Kwashiorkor: Hongeroedeem met opgezette buik

Kwashiorkor: Hongeroedeem met opgezette buik Kwashiorkor is een vorm van ondervoeding die zich vooral voordoet in de derde wereld. Bij deze aandoening neemt de patiënt onvoldoende eiwitten in de voeding op. Hierdoor heeft hij een kenmerkende opgezette en vooruitstekende buik (hongeroedeem), een gebrek aan eetlust, vetdiarree, oedemen, leververgroting, een vertraagde groei en typische huidafwijkingen. Het is hierbij van belang om de patiënt na de diagnose zo snel mogelijk te behandelen met koolhydraten en eiwitten. De voedingsopname bouwt de patiënt hierbij zeer langzaam op. De patiënt herstelt vrij goed van deze aandoening, al zijn blijvende complicaties mogelijk.

Synoniemen kwashiorkor

Kwashiorkor is ook gekend onder deze synoniemen
  • Eiwit ondervoeding
  • Eiwit-calorie ondervoeding
  • Kwaadaardige ondervoeding

Epidemiologie en oorzaken aandoening: Tekort aan eiwitten in voeding

Deze aandoening presenteert zich voornamelijk in zeer arme ontwikkelingslanden, waar patiënten hongersnood lijden, waar beperkte voedselvoorziening is en waar weinig of geen onderwijsmogelijkheden zijn. Patiënten hebben namelijk geen voorlichting gekregen over een gezonde en evenwichtige voeding. Kwashiokor is met name aanwezig in Afrika ten zuiden van de Sahara en in andere ontwikkelingslanden. Verder verschijnt deze vorm van ondervoeding vaak tijdens een droogte of een andere natuurramp, of tijdens politieke onrust. Hierdoor ontstaat een gebrek aan voedsel dat resulteert in ondervoeding, waarbij de patiënt onvoldoende eiwitten opneemt in de voeding. Meestal zijn kinderen aangetast, al is de ziekte bij iedereen mogelijk. Ook heeft de ziekte een voorkeur voor patiënten met een donkere huidskleur. Kwashiorkor komt slechts zelden voor in ontwikkelde landen. Als dit toch voorvalt, dan is hierbij veelal sprake van ernstige verwaarlozing of kindermishandeling.

Symptomen: Hongeroedeem met opgezette en vooruitstekende buik

Mentaal

De patiënt is apathisch (lusteloos, onverschillig). Tevens lijdt hij aan lethargie (slaapzucht). Prikkelbaarheid en vermoeidheid zijn andere symptomen.

Fysiek

Ascites komt voor bij patiënten met Kwashiorkor / Bron: James Heilman, MD, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)Ascites komt voor bij patiënten met Kwashiorkor / Bron: James Heilman, MD, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
Hongeroedeem
Een primair fysiek symptoom van deze ziekte is hongeroedeem, ook gekend als hypoproteïnemisch oedeem (vochtophoping door een tekort van eiwitten). Bij hongeroedeem heeft de patiënt een opgezette, vooruitstekende buik die gevuld is met vocht (medische term = ascites). De patiënt oogt verder uitgehongerd, al zijn naast de buik ook de enkels en voeten gezwollen (oedeem), en vaak ook nog het gezicht (moonface = vollemaansgelaat). Oedeem treedt op omdat vocht uit de bloedvaten lekt.

Andere fysieke symptomen
Volgende andere fysieke symptomen zijn mogelijk bij de patiënt: vetdiarree, geribbelde of gebarsten nagels (nagelafwijkingen), een huiduitslag (dermatitis), meer en ernstige infecties als gevolg van een beschadigd immuunsysteem, oedeem (vochtophoping), onvoldoende gewicht waardoor groeien onmogelijk is, shock (laat stadium), rode, ontstoken plekken op de huid (huidafwijkingen), die verkleuren en/of verschilferen, veranderingen in het textuur of de kleur van het haar (broos, droog en dun haar dat roodachtig geel of wit is) en een verlies van spiermassa.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Wanneer de arts de patiënt onderzoekt, bemerkt hij een vergrote lever (hepatomegalie) en oedeem (zwelling) op. Verder bemerkt hij de typische vooruitstekende en opgezette buik van de patiënt. De arts voert voorts een groeimeting uit en hij berekent het BMI van de patiënt.

Diagnostisch onderzoek

Een volledig bloedonderzoek en urineonderzoek zijn nodig voor het bevestigen van de diagnose. Eventueel is een huidbiopsie vereist.

Differentiële diagnose

Actinische prurigo (huiduitslag door blootstelling aan zon) lijkt op kwashiorkor maar is dit niet.

