Kleurenblindheid: Oorzaak, soorten en behandeling

Kleurenblindheid: Oorzaak, soorten en behandeling Bij kleurenblindheid is een patiënt niet in staat om een aantal kleuren op de gebruikelijke wijze te zien. Meestal ziet de patiënt één of meer kleuren niet goed, maar mogelijk ziet hij ook geen enkele kleur. In de meeste gevallen is kleurenblindheid aangeboren en zijn mannen getroffen, maar soms treedt dit ook later op in het leven door een medische aandoening. Door het niet of fout zien van kleuren ontstaan vaak problemen in het dagelijks leven, al is niet iedereen even hard getroffen en is hij soms jarenlang asymptomatisch zonder dat hij het zelf weet. Een behandeling van kleurenblindheid is niet mogelijk, maar dankzij enkele tips, hulpmiddelen en een speciale bril of contactlenzen, valt met een kleurenzienstoornis prima te leven.

Synoniemen kleurenblindheid

Kleurenblindheid is ook gekend onder deze synoniemen
  • afwijkend kleurenzien
  • chromatelopsis
  • chromatodysopsie (verouderde term)
  • daltonisme (deze term is courant gebruikt, maar heeft enkel betrekking op rood-groen-blindheid die wel het vaakst voorkomt)
  • kleurdeficiëntie
  • kleurenzienstoornis
  • kleurenzwakte
  • kleurzienstoornis
  • verminderd kleurenzicht
  • verminderd kleuronderscheidingsvermogen

Risicofactoren niet (goed) zien van kleuren

Wanneer kleurenblindheid in de familie zit, verhoogt dit de kans op het ontwikkelen van kleurenblindheid. Soms heeft de patiënt de oogaandoening niet, maar geeft hij dit wel door aan de kinderen.

Oorzaken: Aangeboren (genetische) of verworven vorm

Bij sommige patiënten treedt een probleem op met de pigmenten in de kegeltjes in het oog. Dit zijn bepaalde zenuwcellen in het oog die informatie naar de hersenen sturen. De kegeltjes zijn verantwoordelijk zijn voor het kleurenzien. Deze bevinden zich in de retina (de medische term voor “netvlies), het lichtgevoelige weefsel aan de achterkant van het oog. Het netvlies heeft drie soorten kegeltjes (groen, rood en blauw). Bij een probleem van één van deze kegelcellen, ontstaat kleurenblindheid.

Aangeboren (genetische) vorm

Een genetische afwijking is meestal de oorzaak van kleurenblindheid. Het afwijkende gen situeert zich op het X-chromosoom. Een man hoeft dus enkel maar het afwijkende gen van de moeder te krijgen om de aandoening te erven. Een vrouw moet zowel het gemuteerde gen van de moeder als van de vader krijgen om kleurenblindheid te ontwikkelen. Daarom komt kleurenblindheid veel vaker voor bij mannen. Ongeveer 1 op de 10 mannen lijdt aan een vorm van kleurenblindheid. Zeer weinig vrouwen zijn kleurenblind. Een genetische aandoening waarbij kleurenblindheid bijvoorbeeld optreedt is het Kallmann-syndroom (afwezige puberteit en reukzin).

Verworven vorm

Af en toe is kleurenblindheid wel verworven. De patiënt heeft dan een andere aandoening waarbij kleurenblindheid optreedt. Dit komt voornamelijk voor bij oudere patiënten die lijden aan diabetische retinopathie, een beroerte (vooral met betrekking tot de occipitale kwab), een oogzenuwontsteking, leeftijdsgebonden maculadegeneratie, netvliesaandoeningen, ooglensaandoeningen en oogzenuwaandoeningen. Het gebruik van het medicijn “Hydroxychloroquine (Plaquenil)” voor de behandeling van reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen) en andere aandoeningen, resulteert mogelijk eveneens in kleurenblindheid.

Soorten en epidemiologie kleurenblindheid

Kleurenblindheid bestaat in drie grote vormen met name monochromasie, dichromasie (dichromatopsie) en anomale trichomasie. Hieronder vallen nog verschillende soorten, afhankelijk van welke kegelcellen getroffen zijn.

