Gezichtsblindheid: Onvermogen om gezichten te herkennen
Bij gezichtsblindheid is een patiënt niet in staat om gezichten te herkennen. Deze neurologische aandoening begint bij de geboorte door hersenafwijkingen, of op latere leeftijd door hersenschade. Gezichtsblindheid heeft voorts een grote invloed op het dagelijks leven van de patiënt. Een behandeling is niet voorhanden voor deze levenslange aandoening. Dankzij enkele technieken leert de patiënt echter goed om te gaan met het verlies van de herkenning van gezichten. Eén van de bekendste patiënten met gezichtsblindheid is Brad Pitt.
Synoniemen gezichtsblindheid
Gezichtsblindheid is eveneens gekend onder deze synoniemen:
'PA' is de afkorting van gezichtsblindheid.
Oorzaken en vormen prosopagnosie
Gezichtsblindheid is bekend in drie vormen: aangeboren prosopagnosie, ontwikkelingsprosopagnosie en verworven prosopagnosie.
Aangeboren prosopagnosie
In sommige gevallen is prosopagnosie een
aangeboren aandoening waarbij geen hersenbeschadiging aanwezig is. Aangeboren prosopagnosie lijkt vaak voor te komen in gezinnen, waardoor de afwijking waarschijnlijk het resultaat is van een genetische mutatie of deletie.
Ontwikkelingsprosopagnose
Bij ontwikkelingsprosopagnose is de gezichtsblindheid veroorzaakt zonder hersenbeschadiging. Wel treden wijzigingen op in de
hersenen. De prevalentie van dit type gezichtsblindheid is vrij hoog. Ongeveer één op de vijftig patiënten lijdt aan deze aandoening. Veelal beseffen patiënten niet echt dat ze een ziekte hebben. Vaak is deze vorm van het niet kunnen herkennen van gezichten familiaal bepaald. Veel patiënten met de aandoening hebben ten minste één eerstegraads familielid, zoals een ouder of broer of zus die ook problemen heeft met het herkennen van gezichten.
Verworven prosopagnosie
Deze zeldzame vorm van gezichtsblindheid ontwikkelt zich nadat schade aan de hersenen is opgetreden, bijvoorbeeld door een
beroerte (
beroerte: onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met mentale en lichamelijke symptomen), een
hoofdletsel en een neurodegeneratieve aandoening. Dit komt eveneens voor bij
frontotemporale dementie (progressie vorm van
dementie). Patiënten merken vrijwel snel na de hersenschade dat het herkennen van gezichten plots niet meer lukt. Treedt de verworven gezichtsblindheid echter op in de vroege jeugd, nog voordat de patiënt ten volle de mogelijkheid heeft ontwikkeld om gezichten te herkennen, dan groeit de patiënt op met gezichtsblindheid zonder dat hij dit beseft. Gezichtsblindheid is niet gerelateerd aan problemen met het geheugen, het verlies van het gezichtsvermogen of een verstandelijke handicap. Soms gaat dit wel gepaard met andere ontwikkelingsstoornissen, zoals een
autismespectrumstoornis (autisme: problemen met sociale interactie, communicatie en gedrag), het
Turner-syndroom (aandoening bij meisjes door missende genen) en het
syndroom van Williams.
Symptomen
De ernst en uitgebreidheid van de symptomen variëren. Zo zijn sommige patiënten enkel niet in staat om een bekend
gezicht te herkennen, terwijl anderen het verschil niet kennen tussen een gezicht en een object. De patiënt met gezichtsblindheid herkent gezichten van bekende mensen niet wanneer hij ze tegenkomt. Kinderen met prosopagnosie zijn voorts bijzonder aanhankelijk in openbare plaatsen. Bovendien wachten ze op een teken (zoals zwaaien) van de ouder die de patiënt van school komt halen, omdat ze anders de ouder niet herkennen. Op school zijn kinderen eerder teruggetrokken en hebben ze moeite om vrienden te maken. Ook bij tv-programma's en films treden problemen op; deze zijn voor de patiënt moeilijk te volgen.
Diagnose en onderzoeken
De arts voert enkele onderzoeken uit bij de patiënt. De patiënt onthoudt namelijk op vraag enkele onbekende en bekende gezichten en probeert deze later te herkennen, wat niet lukt. Ook vraagt de arts om te gokken naar de leeftijd, het geslacht of de emotionele expressie van een reeks gezichten, waarmee sommige patiënten duidelijk moeite hebben.
Behandeling onvermogen om gezichten te herkennen
Gezichtsblindheid behandelen is niet mogelijk. De leeftijd waarop de hersenschade optreedt (bij verworven gezichtsblindheid), het type en de ernst van het hersenletsel, en de timing van de behandeling zijn sleutelpunten bij een revalidatieprogramma voor de gezichtsherkenning. Hierbij leert de patiënt via allerlei compenserende technieken om te gaan met de gezichtsblindheid. Dit houdt in dat hij leert om mensen te herkennen via de stem, de kleding, de manier waarop ze lopen of andere unieke fysieke eigenschappen. Deze contextueel gerichte signalen zijn niet bij iedereen even effectief, zeker niet wanneer ze bekenden tegenkomen op onverwachte locaties of wanneer deze personen veranderingen vertonen in het uiterlijk.
Complicaties en prognose aandoening: Sociale problemen
Veel patiënten met gezichtsblindheid zijn niet in staat om familieleden, partners of vrienden te herkennen. Sommige patiënten zijn sociaal geïsoleerd en ontwikkelen hierdoor een sociale
angststoornis. Daarnaast is het leren kennen van nieuwe mensen of het maken van een carrière bemoeilijkt. Episodes van
depressie zijn niet ongewoon. Sommige patiënten met gezichtsblindheid zijn niet in staat om bepaalde gezichtsuitdrukkingen, de leeftijd en/of het geslacht van een persoon te herkennen. Zelfs het volgen van de blik van een persoon is niet altijd mogelijk. Nog andere patiënten herkennen hun eigen gezicht niet in de spiegel of in foto's. Gezichtsblindheid beïnvloedt eveneens het vermogen van een patiënt om objecten zoals plaatsen of auto's te herkennen. Veel patiënten hebben ook moeite met navigeren. Hoeken zien, de afstand inschatten of plaatsen en gebouwen problemen is voor deze patiënten niet mogelijk. Bij tv-series zijn de personages niet herkenbaar dus dit is voor de patiënt nauwelijks te volgen.