Blefarospasme: Kramp in het ooglid van één of beide ogen
Met het ooglid knipperen is normaal, zeker bij vermoeidheid. Het is echter ongebruikelijk om door herhaaldelijke krampen overmatig te knipperen en één of beide ogen onvrijwillig te sluiten. Dit is in medische termen gekend als "blefarospasme" (kramp in het ooglid, ooglidspasme). Deze ooglidaandoening is mogelijk het gevolg van enkele uitlokkende factoren en diverse medische oorzaken. De symptomen variëren van mild tot zeer ernstig waarbij zelfs functionele blindheid optreedt. Meestal verslechtert de chronische aandoening geleidelijk aan maar een goede behandeling is voorhanden.
Epidemiologie blefarospasmen
De geschatte wereldwijde prevalentie van blefarospasmen bedraagt 5 op 100.000. Vrouwen zijn net iets vaker dan mannen getroffen. De gemiddelde leeftijd bij het begin van blefarospasme is 56 jaar en twee derde van de patiënten is 60 jaar of ouder.
Oorzaken blefarospasme
De precieze oorzaak van blefarospasme is onbekend. Wellicht is de neurologische aandoening te wijten aan een abnormale werking van de basale ganglia die zich aan de basis van de
hersenen bevinden. De basale ganglia spelen een rol bij alle gecoördineerde bewegingen. Wat precies mis gaat, is echter niet geweten. In zeldzame gevallen speelt erfelijkheid een rol.
Uitlokkende factoren
Fel licht,
stress of
vermoeidheid lokken echter overmatig oogknipperen uit. Een heleboel aandoeningen leiden mogelijk tot blefarospasmen. Deze aandoeningen gaan gepaard met infecties, neurodegeneratieve aandoeningen, metabole stoornissen, oogaandoeningen en hersenschade.
- achromatopsie
- aids
- albinisme
- amyloïdose (afzettingen van amyloïde in weefsels en organen met symptomen aan hart, huid, maag en darmen, lever, nieren en hersenen)
- arterioveneuze malformatie (misvorming)
- ataxie telangiectasia
- ataxie van Friedreich
- athetotische hersenverlamming
- atypische autosomaal dominante dystonie (geen DYT1-gen)
- Bell's palsy (plotse aangezichtsverlamming door zenuwschade)
- biopterine deficiëntie
- blefaritis
- centrale pontiene myelinolyse
- cerebrale vasculaire of ischemische schade (beroerte: onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen)
- ceroid lipofuscinosis
- collageen vasculaire aandoening
- conjunctivitis
- dentato-rubral-pallidoluysiene atrofie
- dopa-responsieve dystonie (DRD) (DYT5-GTP cyclohydrolase I 14q22.1)
- droge ogen syndroom
- dystonie-plus syndromen
- dystonische lipidose ("zeeblauw" Histiocytose) gangliosidoses
- encephalitis lethargica
- erfelijke spastische paraplegie (verlamming van onderlichaam met verlies van gevoel) met dystonie
- faciale myokymie
- familiale basale ganglia verkalkingen
- fragiele X-syndroom
- gezichtstrauma
- glutaarzuur academia
- hemifaciale spasmen (onvrijwillige spierkrampen in het gezicht)
- hersentumor
- het Wernicke Korsakov-syndroom (schade aan hersenen met afwijkingen aan ogen, lopen en cognitie)
- hexosaminidase A en B deficiëntie
- homocystinurie
- hoofdletsel en hersenchirurgie
- infantiele bilaterale striatum necrose
- intraneuronale inclusie ziekte
- iritis
- keratitis
- Lesch-Nyhan syndroom (erfelijke ziekte met symptomen aan beweging, gedrag, ontwikkeling en organen)
- maculopathieën
- medicatie: levodopa, bromocriptine, antipsychotica, metoclopramide, fenfluramine, flecaïnide, moederkoren, anti-epileptica, bepaalde calciumantagonisten
- metachromatische leukodystrofie (aantasting van zenuwen, spieren en andere organen)
- methylmalonische academie
- mitochondriale encefalopathieën
- Mohr-Tranebjaerg syndroom
- multiple sclerose (chronische neurologische auto-immuunaandoening)
- multisysteematrofie
- myoclonische dystonie
- neuroacanthocytose
- oogontsteking
- paraneoplastische hersenstam encefalitis (hersenontsteking)
- parkinsonisme (sommige symptomen van de ziekte van Parkinson en andere neurologische symptomen) met dystonie
- paroxysmale dystonie-choreoathetose
- perifere trauma
- progressieve pallidale degeneratie
- progressieve supranucleaire verlamming
- pseudohypoparathyroïdisme
- Reye-syndroom
- roken van sigaretten
- Schwartz-Jampel syndroom
- subacute scleroserende panencefalitis
- syndroom van Gilles de la Tourette (vocale en motorische tics)
- syfilis
- tetanus (bacteriële infectieziekte met verstijvende krampen door besmetting met bacterie die (meestal) via de grond in wonden terechtkomt)
- tic convulsif
- toxines: MN, CO, CS2, methanol, disulfiram, wespensteek
