Leeftijdsgebonden cataract: Vertroebeling van de ooglens

Bij leeftijdsgebonden cataract is de ooglens in het oog vertroebeld, waardoor de patiënt minder goed ziet. Zowel de gezichtsscherpte als het kleurenzicht gaan geleidelijk achteruit bij deze pijnloze oogaandoening. In het begin helpen nog enkele aanpassingen en een nieuwe bril, maar later is een operatie nodig om de vertroebelde lens te verwijderen. Wanneer cataract geen behandeling krijgt, leidt dit meestal tot blindheid. Veel risicofactoren resulteren mogelijk in deze oogaandoening bij ouderen.

• Synoniemen leeftijdsgebonden cataract
• Epidemiologie vertroebeling van de ooglens
• Risicofactoren oogaandoening
• Oorzaken vertroebeling van de ooglens
• Symptomen ogen: Achteruitgang gezichtsscherpte en kleurenzicht
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van het oog met een vertroebelde lens
• Prognose leeftijdsgebonden cataract
• Complicaties voor het gezichtsvermogen
• Preventie grijze staar: Ogen beschermen

Synoniemen leeftijdsgebonden cataract

Leeftijdsgebonden cataract is ook gekend onder deze synoniemen

• Cataracta senilis
• Grijze staar bij ouderen
• Leeftijdgerelateerde cataract
• Lensopaciteit bij ouderen
• Ooglenstroebeling bij ouderen
• Seniele cataract

Epidemiologie vertroebeling van de ooglens

Seniele cataract is wereldwijd de belangrijkste oorzaak van slechtziendheid en blindheid. Milde cataract treedt vaak op bij zestigplussers, maar deze milde vertroebeling van de ooglens resulteert meestal niet in problemen met het gezichtsvermogen. Vanaf 75-jarige leeftijd hebben de meeste patiënten wel cataract die het gezichtsvermogen aantast. Verder is de zwarte bevolking vaker getroffen door cataract en ook is hierbij een groter percentage van blindheid aanwezig in vergelijking met blanken. Informatie over de seksuele voorliefde is tegenstrijdig in de medische literatuur.

Risicofactoren oogaandoening

Risicofactoren voor cataract omvatten:

• alcohol
• blootstelling aan straling
• chirurgie voor een ander oogprobleem
• donkere ogen
• een familiale geschiedenis van cataract
• een langdurig gebruik van corticosteroïden (via de mond ingenomen krachtige ontstekingsremmers) of bepaalde andere geneesmiddelen
• een oogletsel (oogtrauma)
• een oogontsteking
• een slechte voeding (vitaminetekort = gebrek aan bepaalde vitaminen)
• suikerziekte (diabetes mellitus)
• uveïtis
• te veel blootstelling aan ultraviolet licht (zonlicht)

Oorzaken vertroebeling van de ooglens

Het is in veel gevallen onbekend wat de precieze oorzaak van cataract is. De lens van het oog is doorgaans helder. Het werkt als de lens van een camera, waarbij licht zich richt naar de achterkant van het oog. De vorm van de lens verandert mogelijk wanneer een patiënt rond de 45 jaar is. Met het verouderen beginnen eiwitten in de lens af te breken, waardoor de lens vertroebelt. Daarom ziet een patiënt van dichtbij of veraf een object wazig (wazig gezichtsvermogen).

Symptomen ogen: Achteruitgang gezichtsscherpte en kleurenzicht

Meestal zijn beide ogen getroffen bij de patiënt, maar zijn de veranderingen in beide ogen wel vergelijkbaar, hoewel het éne oog soms erger is getroffen dan het andere oog. Een kenmerkend symptoom van cataract is dat de oogaandoening pijnloos is en langzaam progressief is. Dit betekent dat het gezichtsvermogen in het aangetaste oog stilaan achteruitgaat.

