Homocystinurie: Erfelijke stofwisselingsaandoening

Homocystinurie is een erfelijke aandoening waarbij het ​​lichaam niet in staat is om bepaalde bouwstenen van eiwitten (aminozuren) te verwerken, en dan vooral het aminozuur methionine. Dit is een belangrijk eiwit dat bij baby's nodig is om te groeien, en bij volwassenen zorgt voor het behoud van de stikstofbalans van het lichaam. De symptomen van de ziekte verschijnen ofwel bij jonge of pas volwassen patiënten. Bij de patiënt treden afwijkingen aan de ogen, het bloed en het skelet op in combinatie met cognitieve afwijkingen. Een aangepaste voeding en supplementen zijn nodig bij deze aandoening. Complicaties zijn evenwel mogelijk. De vooruitzichten van deze aandoening zijn zeer variabel.

• Epidemiologie homocystinurie
• Oorzaken
• Symptomen: Afwijkingen aan o.a. bloed, ogen en skelet
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose ziekte
• Complicaties aandoening

Epidemiologie homocystinurie

De meest voorkomende vorm van homocystinurie tast ten minste 1 op 50.000 tot 335.000 mensen wereldwijd aan. De aandoening treedt vaker op in Ierland, Duitsland, Noorwegen en Qatar. De meest zeldzame vormen zijn weinig beschreven in de medische literatuur.

Oorzaken

Mutaties (= veranderingen) in CBS-, MTHFR-, MTR-, MTRR- en MMADHC-genen veroorzaken homocystinurie. De meeste patiënten lijden aan een genmutatie van het CBS-gen. Door de genmutatie ontstaat een te hoge hoeveelheid homocysteïne in het bloed. De aandoening kent een autosomaal recessief overervingspatroon. De patiënt moet hierdoor beide kopieën van het gemuteerde gen hebben alvorens de ziekte tot uiting komt.

Symptomen: Afwijkingen aan o.a. bloed, ogen en skelet

De symptomen van homocystinurie ontwikkelen zich binnen het eerste levensjaar, hoewel sommige mild getroffen patiënten pas in de kindertijd of op volwassen leeftijd symptomen ontwikkelen. De symptomen zijn afhankelijk van de vorm van de ziekte. De symptomen zijn mogelijk op cognitief vlak, maar ook afwijkingen aan het bloed, de ogen en het skelet zijn mogelijk. Aanvankelijk komt de patiënt nog zonder symptomen ter wereld. De ooggerelateerde problemen zijn meestal als eerste zichtbaar.

Cognitief

Volgende cognitieve problemen komen mogelijk tot stand:

• een (acute) beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met mentale en lichamelijke symptomen)
• een ontwikkelingsachterstand
• een verstandelijke beperking (progressief)
• leerproblemen
• psychiatrische problemen
• toevallen

Bloed

Ook bloedafwijkingen zijn mogelijk:

• een verhoogd risico op bloedstolsels
• megaloblastaire anemie (bloedarmoede waarbij de rode bloedcellen groter dan normaal zijn)

Ogen

Oogafwijkingen komen tevens voor:

• bijziendheid (myopie)
• cataract (vertroebeling van de ooglens)
• ectopia lentis dislocatie (= verplaatsing) van de lens aan de voorzijde van het oog
• glaucoom (verhoogde oogdruk)
• Iridodonesis: een trillende iris (regenboogvlies)
• netvliesloslating met bijgevolg een verminderde gezichtsscherpte en het zien van floaters (drijvers)
• optische atrofie

Skelet

De patiënt presenteert zich bovendien met skeletafwijkingen:

• bewegingsproblemen
• een kort gestalte
• lange, dunne armen en benen
• lange, dunne vingers en tenen (arachnodactylie)
• osteoporose (verlies van botmassa met risico op botbreuken)
• kippenborst (pectus carinatum)
• scoliose (zijdelingse kromming van de wervelkolom)
• trechterborst (pectus excavatum)
• X-benen (genua valga)

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en oogheelkundig onderzoek

De arts bekijkt de symptomen van de patiënt en voert een lichamelijk en neurologisch onderzoek uit. Vaak wijst een extreem mager of groot kind reeds in de richting van de aandoening. Borstkasmisvormingen, een kromming van de ruggengraat en verplaatste ooglenzen zijn andere zichtbare kenmerken. Een oogonderzoek onthult de een lensdislocatie en de bijziendheid.

Diagnostisch onderzoek

Bij de geboorte valt deze aandoening op te sporen via een hielprik. Een urineonderzoek, bloedonderzoek, een leverbiopsie, een huidbiopsie en een RX-foto (symptomen van osteoporose) zijn andere mogelijke onderzoeken die helpen bij de diagnose van homocystinurie. Een genetisch onderzoek bevestigt veelal de diagnose.

Differentiële diagnose

De ziekte van Fabry (stapelingsziekte met opbouw van vetten), een beroerte, het Marfan-syndroom, methylmalonische acidemie en propionzuur acidemie zijn de differentiële diagnoses voor de ziekte. Deze ziekten vertonen met andere woorden gelijkaardige symptomen als de symptomen van homocystinurie.

Behandeling

Aangezien deze aandoening genetisch bepaald is, is geen effectief bewezen behandeling beschikbaar. Hoge doses vitamine B6 zijn succesvol bij ongeveer de helft van de mensen met deze aandoening die deze supplementen levenslang innemen. Werken deze supplementen niet, dan consumeert de patiënt een voeding die weinig methionine bevat. Een foliumzuursupplement en het toevoegen van het aminozuur cysteïne aan de voeding zijn tevens nuttig.

Prognose ziekte

Een vroege diagnose van homocystinurie, samen met een aangepaste voeding en goede medische zorgen zijn de sleutel tot een betere prognose op lange termijn. Ze voorkomen complicaties of keren deze zelfs om. Zuigelingen of kinderen die op een vroege leeftijd zijn gediagnosticeerd, reageren meestal goed op een voeding met weinig methionine. Dit voorkomt sommige mentale problemen. Zelfs met de behandeling ontstaan soms ernstige complicaties. Het is daarom belangrijk dat de patiënt regelmatig controleonderzoeken krijgt bij diverse artsen. Voor de leeftijd van dertig jaar komen 18% van de patiënten te overlijden. De meest voorkomende doodsoorzaken zijn voornamelijk te wijten aan cerebrovasculaire of cardiovasculaire oorzaken.

Complicaties aandoening

Volgende complicaties treden mogelijk op:

• een hartziekte zoals een myocardinfarct (afsterven van een stuk van de hartspier: hartaanval)
• een mitralisklepprolaps (bloed stroomt terug naar linkerboezem)
• een trombo-embolie
• osteoporose (bij 2 op 3 patiënten reeds op vijftienjarige leeftijd)
• pancreatitis (ontsteking van de alvleesklier met buikpijn en spijsverteringsproblemen)