Stijve handen, polsen en voeten: door reumatoïde artritis

Stijve handen en voeten bij opstaan of in de ochtend is een vervelende klacht die kan duiden op reumatoïde artritis, vaak afgekort als RA. Reumatoïde artritis is een van de meest ernstige reumatische aandoeningen, waarbij gewrichtsontstekingen ontstaan, vooral in de kleine gewrichten van handen, polsen en voeten. Reumatoïde artritis is een ontsteking aan de gewrichten, die pijn en stijfheid veroorzaakt. Dit kan leiden tot stijve handen, polsen en voeten. Omdat reumatoïde artritis de gewrichten aantast, kunnen mensen met deze aandoening moeite hebben met dagelijkse activiteiten, zoals knopen en haken, typen en lopen. Het is belangrijk om te onderzoeken of de stijfheid wordt veroorzaakt door reumatoïde artritis of een andere aandoening. Een arts kan de juiste diagnose stellen en een behandeling inzetten. Medicijnen vormen de kern van de behandeling van RA.

• Wat is reumatoïde artritis?
• Symptomen: pijn en stijve handen, polsen en voeten
• Pijn en stijfheid
• Moeheid en griepachtige klachten
• Knobbeltjes onder de huid
• Wat is de oorzaak?
• Oorzaak nog onduidelijk
• Factoren die leiden tot verergering van de klachten
• Diagnose reumatoïde artritis
• Reumatoloog
• Vroege opsporing van belang
• Hoe kan RA worden behandeld?
• Medicijnen
• Wat kun jezelf doen?
• Warmtepakking

Wat is reumatoïde artritis?

Reumatoïde artritis is een auto-immuunziekte waarbij gewrichtsontstekingen ontstaan, vooral in de kleine gewrichten van handen en voorvoeten. Reumatoïde artritis kan zich evenwel in bijna alle gewrichten voordoen. Je hebt last van pijnlijke, stijve en gezwollen handen, polsen, enkels en/of voeten. Een reumatoloog stelt de diagnose. Behandeling bestaat uit gedoseerd bewegen en oefenen, en medicijnen. NSAID's werken ontstekingsremmend en verminderen pijn en stijfheid. DMARD's (Disease-Modifying Anti Rheumatic Drug) of reumaremmers gaan schade in de gewrichten tegen. Wanneer klassieke reumaremmers onvoldoende soelaas bieden of te veel bijwerkingen geven, kan soms een biologische reumaremmer worden voorgeschreven.

Symptomen: pijn en stijve handen, polsen en voeten

Pijn en stijfheid

Pijn en stijfheid zijn de belangrijkste symptomen van reumatoïde artritis. Deze aandoening wordt gekenmerkt door chronische gewrichtsontstekingen en dit leidt klachten als pijn, stijfheid, gewrichtsvervormingen en afbraak van kraakbeen, het bot in de gewrichten en gewrichtskapsel. Vaak begint de aandoening bij de vingers en tenen. De gewrichtsontstekingen verlopen grillig. Zo zijn er dagen of soms weken dat je er flink last van hebt, wat wordt afgewisseld met een periode dat de klachten minder op de voorgrond staan. De ontstekingen kunnen wisselend in verschillende gewrichten optreden en zelfs op één dag is er al verschil waar te nemen. Zo heb je vaak vooral bij het opstaan of in de ochtend veel meer klachten dan 's middags. Ook nemen de klachten toe na een periode in een bepaalde houding te hebben gezeten of gelegen. Hierdoor kunnen de gewrichten stijf zijn en door bewegen worden ze geleidelijk weer soepel.

Moeheid en griepachtige klachten

Er treden bij reumatoïde artritis niet alleen gewrichtsafwijkingen op, maar de ziekte grijpt op het hele lichaam in. Naast pijn en stijfheid, kun je last krijgen van de volgende klachten:

• moeheid, gebrek aan energie;
• verminderde eetlust en gewichtsverlies; en
• griepachtige symptomen zoals lichte koorts.

Knobbeltjes onder de huid

Er kunnen onderhuidse knobbeltjes ontstaan, vlezige bulten die vaak op je handen, voeten en ellebogen verschijnen. Je kunt ook bloedarmoede krijgen. Daarnaast kunnen stoornissen aan het hart, de bloedvaten, de longen, de zenuwen en de nieren een gevolg van de ziekte zijn. Doordat de ontstekingen de vaatwanden doen verkalken, kunnen er op den duur hart- en vaatziekten ontstaan.