De patiënt heeft een bewolkt, verward, mistig, of wazig zicht. Hierdoor vermindert de gezichtsscherpte. Hij ziet ook dubbel (dubbelzien, in medische termen gekend als “diplopie”). Hij lijdt tevens aan fotofobie (overgevoelig voor licht). Hij heeft last van halo’s en lichtverblinding rond lichten. Bovendien vindt hij het lastig om ’s nachts of bij weinig licht goed te zien (nachtblindheid). Bij een slecht contrast ziet hij bepaalde vormen of kleurschakeringen niet, en ook de kleurintensiteit vervaagt. Hij ziet objecten gemakkelijk in de gele of bruine kleur. Bovendien heeft de patiënt frequent een nieuwe bril nodig. Staar leidt tot slot tot een verminderd gezichtsvermogen, zelfs bij daglicht (nycteralopie). Af en toe komen wallen onder de ogen voor bij patiënten met cataract.

Diagnose en onderzoeken

Oogheelkundig onderzoek

De oogarts voert een standaard oogonderzoek en een spleetlamponderzoek (oftalmoscopie) uit om cataract te diagnosticeren. Normaal gezien zijn andere oogonderzoeken niet vereist, behalve om andere oorzaken van een slecht gezichtsvermogen uit te sluiten.

Differentiële diagnose

Seniele cataract, de vorm van staar die voorkomt bij ouderen, verwart de oogarts soms met diabetische cataract, infrarood-geïnduceerde cataract, postoperatieve cataract na een vitrectomie (= glasvochtoperatie), een hoornvliestransplantatie of een glaucoomoperatie, radiotherapie geïnduceerde cataract (bijvoorbeeld bij bestraling van een oogtumor, bij bestraling van het gezicht of bij bestraling van een intracraniële tumor), traumatische cataract en uveïtis cataract.

Behandeling van het oog met een vertroebelde lens

Zelfzorg

De patiënt zorgt voor een betere verlichting en draagt een zonnebril. Dit helpt bij beginnende symptomen van cataract. Zodra het gezichtsvermogen verslechtert, zijn aanpassingen in huis nodig om valpartijen te voorkomen.

Professionele medische zorg

De oogarts schrijft in het begin regelmatig een andere bril voor, of hij geeft de patiënt een brilrecept mee voor een bril met vergrotende glazen. Een chirurgische ingreep is nodig om de vertroebelde ooglens te verwijderen wanneer de patiënt ernstige visusproblemen vertoont waarbij hij niet meer in staat is om auto te rijden, te lezen, met een computer te werken of televisie te kijken. Diverse soorten cataractoperaties zijn hierbij mogelijk. Soms heeft de patiënt andere oogproblemen zoals diabetische retinopathie (netvliesaandoening als gevolg van suikerziekte) of uveïtis, waarvoor eerst een staaroperatie nodig is alvorens de arts de verdere behandeling opstart.

Prognose leeftijdsgebonden cataract

Wanneer andere oogaandoeningen zoals maculadegeneratie aanwezig zijn, krijgt de patiënt niet steeds een optimaal zicht na de operatie. Veelal is een oogarts reeds op voorhand in staat om dit risico in te schatten.

Complicaties voor het gezichtsvermogen

Dankzij een vroege diagnose en behandeling voorkomt de patiënt blijvende problemen met het gezichtsvermogen. In zeldzame gevallen leidt cataract tot gevorderde (hypermature) cataract, wat pijnlijk is voor de patiënt. Hierdoor begint deze ooglens te lekken in andere delen van het oog. Deze veroorzaken glaucoom en een ontsteking in het oog.

Preventie grijze staar: Ogen beschermen

Diverse preventieve tips zijn beschikbaar voor het voorkomen van grijze staar. De patiënt stopt best met roken. Daarnaast draagt hij buitenshuis steeds een zonnebril om de ogen te beschermen tegen schadelijke UV-stralen.

Lees verder

• Congenitale cataract (staar): Vertroebeling van de ooglens
• Studie: Oogdruppels met lanosterol bij oogziekte cataract
• Staaroperaties: Kunstlens vervangt vertroebelde lens
• Leeftijdsgebonden cataract: Grijze staar voorkomen
• Leeftijdsgebonden oogziekten: Oogaandoeningen bij ouderen