Aspergillose: Schimmelinfectie met longproblemen

Aspergillose is een schimmelinfectie veroorzaakt door een schimmel van het geslacht Aspergillus. De meeste mensen ademen dagelijks schimmelsporen in maar zij vertonen geen symptomen. Patiënten met een verzwakt immuunsysteem of met een longaandoening lopen een hoger risico op het ontwikkelen van gezondheidsproblemen als gevolg van Aspergillus. Door de schimmel in het lichaam vertoont de patiënt een allergische reactie en longproblemen, en ook zijn infecties in andere organen mogelijk. Aspergillose valt in te delen in vijf soorten, met elk eigen symptomen en een gepaste behandeling. De prognose is erg verschillend en tevens afhankelijk van de oorzaak van de schimmelinfectie en de algemene conditie van de patiënt.

• Oorzaken aspergillose: Schimmel Aspergillus
• Soorten en symptomen schimmelziekte: Allergische reactie, longproblemen, infecties
• Allergische aspergillose
• Aspergilloom (schimmelbal)
• Chronische necrotiserende pulmonale aspergillose
• Invasieve pulmonaire aspergillose
• Cutane aspergillose
• Diagnose en onderzoeken van longproblemen
• Behandeling infectieziekte
• Prognose aandoening
• Complicaties van schimmelinfectie

Oorzaken aspergillose: Schimmel Aspergillus

De schimmel Aspergillus die zich zowel binnen als buiten bevindt, veroorzaakt aspergillose bij de mens. 40 van de 180 bekende soorten van de schimmel Aspergillus treffen mogelijk mensen. Aspergillus fumigatus is hiervan de bekendste schimmel. Deze schimmel groeit vaak op dode bladeren, opgeslagen graan, composthopen of andere rottende vegetatie alsook op marihuanabladeren. Hoewel de meeste mensen vaak blootgesteld zijn aan Aspergillus, komen infecties veroorzaakt door de schimmel zelden voor bij mensen met een gezond immuunsysteem. Vooral mensen met een verzwakt immuunsysteem krijgen de infectie door het inademen van Aspergillus-sporen. Enkel op deze manier valt de infectie te verspreiden. Een mens-op-mens of dier-op-mens-besmetting is met andere woorden niet mogelijk.

Soorten en symptomen schimmelziekte: Allergische reactie, longproblemen, infecties

De symptomen van deze aandoening zijn erg variabel en afhankelijk van het type infectie. Een algemeen ziek gevoel, een piepende ademhaling (medische term: stridor), gewichtsverlies, koorts, hoesten en het ophoesten van bloed of een bruinachtig slijm (sputum) afkomstig uit de lagere luchtwegen zijn mogelijke symptomen.

Er zijn vijf verschillende vormen van aspergillose: Allergische aspergillose, een aspergilloom, chronische necrotiserende pulmonale aspergillose, invasieve pulmonaire aspergillose en cutane aspergillose.

Allergische aspergillose

Hierbij ervaart de patiënt een allergische reactie op de schimmel. Bij beide vormen van allergische aspergillose ontstaan geen andere infecties.

Allergische bronchopulmonaire aspergillose
Deze infectie ontwikkelt zich meestal bij patiënten met longproblemen, zoals astma of mucoviscidose. Hoesten, koorts, een piepende ademhaling en kortademigheid zijn de belangrijkste symptomen.

Allergische Aspergillus sinusitis
Tevens is allergische Aspergillus sinusitis mogelijk, waardoor de patiënt een ontsteking in de sinussen heeft met alle symptomen van een sinusinfectie. Hierbij is een loopneus, hoofdpijn, benauwdheid en koorts (in zeldzame gevallen) mogelijk.

Aspergilloom (schimmelbal)

Een aspergilloom (schimmelbal) groeit in de longen of sinussen, maar verspreidt zich meestal niet naar andere delen van het lichaam. De schimmelbal ontwikkelt zich in holten waar reeds een longaandoening of longfibrose (littekenvorming in longen met kortademigheid) zoals tuberculose of een longabces plaatsvindt of plaatsvond. Bloed ophoesten, kortademigheid en hoesten zijn de primaire symptomen van een schimmelbal.

Chronische necrotiserende pulmonale aspergillose

Deze vorm van aspergillose treedt op bij patiënten met een onderliggende aandoening zoals bijvoorbeeld chronisch obstructief longlijden, sarcoïdose (aandoening met symptomen aan ogen, longen, huid en zenuwstelsel) of alcoholisme. De patiënt vertoont zich met een subacute longontsteking (= pneumonie: ontsteking onderste luchtwegen) waarbij koorts, kortademigheid, hoesten, bloed ophoesten, nachtelijk zweten, gewichtsverlies en vermoeidheid de belangrijkste symptomen zijn.

