Agitatie: Rusteloosheid door medische of psychische oorzaken

Bij agitatie is een patiënt extreem opgewonden, wat een zeer onaangename toestand is. Een geagiteerde patiënt is aangewakkerd, gespannen, opgewonden, prikkelbaar of verward. Zowel medische (lichamelijke) als psychische oorzaken leiden tot deze situatie, al komt agitatie vaak op zichzelf voor, bijvoorbeeld door dagelijkse stress op het werk, verdriet, ziekte, groepsdruk, een burn-out, spanning op school enzovoort. Door enkele maatregelen is het voor de geagiteerde patiënt en de omgeving makkelijker om hiermee om te gaan. Ook medische hulp is voorhanden om deze toestand te verbeteren.

• Synoniemen agitatie
• Oorzaken agitatie: Medische en psychische oorzaken
• Symptomen extreme opwinding
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van patiënten met rusteloosheid
• Tips voor geagiteerde patiënten en de omgeving

Synoniemen agitatie

Agitatie is ook gekend onder deze synoniemen

• agitatio
• onrust
• opwinding
• rusteloosheid
• woelen

Oorzaken agitatie: Medische en psychische oorzaken

Agitatie ontstaan vaak spontaan zonder onderliggende aandoening, bijvoorbeeld door een erg veel stress. Maar ook medische en psychische oorzaken leiden tot agitatie.

Medische oorzaken
Vele medische en lichamelijke oorzaken leiden tot agitatie. Deze omvat volgende lijst met aandoeningen of problemen:

• aids
• alcoholvergiftiging of ontwenningsverschijnselen van alcohol (door alcoholmisbruik)
• autisme: Bij kinderen met een autismespectrumstoornis (autisme: problemen met sociale interactie, communicatie en gedrag) lokken felle kleuren of harde geluiden soms agitatie uit.
• bepaalde geneesmiddelen
• bepaalde vormen van een hartaandoening, longaandoening, leveraandoening of nieraandoening
• de menopauze
• de ziekte van Graves (auto-immuunaandoening met overproductie van schildklierhormonen)
• dengue hemorragische koorts (vorm van knokkelkoorts)
• een aftershave-vergiftiging
• een allergische reactie
• een chronische nierziekte
• een delirium (acute verwardheid met wijzigingen in hersenfunctie) tijdens een ziekenhuisopname (vooral bij ouderen)
• een hersentumor
• een hersenvliesontsteking (de medische term hiervoor is “encefalitis”)
• een hypovolemische shock
• een infectie (vooral bij ouderen)
• een laag natriumgehalte in het bloed (hyponatriëmie)
• een overactieve schildklier (hyperthyreoïdie)
• een overdosis van cafeïne
• een trauma (bijvoorbeeld een hoofdwonde of een schedelbreuk)
• het foetaal alcoholsyndroom (het drinken van alcohol tijdens de zwangerschap leidt mogelijk tot ernstige aangeboren afwijkingen bij de baby)
• hondsdolheid (rabiës)
• intoxicatie of ontwenningsverschijnselen van drugs (zoals cocaïne, marihuana, hallucinogenen, PCP of opioïden: krachtige pijnstillers)
• longoedeem (vocht in de longen door linkerhartfalen)
• maligne hypertensie) (zeer hoge bloeddruk met orgaanschade)
• ontwenningsverschijnselen van nicotine
• pre-eclampsie: periode voorafgaand aan de eclamptische aanval (stuipen: oncontroleerbare fysieke bewegingen en veranderingen in het bewustzijn): als een patiënte een hoge bloeddruk heeft, eiwitten in de urine te vinden zijn en de patiënte zwellingen vertoont, zijn dit tekenen van eclampsie of zwangerschapsvergiftiging
• respiratoire acidose
• sepsis (bloedvergiftiging: overdreven reactie van het immuunsysteem op ziektekiemen)
• toevallen
• bij de zwangerschap (eclampsie)
• vergiftiging (bijvoorbeeld koolmonoxidevergiftiging)
• vergiftiging door gif van de Zwarte Weduw spin
• vitamine B6-deficiëntie

Psychische oorzaken

Agitatie gebeurt ook door psychische stoornissen en problemen die gerelateerd zijn aan de hersenen zoals angst, agorafobie (pleinvrees), een aanpassingsstoornis, een bipolaire stoornis (psychische ziekte: stemmingsstoornis met (hypo)manische (hoge) en depressieve (lage) perioden), dementie, depressie (ook na de bevalling = postnatale depressie), het posttraumatische stressstoornis (PTSS: soort angststoornis, waarbij een extreem emotionele reactie plaatsvindt op een enge gebeurtenis), manie (extreme energie veroorzaakt door een bipolaire stoornis of een andere stemmingsstoornis) en schizofrenie (aandoening met o.a. waanideeën en hallucinaties). Bij dementerende ouderen is het zeker een uitdaging om hiermee om te gaan.