Wat is de oorzaak?

Oorzaak nog onduidelijk

De precieze oorzaak van reumatoïde artritis is anno 2024 niet opgehelderd, maar wel is duidelijk dat het afweersysteem ontregeld is waardoor ontstekingseiwitten vrijkomen die voor gewrichtsontstekingen zorgen. Reumatoïde artritis is geen erfelijke ziekte, maar erfelijke factoren geven wel iets meer kans op het ontwikkelen van deze aandoening. Er zijn een aantal genvariaties ontdekt die een verhoogd risico op reumatoïde artritis geven. Een omgevingsfactor als roken is een belangrijke risicofactor bij het ontstaan van RA.

Factoren die leiden tot verergering van de klachten

Er zijn ook factoren die van invloed kunnen zijn op het beloop van de ziekte. Verslechtering kan uitgelokt worden door een veranderde werking van lever of nieren, veranderingen in de hormoonhuishouding (bijvoorbeeld tijdens de menopauze) en door aanhoudende stress.

Diagnose reumatoïde artritis

Reumatoloog

De diagnose wordt gesteld door een reumatoloog. Dit doet hij vooral op basis van je verhaal en lichamelijk onderzoek. Ter aanvulling kan bloedonderzoek en beeldvormend onderzoek worden verricht. Op een röntgenfoto is bijvoorbeeld te zien of een gewricht beschadigd is.

Vroege opsporing van belang

Het is van belang om de aandoening zo snel mogelijk op te sporen en te behandelen, aangezien het aanvangen van behandeling in het stadium dat de eerste symptomen optreden het meest effectief is. Door tijdige adequate behandeling kan de schade aan de gewrichten beperkt blijven.

Hoe kan RA worden behandeld?

Medicijnen

Medicijnen vormen de kern van de behandeling. Er worden medicijnen voorgeschreven om de ontstekingen af te remmen en de pijnklachten te bestrijden. Het kan hierbij gaan om de volgende medicijnen:

• Eenvoudige pijnstillers, zoals paracetamol;
• Ontstekingsremmende pijnstillers (NSAID's);
• Selectieve COX-2-remmers, afgeleid van de 'oudere' NSAID’s;
• Klassieke reumaremmers (DMARD's), zoals methotrexaat;
• Biologische reumaremmers, welke de afweerreactie tegen eigen lichaamsbestanddelen remmen, bijvoorbeeld de TNF-alfa blokkerende middelen;
• Corticosteroïden, welke kunnen helpen bij een opvlamming van de ziekte (welke bijvoorbeeld wordt ingebracht met een injectie in het ontstoken gewricht).

Wat kun jezelf doen?

Je kunt zelf het volgende doen:

• Neem de voorgeschreven medicijnen volgens voorschrift in;
• Blijf verantwoord bewegen, ook wanneer de ziekte actief is;
• Zo nodig kan een fysiotherapeut je adviseren over de oefeningen die het meest geschikt zijn in jouw situatie;
• Neem op tijd rust en houd je grenzen in de gaten;
• Pijn kun je desgewenst verlichten door drie keer per dag een ijspakking op het gewricht te leggen (waarbij je het ijs uiteraard niet rechtstreeks op de huid legt);
• Een warme douche nemen of een ontspanningsoefening kan soms ook de pijn verlichten;
• Blijf in beweging en verander vaak van houding;
• Ontzie de gewrichten en voorkom langdurige, zware belasting.

Warmtepakking

Het Erasmus MC schrijft dat een warmtepakking ook kan helpen. Deze mag je echter niet langer dan een kwartier op het gewricht leggen en ook niet rechtstreeks op de huid. Daarbij wordt de kanttekening geplaatst dat je een warmtepakking niet moet gebruiken op een acuut, heftig ontstoken gewricht. Dit wakkert namelijk de ontsteking aan, waardoor je klachten verergeren. Raadpleeg bij twijfel een deskundige.

Lees verder

• Reumatoïde artritis (RA): symptomen, oorzaken en behandeling
• Geen kracht in handen: oorzaken van krachtverlies in handen
• Pijn in de handen of pijnlijke hand: oorzaken van handpijn
• Stramme, pijnlijke handen: oorzaken van stijve, stramme hand
• Pijn aan de arm: oorzaken pijnlijke rechterarm of linkerarm