Bannayan-Riley-Ruvalcaba syndroom: Aandoening met tumoren

Bij het Bannayan-Riley-Ruvalcaba syndroom komt de patiënt ter wereld met een groot hoofd (macrocefalie), hamartomen (goed- en kwaadaardige tumoren in de darmen) en afwijkingen aan het zenuwstelsel. Patiënten lopen bovendien een hoger risico op het ontwikkelen van kanker. Bij deze aandoening zijn bijgevolg vele regelmatige onderzoeken bij diverse artsen noodzakelijk om zo de symptomen tijdig te ontdekken en behandelen. De prognose van deze uiterst zeldzame erfelijke aandoening is onduidelijk. Het syndroom overlapt met het Cowden-syndroom waardoor sommige artsen deze twee verschillende aandoeningen soms aanzien als één enkel syndroom. Het Bannayan-Riley-Ruvalcaba syndroom werd voor het eerst beschreven in 1960 door Riley en Smith. Bannayan beschreef de triade van symptomen met name macrocefalie, lipomatose en angiomatose verder in 1971. Ook Ruvalcaba et al. (1980) en nog vele andere artsen werkten deze aandoening verder uit in de medische literatuur.

• Synoniemen Bannayan-Riley-Ruvalcaba syndroom
• Epidemiologie syndroom van Bannayan-Riley-Ruvalcaba
• Oorzaken en erfelijkheid
• Symptomen: Macrocefalie (groot hoofd), tumoren en zenuwstelsel
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling aandoening: Multidisciplinair met diverse preventieve screenings
• Prognose aandoening

Synoniemen Bannayan-Riley-Ruvalcaba syndroom

Het Bannayan-Riley-Ruvalcaba syndroom is eveneens gekend onder deze synoniemen:

• BRRS
• BZS
• het Bannayan syndroom
• het Bannayan-Riley-Ruvalcaba
• het Bannayan-Ruvalcaba-Riley syndroom
• het Bannayan-Zonana syndroom
• het Cowden / Bannayan-Ruvalcaba-Riley overlappingssyndroom
• het Myhre-Riley-Smith syndroom
• het PTEN hamartoom Tumor syndroom
• het Riley-Smith syndroom
• het Ruvalcaba-Myhre Syndroom
• het Ruvalcaba-Myhre-Smith syndroom
• Macrocefalie, meerdere lipomen (goedaardige vetgezwellen tussen huid en spierlaag), en hemangiomata
• Macrocefalie, pseudopapilledema en meerdere hemangiomata
• RMSS

Epidemiologie syndroom van Bannayan-Riley-Ruvalcaba

De prevalentie van het zeldzame Bannayan-Riley-Ruvalcaba syndroom is onbekend. Sinds het beschrijven van de aandoening zijn enkele tientallen patiënten gerapporteerd in de medische literatuur. Heel wat symptomen variëren in ernst en zijn soms erg subtiel. Daarom lijden mogelijk meer patiënten aan deze aandoening.

Oorzaken en erfelijkheid

Genmutatie

Mutaties (= wijzigingen) in het PTEN-gen veroorzaken bij ongeveer 60% van alle patiënten het Bannayan-Riley-Ruvalcaba syndroom. Bij sommige patiënten gebeurt een grote deletie (= verwijdering) van het gehele of gedeeltelijke genetisch materiaal van dit gen. Het PTEN-gen produceert een eiwit, een zogenaamde tumorsuppressor. Deze tumorsuppressor voorkomt dat cellen te snel of op een ongecontroleerde wijze groeien en delen (proliferatie). Wanneer dit eiwit ontbreekt of defect is, treden fouten op bij de celproliferatie. Ongecontroleerde celdeling leidt tot de vorming van kwaadaardige (maligne) en goedaardige (benigne) tumoren alsook tot hamartomen. Het eiwit dat het PTEN-gen produceert is wellicht verantwoordelijk voor andere belangrijke celfuncties, maar deze zijn niet gekend. Het is namelijk onduidelijk waarom mutaties in dit gen kenmerken zoals zoals macrocefalie, een ontwikkelingsvertraging en spieraandoeningen en skeletafwijkingen veroorzaken.

Onbekend

Bij ongeveer 30% van de patiënten met het Bannayan-Riley-Ruvalcaba syndroom valt niet te achterhalen wat de precieze oorzaak is van het syndroom. De oorzaak van de aandoening is bijgevolg onbekend.

Overervingspatroon

De overerving van deze aandoening verloopt via autosomaal dominante wijze. Hierdoor is één kopie van het gewijzigde gen in elke cel voldoende om de aandoening te laten verschijnen bij de patiënt.

Symptomen: Macrocefalie (groot hoofd), tumoren en zenuwstelsel

De symptomen van het Bannayan-Riley-Ruvalcaba syndroom zijn vanaf de geboorte aanwezig of zijn duidelijk in de vroege kindertijd. Patiënten met dit syndroom hebben niet altijd alle symptomen, en ook de ernst en uitgebreidheid varieert.

Groot hoofd

De patiënt heeft veelal een groot hoofd, wat in medische termen bekendstaat als "macrocefalie". De patiënten komen daarnaast ter wereld met een hoog geboortegewicht (meer dan 4 kg) en een grote lichaamsomvang (macrosomie). De groei vertraagt meestal tijdens de kindertijd, waardoor de getroffen patiënten op volwassen leeftijd een normale hoogte en lichaamsgrootte hebben.

Tumoren

Patiënten met het Bannayan-Riley-Ruvalcaba syndroom hebben tevens een verhoogd risico op het ontwikkelen van bepaalde vormen van kanker. Zo is reeds een patiënt van zes jaar gediagnosticeerd met schildklierkanker. Daarnaast ontwikkelen ze goed- en kwaadaardige tumoren in het lichaam.