Monochromasie

Hierbij mist de patiënt alle drie systemen voor kleurenwaarneming (rood, blauw en groen). Hieronder valt enkel de oogaandoening achromasie, beter bekend als "achromatopsie". Achromatopsie is meteen de meest ernstige vorm van kleurenblindheid. Dit is een uiterst zeldzame aandoening waarbij een patiënt enkel grijstinten ziet. Hier lijdt 0,0003% van de mannen aan.

Dichromasie, dichromatopsie

Dit is een vorm van kleurenblindheid waarbij het oog gevoelig is voor twee kleuren en totaal ongevoelig is voor één kleur. Patiënten met dichromasie missen met andere woorden één van de drie kegelcellen voor kleurperceptie en dan met name de rode (protanopie), de groene (deuteranopie) of de blauwe (tritanopie).

Protanopie
Dit is een vorm van dichromasie waarbij de patiënt de kleur rood niet kan waarnemen (= de eerste kleur). Dit komt voor bij ongeveer 1% van de mannen en bij 0,02% van de vrouwen.

Deuteranopie
Hierbij is de patiënt niet in staat om de groene kleur (= tweede kleur) waar te nemen. Ruim 1% van de mannen is hierdoor getroffen terwijl dit bij vrouwen haast nooit voorkomt.

Tritanopie
Patiënten met tritanopie zien de derde, blauwe kleur niet. Bij vrouwen is deze vorm van kleurenblindheid niet gemeld, bij mannen komt het uiterst zelden voor.

Daltonisme, anerytropsie
Bij het ontbreken van slechts één pigment, ontstaan problemen met het zien van het verschil tussen rood en groen. Dit is de meest voorkomende vorm van kleurenblindheid. Bij de patiënt vallen vooral de blauwe en gele kleur op. Deze vorm van kleurenblindheid is ontdekt door de Engelse natuurkundige J. Dalton die de oogziekte bij zichzelf vastgesteld heeft.

Anomale trichomasie

Bij anomale trichomasie ontstaat kleurenzwakte bij het normale driekleurenzin. Dit wil zeggen dat het netvlies minder gevoelig is voor het onderscheiden van rood, groen en blauw licht.

Protanomalie
Dit is een gestoorde waarneming van de rode kleur (de eerste kleur). Mannen zijn in 1% van de gevallen getroffen, bij vrouwen is dit 0,03%.

Deuteranomalie
Bij deuteranomalie heeft de patiënt een gestoorde waarneming van de groene kleur. Deze vorm van kleurenblindheid treft redelijk veel mannen (4%) terwijl vrouwen amper getroffen zijn.

Tritanomalie
Hierbij treedt een gestoorde waarneming van de blauwe kleur op. Ook deze vorm komt niet voor bij vrouwen en ook maar uiterst zelden bij mannen.

Symptomen: Afwijkingen bij het zien van kleuren, gezichtsvermogen

Kleuren zien

De symptomen variëren in ernst en uitgebreidheid per patiënt. Meestal heeft hij problemen met het zien van kleuren en de helderheid van de kleuren. Daarnaast ziet hij het verschil tussen tinten van dezelfde of soortgelijke kleuren niet. Doordat vele symptomen mild zijn, beseffen veel patiënten niet dat ze kleurenblind zijn. Bij kleurenblinde kinderen merken de ouders bij het tekenen dat ze lijden aan kleurenblindheid. In het dagelijks leven bemerkt de patiënt soms wel wat problemen. Bijpassende kledingstukken vinden, informatie op grafieken onderscheiden, onrijp en rijp fruit onderscheiden, onvoldoende verhit vlees onderscheiden en sportieve truien uit elkaar halen bij een sportevenement zijn mogelijke hindernissen.

Gezichtsvermogen

Voorts heeft kleurenblindheid meestal geen invloed op uw algehele gezichtsscherpte van de patiënt. De gezichtsscherpte is vaak wel aangetast bij achromatopsie, een vorm van kleurenblindheid waarbij de patiënt geen enkele kleur ziet. Af en toe komen wel wiebelogen, ook gekend als “nystagmus” ook voor bij kleurenblindheid. Dit symptoom en mogelijk nog andere oogafwijkingen, komen voor in ernstige gevallen.

