Testen op humaan papillomavirus (HPV) met een zelftest

Het humaan papillomavirus (HPV) is een virus waarvan sommige typen een voorstadium van baarmoederhalskanker kunnen zijn. Vooral de typen HPV 16 en HPV 18 zijn in dit opzicht gevaarlijk. Om het virus vroegtijdig op te sporen bestaat in Nederland een bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker waarbij getest wordt op aanwezigheid van afwijkende cellen veroorzaakt door HPV. Alle vrouwen tussen de 30 en 60 worden hier elke vijf jaar voor uitgenodigd. Veel vrouwen zijn echter beducht voor de afname van een uitstrijkje bij de huisarts. Een uitkomst voor deze vrouwen kan de afname van een zelftest of thuistest naar HPV zijn.

Zelftest voor HPV

• Wat is humaan papillomavirus (HPV)?
• HPV als voorstadium van kanker
• Testen op aanwezigheid van HPV
• Liever geen uitstrijkje bij de huisarts? Doe een zelftest
• Verkrijgbaarheid en vergoeding kosten HPV thuistest

Wat is humaan papillomavirus (HPV)?

Humaan papillomavirus - vaak afgekort tot HPV - is een virus dat een abnormale celgroei van de huid en slijmvliezen kan veroorzaken. In totaal bestaan er meer dan 100 verschillende typen van het virus en de meeste hiervan zijn zowel zeldzaam als ongevaarlijk. Ongeveer dertig van de verschillende typen van het virus kunnen worden overdragen van mens op mens. Volgens het RIVM komt 8 op de 10 personen gedurende zijn of haar leven minstens één keer in aanraking met het virus. Sommige vormen van HPV geven nooit klachten waardoor je niet zult weten dat je ermee in aanraking geweest bent. Er bestaan echter ook hoog-risicogroep HPV-vormen die de kans vergroten op de ontwikkeling van kanker.

HPV als voorstadium van kanker

HPV kan een oorzaak zijn van cervicale intra-epitheliale neoplasie, een premaligne afwijking van de cellen van de baarmoederhals. Premaligne wil zeggen dat de afwijking niet kwaadaardig is, maar ook niet helemaal goedaardig. Het kan gezien worden als een voorstadium van kanker. De opsporing van premaligne afwijkingen in de geneeskunde is erg belangrijk zodat snel kan worden ingegrepen om te voorkomen dat kanker ontstaat.

In totaal is van 15 typen HPV bekend dat zij kunnen leiden tot baarmoederhalskanker. Daarvan zijn de typen HPV 16 en HPV 18 het gevaarlijkst. Volgens het RIVM wordt meer dan driekwart van alle gevallen van baarmoederhalskanker door één van deze twee typen veroorzaakt.

Dat je in aanraking komt met een gevaarlijke vorm van HPV wil niet zeggen dat je hier ook per definitie kanker van krijgt. Het virus nestelt zich vooral op de grens van de baarmoederhals en de baarmoedermond. In 12 tot 18 maanden tijd ruimt het lichaam dit virus normaliter zelf op. Pas wanneer het lichaam onvoldoende in staat blijkt zich ervan te ontdoen kan HPV de lichaamscellen veranderen en daarmee gevaarlijk worden voor de gezondheid. Vervolgens duurt het echter nog wel 10 tot 15 jaar voordat hierdoor kanker ontstaat.

Testen op aanwezigheid van HPV

De aanwezigheid van HPV in de baarmoederhals kan worden opgespoord middels een uitstrijkje. Vrouwen tussen de 30 en 60 jaar in Nederland krijgen automatische elke vijf jaar een uitnodiging voor deelname aan het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker. Hiervoor maak je een afspraak bij je eigen huisartsenpraktijk. Het uitstrijkje wordt normaliter gedaan door een doktersassistente. Het uitstrijkje wordt vervolgens naar een laboratorium gestuurd om te worden getest op de aanwezigheid van afwijkende cellen. Wordt er een ernstige afwijking geconstateerd dan word je doorgestuurd voor een vervolgonderzoek bij een gynaecoloog in het ziekenhuis. Is er sprake van een lichte afwijking dan word je aangeraden om na zes maanden een nieuw uitstrijkje te laten maken. Aan vervolgonderzoek zijn mogelijk kosten voor de patiënt zelf verbonden omdat deze niet onder het bevolkingsonderzoek vallen.

Liever geen uitstrijkje bij de huisarts? Doe een zelftest

Sommige vrouwen zijn erg beducht voor het laten maken van een uitstrijkje. Het onderzoek waarbij een eendenbek wordt ingebracht en middels een borsteltje cellen worden afgenomen kan als pijnlijk ervaren worden. Daarnaast vinden vrouwen en soms vervelend of zelfs gênant om zich voor een vreemde te moeten uitkleden. Niet zelden is dit voor vrouwen een reden om niets met de uitnodiging voor het bevolkingsonderzoek te doen. Dit is natuurlijk eigenlijk onverstandig omdat deelname aan het bevolkingsonderzoek door vroegtijdige opsporing van HPV de ontwikkeling van kanker kan voorkomen.

Behoor jij tot de groep van vrouwen die een uitnodiging voor het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker steevast bij het oud papier gooit vanwege de huivering voor het laten maken van een uitstrijkje bij de huisarts, dan is er gelukkig ook nog de mogelijkheid om de test zelf thuis te doen. Er bestaat een CE/IVD goedgekeurde test naar HPV waarbij je zelf middels een swab enkele cellen afneemt. Volg de bijgesloten instructies voor het afnemen van de swab. Eventueel kun je je partner vragen om je hierbij te helpen. De brush die je hiervoor gebruikt deponeer je in het bijgesloten sealzakje en retourbox om deze vervolgens per post (portvrij) op te sturen naar een gecertificeerd laboratorium dat het materiaal voor je test. Door gebruik te maken van de bijgesloten codekaart kun je de uitslag anoniem wie internet opvragen.

Pas wanneer je uitslag van de zelftest aangeeft dat HPV gedetecteerd is wordt het noodzakelijk je eigen huisartsenpraktijk te contacteren. Wanneer je aangeeft dat uit een CE/IVD goedgekeurde test naar HPV is gebleken dat HPV is aangetroffen dan zul je uitgenodigd worden voor onderzoek bij de huisarts zelf of direct doorgestuurd worden naar een gynaecoloog.

Verkrijgbaarheid en vergoeding kosten HPV thuistest

Een HPV zelftest of thuistest is verkrijgbaar via de apotheek en diverse websites zoals Bol.com of DeOnlineDrogist.nl. De kosten hiervan bedragen circa € 80 (prijzen het laatst gecheckt in 2019). Deze kosten worden niet vergoed onder de basisverzekering. Onder de basisverzekering kun je weliswaar een vergoeding krijgen voor een SOA-test maar dit gaat alleen om tests die worden uitgevoerd door de GGD. Heb je een aanvullende verzekering, lees dan even in de kleine lettertjes na op welke vergoeding geboden wordt voor preventief medisch onderzoek om te zien of je voor vergoeding van de zelftest in aanmerking komt.