoor een hevig jeukende huid. Afhankelijk van de leeftijd van de patiënt vertonen de huidgerelateerde problemen zich elders op de huid. Schurft bestaat in twee vormen. De Noorse variant (korstschurft) is ernstiger dan de klassieke vorm van de huidaandoening. Meestal is de diagnose klinisch snel te stellen, al zijn een aantal diagnostische onderzoeken beschikbaar om schurft te bevestigen. Schurft valt uitstekend te behandelen dankzij zelfzorgmaatregelen, eventueel in combinatie met geneesmiddelen en speciale crèmes.

• Synoniemen scabiës
• Epidemiologie huidziekte
• Oorzaken besmettelijke huidaandoening door mijt
• Symptomen en soorten: Jeuk op huid door klassieke of Noorse schurft
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose aandoening
• Complicaties van scabiës

Synoniemen scabiës

Scabiës is eveneens gekend onder deze synoniemen:

• dermatitis scabiosa
• scabies
• schurftmijt

Epidemiologie huidziekte

Schurft is een verwaarloosde tropische ziekte, maar de besmettelijke huidziekte is overal ter wereld te vinden. Jaarlijks zijn ongeveer 300 miljoen patiënten getroffen door schurft. De ziekte komt voor op elke leeftijd en kent geen raciale of seksuele voorkeur. Uitbraken van schurft komen daarnaast vaker voor in dichtbevolkte gebieden zoals in verpleeghuizen, scholen, gevangenissen, slaapzalen, sportteams en kinderdagverblijven. Ook bij oorlogen en natuurrampen komt schurft vaker voor. Tot slot zien artsen schurft vaker in arme gebieden en in (sub)tropische landen waar veel mensen vaak dicht bij elkaar leven in slechte hygiënische omstandigheden.

Oorzaken besmettelijke huidaandoening door mijt

Veroorzaker

De vrouwelijke mijt Sarcoptes scabiei hominis veroorzaakt schurft en is 0,3-0,4 mm lang. De mijt heeft vier paar poten en kruipt met een snelheid van 2,5 cm per minuut. Het wijfje boort zich in de opperste huidlagen gangen. De mijten graven zich vervolgens in in de huid en leggen daar hun eieren. De eitjes komen uit binnen maximaal 21 dagen. De jeukende huiduitslag is een allergische reactie op de mijt. Huisdieren en dieren zijn niet in staat om menselijke schurft te verspreiden.

Overdracht en besmetting

Schurft verspreidt zich door huid-op-huidcontact met een andere patiënt die schurft heeft. Minder vaak gebeurt de verspreiding (overdracht) door het delen van kleding of beddengoed waar de mijt twee tot drie dagen kan leven bij kamertemperatuur. Soms zijn zelfs hele gezinnen getroffen. De patiënt met klassieke schurft heeft tot slot gemiddeld 10 tot 15 levende vrouwelijke schurftmijten op het lichaam. Bij de Noorse variant zijn dat er vaak duizenden tot zelfs miljoenen.

Symptomen en soorten: Jeuk op huid door klassieke of Noorse schurft

Zowel klassieke schurft als Noorse schurft (korstschurft) zijn mogelijk. Klassieke schurft heeft de neiging om bij gezonde patiënten op te treden, terwijl Noorse schurft vaker gezien is bij patiënten met een reeds verzwakt immuunsysteem.

Klassieke schurft

De huid vertoont witte of donkere dunne draadachtige verhogingen (streepjes), die gemiddeld 2 tot 15 mm hoog zijn. De patiënt heeft hierbij huiduitslag (vlekken, pukkels, blaren, knobbels of huidzweren), meestal tussen de vingers, in de flanken, in de oksels en de onderzijde van de polsen. Schurftpatiënten lijden soms ook aan een maculopapulaire uitslag (huiduitslag met vlekken en huidbultjes). Daarbij treedt meestal ’s nachts jeuk op (bijvoorbeeld jeukende voeten, jeukende handen of vaginale jeuk). Ook vertoont de patiënt schaafwonden en zweren op de huid door het krabben. Bij baby’s verspreiden mijten zich meer, waardoor puistjes op de romp of kleine blaasjes op het gezicht, de hoofdhuid, de nek, de handpalmen en de voetzolen te zien zijn. Bij jonge kinderen zijn het hoofd, nek, schouders, de handpalmen en voetzolen aangetast. Bij oudere kinderen en volwassenen treedt de infectie op aan de handen, de polsen, de genitaliën (scrotum bij mannen en tepelhof bij vrouwen) en de buik. Bij geriatrische patiënten is vooral de rug aangetast.