Behandeling: Vitaminen en mineralen

De arts bekijkt eerst de ernst van de aandoening bij de patiënt en stemt hierop een behandeling af. Wanneer de patiënt bijvoorbeeld in shock verkeert, herstelt hij onmiddellijk het bloedvolume en probeert hij de bloeddruk normaal te krijgen. Kwashiorkor verbetert voorts aanzienlijk wanneer de patiënt meer calorieën en eiwitten (koolhydraten, eenvoudige suikers en vetten) inneemt. Dit geldt echter enkel als de diagnose en behandeling snel gebeurt. Vitaminen en mineralen zijn verder van essentieel belang. Voedsel innemen na een lange tijd van honger geeft soms problemen, omdat de patiënt plots een toevloed van calorieën binnenkrijgt. Daarom is het belangrijk om het eten zo langzaam mogelijk terug op te starten. De arts start eerst met het geven van koolhydraten en daarna met eiwitten. Lactose-intolerantie (symptomen bij het consumeren van melk en zuivelproducten) komt tot slot veel voor bij ondervoede kinderen. Supplementen van het enzym lactase zijn dan nodig zodat de patiënt in staat is om zuivelproducten te consumeren.

Prognose is beter bij snelle behandeling

Een snelle behandeling verbetert over het algemeen de resultaten. Wel blijft een groeiachterstand vaak aanwezig. Wanneer de diagnose en behandeling van kwashiorkor laattijdig gebeurt, verbetert de gezondheid eveneens. Niettemin heeft het kind vaak permanent fysieke en mentale problemen. Een patiënt komt veelal te overlijden aan de aandoening indien de behandeling niet of niet op tijd gebeurt.

Complicaties ondervoeding

Complicaties van kwashiorkor zijn coma, een permanente mentale en fysieke handicap en een schok. Onbehandelde kwashiorkor leidt tot de dood.

Lees verder

© 2016 - 2024 Miske, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Kwashiorkor: gebreksziekteKwashiorkor: gebreksziekteKwashiorkor is de benaming voor een gebreksziekte bij kleuters, die in onze landen vrij weinig voorkomt. Je ziet het voo…
Marasmus: Vorm van ondervoeding, vaak bij kinderenMarasmus: Vorm van ondervoeding, vaak bij kinderenBij ondervoeding ontstaat een gebrek aan voedingsstoffen in het lichaam. Deze aandoening, die meestal het gevolg is van…
Noma: Gangreen met misvormingen aan gezicht door infectieNoma: Gangreen met misvormingen aan gezicht door infectieNoma is een vorm van gangreen. Bij gangreen sterft weefsel af door een chronisch tekort van zuurstof met een zwarte kleu…
Oedeem, vochtophopingOedeem is een overmatige ophoping van vocht. Dit zit in het weefsel tussen de cellen van het lichaam in. Het ontstaat do…

Ziekte van Kawasaki: Ontstoken bloedvaten in de slagadersZiekte van Kawasaki: Ontstoken bloedvaten in de slagadersDe ziekte van Kawasaki is een multisystemische aandoening waarbij de bloedvaten in de slagaders ontstoken zijn. Hierdoor…
Bronchospasme: oorzaken en behandelingBronchospasme: oorzaken en behandelingEen bronchospasme is de medische benaming voor het verkrampen van de spieren rond de luchtpijp. Hierdoor ontstaat ademno…
Bronnen en referenties
  • Coëlho, Medisch Zakwoordenboek, digitale editie, versie 2010, geraadpleegd op 9 mei 2016
  • Kwashiorkor , http://www.nhs.uk/conditions/kwashiorkor/pages/introduction.aspx, geraadpleegd op 9 mei 2016
  • Kwashiorkor, http://www.healthline.com/health/kwashiorkor#hetvoorkomen7, geraadpleegd op 9 mei 2016
  • Kwashiorkor, https://nl.wikipedia.org/wiki/Kwashiorkor, geraadpleegd op 9 mei 2016
  • Kwashiorkor, https://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/001604.htm, geraadpleegd op 9 mei 2016
  • Protein-Energy Malnutrition - Differential Diagnoses, http://emedicine.medscape.com/article/1104623-differential, geraadpleegd op 9 mei 2016
  • Protein-Energy Malnutrition - Overview, http://emedicine.medscape.com/article/1104623-overview#showall, geraadpleegd op 9 mei 2016
  • Afbeelding bron 1: James Heilman, MD, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
Miske (4.039 artikelen)
Laatste update: 01-04-2020
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 8
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.