Symptomen extreme opwinding

Agitatie ontstaat plotseling of geleidelijk aan. Ook de tijdsduur varieert van een paar minuten, weken tot zelfs maanden. Pijn, stress en koorts vermeerderen de symptomen van agitatie. Agitatie zelf is normaal gezien geen teken van een gezondheidsprobleem. Treden echter bijkomende symptomen op, dan is agitatie mogelijk een symptoom van een onderliggende aandoening. Delirium is bijvoorbeeld een medische noodsituatie waarbij de patiënt acute verwardheid en waanzinnigheid (agitatie) vertoont. Dit is een psychische stoornis als gevolg van een lichamelijke aandoening zoals vergiftiging of onthouding van middelen. De patiënt heeft bij delirium volgende deze symptomen: (visuele) hallucinaties, waandenkbeelden, verminderde aandacht, een onsamenhangende spraak, bewustzijnsstoornissen, angst, chaotisch denken, een gestoorde slaap-waakcyclus, desoriëntatie en geheugenproblemen.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Wanneer agitatie lang duurt, zeer ernstig is, optreedt met andere, onverklaarde klachten eb optreedt met gedachten of handelingen om zichzelf of anderen te kwetsen, is medische hulp nodig. De arts onderzoekt hierbij de patiënt grondig op lichamelijk vlak. Hij meet de vitale functies (hartslag, bloeddruk, temperatuur en ademhaling). De patiënt krijgt tevens een uitgebreid neurologisch onderzoek want de arts probeert te bekijken of de oorzaak lichamelijk of psychisch is. Bij psychische problemen krijgt de patiënt een doorverwijzing naar een psycholoog of psychiater.

Diagnostisch onderzoek
Op basis van de mogelijk aanwezige bijkomende symptomen bij het lichamelijk onderzoek, zijn bijkomende diagnostische onderzoeken vereist. Deze zijn afhankelijk van het soort en de ernst en uitgebreidheid van de symptomen. Een bloedonderzoek, een urineonderzoek, een lumbale punctie (ruggenprik: onderzoek van hersenvocht), en een CT-scan en MRI-scan van het hoofd zijn mogelijke diagnostische onderzoeken.

Behandeling van patiënten met rusteloosheid

Agitatie valt meestal goed te behandelen. Het is belangrijk bij de behandeling om de oorzaak te kennen van agitatie. Agitatie leidt namelijk tot een verhoogd risico op zelfmoord en andere vormen van geweld. Vrouwen in de menopauze en patiënten met een overactieve schildklier nemen gedurende langere tijd medicatie om de agitatie te verminderen. Een hersentumor verwijdert de arts. Chemotherapie is hierbij eveneens een mogelijke behandelingsoptie. De patiënt zelf neemt op voorschrift van de arts geneesmiddelen zoals benzodiazepinen, en in sommige gevallen, antipsychotica. De patiënt met psychische problemen bezoekt tot slot een psycholoog of psychiater.

Tips voor geagiteerde patiënten en de omgeving

Na behandeling van de oorzaak of onderliggende aandoening, zijn enkele tips belangrijk. De begeleider zorgt voor een rustige omgeving. Het klinkt misschien wat vreemd, maar de begeleider mag de geagiteerde patiënt niet fysiek tegenhouden, omdat dit het probleem verergert. De begeleider mag enkel ingrijpen indien de handelingen van de patiënt te ernstig zijn, oncontroleerbaar zijn en de patiënt of de omgeving gevaar oploopt. De patiënt op zijn beurt zorgt voor voldoende slaap, en voor voldoende verlichting tijdens de dag en duisternis ’s nachts. Diepe ademhalingsoefeningen, yoga en medicatie helpen eveneens.