Noorse schurft of korstschurft

Vooral bij patiënten met een verzwakt immuunsysteem (hiv of aids) of patiënten die chemotherapie ondergaan, komt Noorse schurft (korstschurft) voor. Noorse schurft is een ernstige vorm van schurft, die tevens zeer besmettelijk is. Patiënten ontwikkelen hierbij dikke huidkorsten die duizenden tot zelfs miljoenen mijten en eieren bevatten. De patiënt heeft bij dit type schurft niet altijd een jeukende huiduitslag. De huid is echter dik, grijs, schilferig en korstig.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De arts bekijkt de huid van de patiënt en kijkt naar tekenen van schurft. Meestal stelt hij reeds op basis van de klinische symptomen de huidaandoening.

Diagnostisch onderzoek

Een huidschraapsel of huidbiopsie helpen bij het bevestigen van de diagnose.

Differentiële diagnose

De arts verwart scabiës vaak met volgende aandoeningen:

• acropustulosis
• contactdermatitis (huiduitslag met roodheid en jeuk)
• asteatotisch eczeem (huidaandoening met bleekrode barstjes)
• atopische dermatitis (atopisch eczeem: huidziekte met jeuk)
• beten
• dermatitis artefacta (huidletsels door psychische problemen)
• dermatitis herpetiformis (huidziekte na het eten van gluten)
• waterpokken (varicella: meestal milde virale infectie met algemene symptomen en huiduitslag)

Behandeling

Zelfzorg

De patiënt wast vooreerst ondergoed, handdoeken en nachtkleding in heet water van minstens 60°C. Andere objecten ontsmet hij en raakt hij gedurende ten minste 72 uur niet aan. Ook tapijten en gestoffeerde meubels reinigt de patiënt. Diverse lotions zijn vrij op de markt verkrijgbaar om de jeuk te verlichten.

Professionele medische zorg

De arts schrijft een oraal antihistaminicum voor indien de jeuk aanhoudt. De patiënt neemt met andere woorden een geneesmiddel dat de allergische reactie onderdrukt via de mond in. Daarnaast behandelt de arts de hele familie of seksuele partner(s) van geïnfecteerde patiënten, zelfs indien ze geen symptomen vertonen. De arts schrijft mogelijk corticosteroïdcrème voor die de patiënt over het hele lichaam smeert. Af en toe schrijft de arts een speciale pil voor om de jeuk weg te krijgen. Tot slot bestrijden antibiotica de infecties die ontstaan ten gevolge van het vele krabben.

Prognose aandoening

De jeuk houdt gewoonlijk twee weken tot vier weken of langer aan nadat de patiënt met de behandeling begint. De symptomen verergeren namelijk veelal in de eerste week na de behandeling. Bij de meeste patiënten verdwijnt de jeuk na deze periode. Met de juiste diagnose en behandeling is de prognose bij gezonde patiënten met klassieke schurft uitstekend. Af en toe ontwikkelen zich korsten op de huid. Dit is dan mogelijk een teken van een onderliggende aandoening of een verzwakt immuunsysteem, zoals bij HIV. Daarom is Noorse schurft vaak moeilijker te behandelen.

Complicaties van scabiës

Door veel te krabben, ontstaat mogelijk een secundaire bacteriële huidinfectie, zoals impetigo (bacteriële huidinfectie op gezicht en ledematen). Stigmatisering, depressie, slapeloosheid en aanzienlijke financiële kosten zijn mogelijke gevolgen van deze huidziekte.

Lees verder

• Noorse schurft (korstschurft): Dikke korsten op huid
• Veel voorkomende besmettelijke huidaandoeningen