Invasieve pulmonaire aspergillose

Deze infectie waarbij de longontsteking zich verspreidt naar mogelijk andere lichaamsdelen, is ernstig. Deze doet zich meestal voor bij patiënten met een verzwakt immuunsysteem. Enkele voorbeelden daarvan zijn patiënten met kanker, aids, leukemie of andere aandoeningen die het aantal of de functie van witte bloedcellen doen verlagen of het immuunsysteem verzwakken. Hierbij horen ook patiënten die net een orgaantransplantatie of beenmergtransplantatie hebben gehad en patiënten die chemotherapie of andere geneesmiddelen krijgen waardoor het immuunsysteem is verzwakt. Af en toe verspreidt de infectie zich naar andere lichaamsdelen. Koorts, pijn op de borst, hoesten, bloed ophoesten en kortademigheid zijn de primaire symptomen, maar meer symptomen zijn mogelijk wanneer de infectie zich uitbreidt naar andere organen. Deze symptomen zijn afhankelijk van het aangetaste lichaamsdeel en zijn onder meer botpijn, een verhoogde slijmproductie (mogelijk met bloed), oligurie (verminderde urineproductie), hoofdpijn, huidzweren, kortademigheid, pijn op de borst, problemen met het gezichtsvermogen (schimmelinfectie aan de ogen) en rillingen.

Cutane aspergillose

Wanneer de patiënt een huidbeschadiging heeft, komt de infectie het lichaam binnen. Cutane aspergillose treedt tevens op als invasieve aspergillose zich vanuit een andere plaats in het lichaam (zoals de longen) verspreidt naar de huid. Af en toe ontwikkelt een patiënt lymfangitis (ontsteking van lymfevat(en), meestal veroorzaakt door bacteriën) bij de cutane vorm van aspergillose.

Diagnose en onderzoeken van longproblemen

Lichamelijk onderzoek
De arts voert een grondig lichamelijk onderzoek uit bij de patiënt. Hierbij is een anamnese, een grondig vraaggesprek, onontbeerlijk. De arts merkt tevens de zichtbare symptomen op waaronder clubbing bij patiënten met een aspergilloom die aan mucoviscidose lijden. Bloedspuwing en een versnelde ademhaling (tachypneu) komen ook voor.

Diagnostisch onderzoek
Een volledig bloedonderzoek, een sputumcultuur, een weefselbiopsie, een longfunctieonderzoek (spirometrie), een CT-scan en radiografisch onderzoek van de borstkas (thoraxfoto) zijn nodig om de diagnose te bevestigen. Af en toe is een biopsie van een weefselmonster uit de longen (long naaldbiopsie) of sinussen nodig bij de diagnosestelling van invasieve aspergillose. Het beeldvormend onderzoek onthult mogelijk longknobbeltjes.

Differentiële diagnose
De arts verwart aspergillose vaak met volgende lange lijst van aandoeningen of syndromen:

• acuut ademhalingsfalen (ernstige ziekte met langzame ademhaling)
• astma
• bijwerkingen van een hart-longtransplantatie
• een harttransplantatie
• een levertransplantatie of een niertransplantatie
• bronchiëctasieën
• een bacteriële longontsteking, fungale longontsteking of virale longontsteking
• een longabces
• een longembolie (afsluiting van slagader in longen)
• een overgevoeligheidspneumonitis (vorm van een longontsteking)
• eosinofielenpneumonie
• eosinofilie
• granulomatose met polyangiitis (ziekte van Wegener)
• mucormycose (agressieve schimmelinfectie die de sinussen, longen, hersenen en soms ook de ogen treft)
• een mycetoom (onderhuidse schimmelinfectie)
• myocardabces
• neutropenie (verlaagd aantal neutrofielen (soort witte bloedcellen))
• nocardiose
• pulmonaire eosinofilie
• sarcoïdose
• tuberculose
• zygomycose

Behandeling infectieziekte

De soort behandeling is afhankelijk van het type aspergillose. Meestal behandelt de arts deze aandoening met een oraal (via de mond) of intraveneus (in een ader) antischimmelmiddel gedurende meerdere weken. Ook corticosteroïden bewijzen vaak hun nut, vooral bij de allergische vorm van aspergillose.

Prognose aandoening

De prognose van allergische aspergillose is goed al is een terugval mogelijk. Invasieve aspergillose verbetert mogelijk met medicatie, maar lukt dit niet, dan komt de patiënt in de meeste gevallen te overlijden. Morbiditeits- en mortaliteitsgegevens zijn niet gevonden in de geraadpleegde bronnen. De prognose hangt ook af van de mogelijk onderliggende aandoening en de huidige status van het immuunsysteem van de patiënt.

Complicaties van schimmelinfectie

De medicatie zorgt mogelijk voor nierschade en andere vervelende bijwerkingen, zoals koorts en rillingen. Bronchiëctasieën, een invasieve longziekte met massale bloedingen, een permanente luchtwegenverstopping en ademhalingsfalen zijn ook mogelijke complicaties.