- triosefosfaatisomerase deficiëntie
- tuberculose
- tyrosinose
- uveïtis
- vertraagd begin van dystonie
- virale encefalitis
- vitamine E deficiëntie (tekort)
- X-gebonden dystonie parkinsonisme of Lubag
- ziekte van Creutzfeldt-Jakob (progressieve hersenaandoening)
- ziekte van Hallervorden-Spatz
- ziekte van Hartnup (stofwisselingsziekte die gepaard gaat met huiduitslag)
- ziekte van Huntington (progressieve neurologische aandoening met symptomen rond gedrag, beweging en geheugen)
- ziekte van Leber
- ziekte van Leigh
- ziekte van Machado-Joseph
- ziekte van Parkinson
- ziekte van Whipple
- ziekte van Wilson (koperstapeling in lever en hersenen)
Symptomen
Elke spasme kent een duurtijd tussen een paar seconden tot een paar minuten. Bij de meeste patiënten ontstaan geen symptomen die blefarospasmen aankondigen. Andere patiënten ervaren
tranende ogen, geïrriteerde ogen,
fotofobie (lichtschuwheid) en vage
oogpijn. Blefarospasme begint meestal geleidelijk met het
overmatig knipperen van de ogen en/of
irritatie aan de ogen. In de vroege stadia treedt dit enkel op bij uitlokkende factoren zoals fel licht, vermoeidheid en emotionele spanning. In een later stadium van de ziekte gebeuren de ooglidkrampen ook vaak overdag. De spasmen verdwijnen tijdens het slapen. Bij een aantal patiënten komen de spasmen pas enkele uren na het ontwaken weer op. Naarmate de aandoening voortschrijdt, zijn de spasmen vaak zo sterk dat de patiënt functioneel blind is en beide oogleden tegelijk met kracht gesloten blijven. Ernstige blefarospasme leidt tot heel wat beperkingen waaronder functionele blindheid en is zeer
pijnlijk.
Diagnose en onderzoeken
Lichamelijk onderzoek
De symptomen zijn duidelijk zichtbaar door de arts of oogarts. Hij voert hiervoor ook een
grondig oogonderzoek uit via een oogspiegel (
oftalmoscopie). De arts inspecteert ook het gezicht en de ledematen op mogelijke spasmen. Verdere onderzoeken zijn niet noodzakelijk. In sommige gevallen is een
neurologisch onderzoek door een specialist (neuroloog) aangewezen voor verder onderzoek.
Diagnostisch onderzoek
Af en toe is een
MRI-scan nodig van de postcraniale fossa voor de diagnose van hemifaciale spasme.
Differentiële diagnose
De oogarts verwart de symptomen van blefarospasme soms met andere oogaandoeningen waaronder
blefaritis (ooglidontsteking),
ptosis (hangend ooglid), allergische
conjunctivitis (
medische term voor "oogbindvliesontsteking"),
dacryocystitis, ooglid myokymie, keratoconjunctivitis sicca,
uveitis anterior (oogontsteking van straallichaam en iris) en hemifaciale spasme.
Behandeling ooglidaandoening
Zelfzorg
Enkele zelfzorgmaatregelen verminderen de frequentie van de spasmen. Enkele voorbeelden hiervan omvatten slapen, ontspanning, concentratie op een bepaalde taak, naar beneden kijken, kunsttranen, tractie op de ogen, spreken,
zingen en neuriën. Biofeedback, acupunctuur, hypnose, chiropractie en voedingstherapie zijn andere mogelijke alternatieve behandelingen voor de
ooglidaandoening, waarvan de voordelen niet bewezen zijn.
Professionele medische zorg
Een effectieve behandeling is beschikbaar bij blefarospasmen. De oogarts injecteert een dosis botulinum toxine (zoals
botox) in het gezicht, zodat de oogspieren zich ontspannen. Een myectomie is ook een behandelingsoptie. Hierbij verwijdert een chirurg een aantal zenuwen en oogspieren.
Prognose kramp in het ooglid: Onschuldig, maar ook pijn en functionele blindheid
Blefarospasme veroorzaakt bij de meeste patiënten enkel maar een eenvoudige verhoogde knippersnelheid en intermitterende spasmen van het ooglid. Andere patiënten ervaren echter ernstige symptomen zoals oogpijn en functionele blindheid. Sommige patiënten zijn daardoor niet meer in staat om bijvoorbeeld televisie te kijken, te lezen, met de auto te rijden, en/of te gaan
wandelen. Hierdoor ontwikkelt de patiënt bijvoorbeeld
angst, vermijdt hij sociaal contact, wordt hij
depressief, is hij arbeidsongeschikt, en wordt hij zelfs mogelijk suïcidaal.
Preventie onvrijwillig sluiten van de ogen
Primaire essentiële blefarospasmen die voorkomen bij een aandoening, zijn in veel gevallen niet te voorkomen. Bij secundaire blefarospasme die door een uitlokkende factor veroorzaakt is, vermijdt de patiënt indien mogelijk deze uitlokkende factor: fel licht, stress of medicatie. Bij medicatie is een andere dosis of een ander medicijn mogelijk voorhanden. Dit bespreekt de patiënt steeds met de arts.
Lees verder