Diagnose van de oogziekte en onderzoeken

De oogarts test het kleurenzicht op verschillende manieren. Meestal is dit onderdeel van een standaard oogonderzoek. Tijdens dit oogonderzoek krijgt de patiënt bijzondere foto’s te zien waarbij hij het verschil in kleur moet vertellen of bepaalde cijfers moet vinden in een gekleurde kaart. Als de oogarts een abnormaliteit identificeert, ondergaat de patiënt nog meer gedetailleerde kleurentesten.

Behandeling oogafwijking: Bril, contactlenzen, kleurendetector

Zelfzorg

Enkele tips en hulpmiddelen helpen de patiënt beter omgaan met zijn kleurenblindheid. Hij leert dat het bovenste stoplicht steeds het rode licht is. Daarnaast maakt hij ook in andere situaties meer gebruik van ruimtelijk denken. Bovendien helpt een kleurendetector bijvoorbeeld om kledij te kiezen of het sorteren van de was. Verder is het nuttig dat de omgeving weet dat de patiënt kleurenblind is om vervelende situaties te voorkomen.

Professionele medische zorg

Kleurenblindheid valt niet te genezen of behandelen. Soms helpen speciale contactlenzen of een speciale bril. Patiënten met achromatopsie dragen meestal binnen een donkere bril in normale lichtomstandigheden. Bij verworven kleurenblindheid behandelt de arts het onderliggende probleem. Hierdoor verminderen of verdwijnen de symptomen van kleurenblindheid. Dankzij een behandeling stopt de progressie van kleurenblindheid mogelijk eveneens.

Prognose oogafwijking

Kleurenblindheid is een levenslange aandoening waaraan de meeste patiënten zich aanpassen.

Complicaties oogprobleem

Sommige beroepen zijn moeilijk voor kleurenblinde patiënten zoals elektricien, schilder, en modeontwerper.

Lees verder

© 2016 - 2024 Miske, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Kleurenblindheid (achromatopsie)Kleurenblindheid (achromatopsie)Mensen die kleurenblind zijn, kunnen zich niet voorstellen hoe de kleuren anders waar te nemen zijn. Het komt weinig voo…
Een bril die je van je kleurenblindheid afhelpt?Een bril die je van je kleurenblindheid afhelpt?Als je kleurenblind bent heb je moeite om het onderscheid tussen kleuren te maken. In veel gevallen gaat het om gedeelte…
Kleurenblindheid, kleurindrukKleurenblindheid, kleurindrukKleurenblindheid komt meer bij mannen dan bij vrouwen voor. Dit heeft te maken met een fout die gebonden is aan het X-ch…
Kleurenblindheid is soms levensgevaarlijkKleurenblindheid is soms levensgevaarlijkVaak worden grapjes gemaakt over iemand die kleurenblind is. Hij (want in de meeste gevallen is het een hij) zou kleding…

Convergentie-insufficiëntie: Dichtbij zien gaat moeilijkConvergentie-insufficiëntie: Dichtbij zien gaat moeilijkConvergentie houdt in dat de ogen zich naar de neus richten bij het kijken op korte afstand. Bij convergentie-insufficië…
Hoornvliesletsel: Schade aan cornea in het oogHoornvliesletsel: Schade aan cornea in het oogSchade aan het hoornvlies is wereldwijd het meest voorkomende oogletsel. Het hoornvlies is het glashelder (transparant)…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: 422737, Pixabay
  • Coëlho, Medisch Zakwoordenboek, digitale editie, versie 2010, geraadpleegd op 24 mei 2016
  • Color Blindness, http://www.saintlukeshealthsystem.org/health-library/color-blindness, geraadpleegd op 24 mei 2016
  • Color blindness, https://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/001002.htm, geraadpleegd op 24 mei 2016
  • Types of Color Blindness, http://www.color-blindness.com/2010/03/09/types-of-color-blindness/, geraadpleegd op 24 mei 2016
  • Types of Colour Blindness, http://www.colourblindawareness.org/colour-blindness/types-of-colour-blindness/, geraadpleegd op 24 mei 2016
Miske (4.039 artikelen)
Laatste update: 07-02-2020
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 6
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.