Presbyacusis: Leeftijdsgebonden gehoorverlies bij ouderen

Bij presbyacusis verliest de patiënt geleidelijk de gevoeligheid voor geluidsprikkels naarmate de leeftijd stijgt. De aandoening is langzaam progressief waardoor de patiënt steeds slechter hoort. Deze vorm van slechthorendheid is één van de meest voorkomende aandoeningen van ouderen wereldwijd. Bijna de helft van de 65-plussers ervaart een zekere vorm van gehoorverlies. De aandoening is niet levensbedreigend maar veroorzaakt wel snel een sociaal isolement voor de patiënt. Nochtans zijn enkele hulpmiddelen en aanpassingen beschikbaar zodat het leven met gehoorverlies weer een pak aangenamer is.

• Synoniemen presbyacusis
• Oorzaken: Schade aan kleine haarcellen
• Risicofactoren leeftijdsgebonden gehoorverlies
• Symptomen: Langzaam slechter horen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose slechter horen bij ouderen
• Complicaties door het slechter horen

Synoniemen presbyacusis

Presbyacusis is ook gekend onder deze synoniemen

• leeftijdsgebonden gehoorverlies
• ouderdomshardhorendheid
• ouderdomsslechthorendheid

Oorzaken: Schade aan kleine haarcellen

De oorzaak van leeftijdsgebonden gehoorverlies is niet bekend, al zijn er dus wel risicofactoren. Schade aan de haarcellen leidt ook tot presbyacusis. Haarcellen in het binnenoor voeren een belangrijke functie uit bij het horen. Ze pikken geluidsgolven op en veranderen ze in zenuwsignalen die de hersenen interpreteren als geluid. Patiënten ervaren gehoorverlies wanneer de kleine haarcellen beschadigd zijn of afsterven. Aangezien de haarcellen niet opnieuw gaan groeien, is het gehoorverlies veroorzaakt door haarcelschade blijvend. Bij presbyacusis treden bij het ouder worden veranderingen op in de structuren van het binnenoor. Ook zijn er soms veranderingen in de bloedtoevoer naar het oor.

Risicofactoren leeftijdsgebonden gehoorverlies

Chemotherapie en andere geneesmiddelen voor kanker zijn een verhogende risicofactor voor het ontwikkelen van presbyacusis. Ook patiënten die lijden aan bepaalde medische aandoeningen, zoals diabetes mellitus (suikerziekte) en een slechte bloedsomloop zijn vaker getroffen. Daarnaast treedt leeftijdsgebonden gehoorverlies soms op in bepaalde families. Door herhaalde blootstelling aan harde geluiden (akoestisch trauma) krijgt de patiënt eveneens sneller presbyacusis. Het gebruik van bepaalde medicijnen leidt soms ook tot presbyacusis. Tot slot hebben rokers hebben meer kans op het ontwikkelen van leeftijdsgebonden gehoorverlies dan niet-rokers.

Symptomen: Langzaam slechter horen

De symptomen van presbyacusis ontstaan meestal langzaam. Beide oren zijn hierbij veelal in gelijke mate getroffen. In het begin merkt de patiënt niet dat zijn gehoor geleidelijk aan achteruitgaat. De patiënt hoort bepaalde geluiden overdreven luid. Hij moet daarnaast meer moeite doen om mensen met een hogere stem te begrijpen. Daarom begrijpt hij beter mannenstemmen dan vrouwenstemmen. De gehoorproblemen treden ook op wanneer iemand bepaalde geluiden uitspreekt, zoals “s” of “th”. De patiënt hoort bovendien moeilijk mensen om zich heen. Daarom vraagt hij regelmatig om iets te herhalen omdat hij enkel wat gemompel hoort. In lawaaierige ruimtes of rumoerige situaties is dit nog erger en hoort hij weinig. De patiënt heeft bovendien regelmatig last van tinnitus aurium. Dit is de medische term voor “oorsuizen”. De patiënt is tot slot gefrustreerd omdat hij niet goed kan horen. Enkele voorbeelden van het gehoorverlies veroorzaakt door presbyacusis omvatten de deurbel niet horen, het brandalarm niet horen, de telefoon niet goed horen en niet kunnen beantwoorden, …

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De patiënt bezoekt best een arts met bovengenoemde symptomen want soms zijn deze symptomen van een onderliggende medische aandoening. De patiënt krijgt een volledig lichamelijk onderzoek bij de arts, zodat hij eventuele andere ziektes uitsluit. Via otoscopie, een inwendig kijkonderzoek van het buitenoor, bekijkt hij de oren. Overtollig oorsmeer verstopt soms de gehoorgang wat dan leidt tot gehoorverlies. De arts moet dan de oorprop verwijderen.