Hamartomen: In de darmen
Een hamartoom, ook gekend als een hamartoblastoom, is een gezwelachtige embryonale woekering van overigens normale orgaanweefsels. Ongeveer de helft van alle patiënten met het Bannayan-Riley-Ruvalcaba syndroom ontwikkelt hamartomen in de dunne en dikke darm, bekend als "hamartomateuze poliepen".

Lipomen: Onder de huid
Andere niet-kankerachtige gezwellen die vaak geassocieerd zijn met het Bannayan-Riley-Ruvalcaba syndroom omvatten vetgezwellen (lipomen) en angiolipomen (kleine, multipel in de huid voorkomende, goedaardige vaatrijke vetgezwelletjes) die zich ontwikkelen onder de huid.

Hemangiomen: Op huid en in inwendige organen
Sommige getroffen patiënten ontwikkelen ook hemangiomen. Hemangiomen zijn gekend als bloedgezwellen. Deze goedaardige gezwellen zien er rood of paars uit en bestaan uit knopen van abnormale bloedvaten. De hemangiomen bevinden zich zowel op de huid als in inwendige organen.

Zenuwstelsel

Het zenuwstelsel is eveneens aangetast. Zo lijdt ongeveer de helft van alle patiënten met het Bannayan-Riley-Ruvalcaba syndroom aan een verstandelijke handicap. Ook een vertraagde ontwikkeling (spraakvermogen en motorische vaardigheden zoals zitten, kruipen en lopen) komt regelmatig voor. Deze vertragingen verbeteren naarmate de patiënt veroudert.

Bijkomende symptomen

Andere symptomen die zijn voorkomen omvatten een zwakke spierspanning (hypotonie) en andere spierafwijkingen, problemen met de schildklier en epileptische aanvallen. Skeletafwijkingen zijn ook beschreven bij deze aandoening, waaronder een ongewoon groot bereik van gewrichtsbewegingen, een abnormale zijdelingse kromming van de wervelkolom (scoliose), macrodactylie (ongewoon grote vingers en/of tenen) en een ingevallen borstkas (medische term: pectus). Op de genitaliën van mannen en vrouwen verschijnen donkere sproeten (genitale lentiginosis).

Cowden-syndroom

De symptomen van het Bannayan-Riley-Ruvalcaba syndroom overlappen met het Cowden-syndroom. Patiënten met het Cowden-syndroom ontwikkelen hamartomen en andere goedaardige gezwellen en ze hebben ook een verhoogd risico op het ontwikkelen van bepaalde vormen van kanker, zoals borstkanker, schildklierkanker en blaaskanker. Beide aandoeningen zijn het gevolg van mutaties in het PTEN-gen. Sommige patiënten met het Bannayan-Riley-Ruvalcaba syndroom hebben familieleden met het Cowden-syndroom, en andere patiënten hebben de karakteristieke symptomen van beide aandoeningen. In feite is dus sprake van één syndroom in plaats van twee aparte syndromen, met name het PTEN-hamartoom tumor syndroom.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De diagnose van de aandoening is gebaseerd op de aanwezigheid of afwezigheid van macrocefalie. Daarnaast bekijkt de arts of één van de volgende criteria aanwezig zijn: een autismespectrumstoornis (autisme: problemen met sociale interactie, communicatie en gedrag), een huidaandoening, een vaataandoening en/of hamartomateuze polyposis.

Diagnostisch onderzoek

Een PTEN-mutatie bevestigt de diagnose. Dit is prenatale ook mogelijk bij zwangere vrouwen waarbij de ziekte reeds aanwezig is bij een familielid.

Differentiële diagnose

De aandoening kent heel wat symptomen. Dit spectrum is soms ook aanwezig bij andere aandoeningen waardoor de arts soms wel eens een foute diagnose op het syndroom plakt. De differentiële diagnoses zijn:

• het Birt-Hogg-Dube syndroom
• het Cowden-syndroom
• het Gorlin-syndroom
• het Lhermitte-Duclos syndroom
• het Proteus-syndroom (ziekte met overgroei van organen en weefsels)
• juveniele polyposis syndroom van het Peutz-Jeghers syndroom (aanwezigheid van meerdere poliepen in de darm en donkere huidvlekken)
• neurofibromatose type 1 (neurologische afwijking met afwijkingen aan huid en ogen)

Behandeling aandoening: Multidisciplinair met diverse preventieve screenings

De patiënt krijgt een multidisciplinaire behandeling bij dit niet te genezen syndroom. Regelmatig komt de patiënt op controle bij de gastro-enteroloog (maagdarmarts). Hij controleert de hamartomateuze polyposis omdat dit soms verergert, zeker bij patiënten die lijden aan het Cowden-syndroom. Een schildklierechografie is ook noodzakelijk. Bij patiënten onder de leeftijd van achttien jaar, is een jaarlijks huidonderzoek (screening op huidkanker) en de schildklierechografie aangeraden. Een colonoscopie en een tweejaarlijks beeldvormend onderzoek van de nieren begint best vanaf 35-jarige leeftijd. Vrouwen doen voorts aan borstkankerscreening door een maandelijks zelfonderzoek van de borsten en daarnaast krijgen ze jaarlijks een radiografisch onderzoek (= röntgenfoto) van de borst. Ook een transvaginale echografie of endometriumbiopsie vanaf dertigjarige leeftijd zijn vereist.

Prognose aandoening

Wegens het kleine aantal patiënten is de prognose onbekend. Dit hangt af van de ernst en uitgebreidheid van de symptomen.