Diagnostisch onderzoek

Soms verwijst de arts de patiënt naar een keel-, neus- en oorarts. Hij bepaalt dan via een gespecialiseerd gehooronderzoek de mate van het gehoorverlies.

Differentiële diagnose

Wikidoc heeft op haar website een lijst van differentiële diagnoses gemaakt. Deze zijn vertaald en hier overgenomen.

Binnenoor
Mogelijke aandoeningen van het binnenoor die lijken op leeftijdsgebonden gehoorverlies omvatten: de ziekte van Ménière, een akoestisch neuroom (acusticusneurinoom), een auto-immuunaandoening, een barotrauma (ooraandoening door snelle drukverandering in oor), een meningeoom (tumor op hersen- en ruggenmergsvliezen), een perilymfatische of labyrintische fistel, gehoorverlies secundair aan ototoxische medicatie (medicatie die giftig is voor het gehoor), lawaaidoofheid, multiple sclerose (chronische neurologische auto-immuunaandoening) en virale cochleïtis.

Middenoor
Ook bij het middenoor zijn er aandoeningen die lijken op presbyacusis maar het niet zijn: een perforatie van het trommelvlies (gescheurd trommelvlies), glomus tumoren, granulomateuze aandoeningen, otitis media (een middenoorontsteking) en otosclerose (verharding van de gehoorbeentjes door abnormale botgroei).

Buitenoor
Otitis externa (zwemmersoor: ooraandoening met afscheiding uit oor en oorpijn), exostose, cerumen (oorsmeer), en een plaveiselcelcarcinoom (vorm van huidkanker) zijn tot slot aandoeningen van het buitenoor die mogelijk lijken op leeftijdsgebonden gehoorverlies.

Behandeling

Leeftijdsgebonden gehoorverlies valt niet te genezen. Maar enkele behandelingsmethoden verbeteren de dagelijkse functie en communicatie. Enkele hulpmiddelen en aanpassingen zijn door de patiënt zelf mogelijk, en medische zorg is ook voorhanden.

Zelfzorg

Dankzij hoorapparaten hoort de patiënt weer wat beter. Telefoonversterkers, verlichtingsmelders (deurbel, brandalarm, wekker enzovoort) en andere hulpmiddelen zijn bij hulpmiddelenleveranciers beschikbaar. Ook leert de patiënt mogelijk spraakafzien aan. Hij leert met andere woorden liplezen en visuele aanwijzingen gebruiken voor het verbeteren van de communicatie. Tot slot is gebarentaal mogelijk voor mensen die kampen met ernstig gehoorverlies. Deze hulpmiddelen verbeteren de communicatie van de patiënt aanzienlijk.

Professionele medische zorg

Via een chirurgische ingreep krijgt een patiënt met ernstig gehoorverlies een cochleair implantaat. Het implantaat herstelt het normale gehoor niet, maar de patiënt leert wel opnieuw geluiden te ontdekken en spraak begrijpen. Hij heeft hier wel meerdere trainingen voor nodig.

Prognose slechter horen bij ouderen

Meestal is presbyacusis langzaam progressief. Dit wil zeggen dat de symptomen in de loop van de tijd verergeren. Het gehoorverlies is permanent en leidt soms tot doofheid. De patiënt met gehoorverlies zoekt best tijdig hulp aan de arts en ook aan familie en vrienden om te blijven buitenkomen, want vereenzaming treedt snel op. De patiënt is in ieder geval dankzij de hulpmiddelen in staat om een kwaliteitsvol en actief leven te leiden.

Complicaties door het slechter horen

Door het gehoorverlies van presbyacusis ontstaan regelmatig psychologische problemen. De patiënt heeft het niet altijd makkelijk om buiten te blijven komen en komt daardoor sneller in een sociaal isolement terecht. Leeftijdsgebonden gehoorverlies leidt soms tot doofheid.

Lees verder

• Perceptief en geleidend gehoorverlies: Oorzaken en symptomen
• Gezonde oren: Tips voor bescherming van gehoorvermogen
• Hoortoestellen: Problemen door dragen van hoorapparaat